Blijft China neutraal in het Oekraïneconflict? Xi Jinping danst op een slappe koord

De Russische invasie in Oekraïne is slecht nieuws voor China en president Xi Jinping.

De manier waarop er wordt bericht over een invasie, is altijd veelzeggend. Het officiële Chinese persbureau Xinhua formuleerde het op dag één van de oorlog als volgt: ‘Donderdagochtend vond een reeks ontploffingen plaats op de grootste luchthaven van Oekraïne en op verschillende militaire doelwitten in het oosten en zuiden van het land, zo berichtte het persbureau Interfax Oekraïne. Het Oekraïense ministerie van Infrastructuur meldde dat passagiers en personeel werden geëvacueerd. Mediabronnen spraken ook van aanvallen in Charkov, Kramatorsk, Vasilkov, Dnipro en Odessa.’ Einde bericht. Je moet het maar doen, de naam van de agressor volledig achterwege laten.

Ook in de daaropvolgende dagen kregen Chinese lezers een merkwaardig beeld voorgeschoteld. Er is livestreaming over ‘de Oekraïense spanningen’ en op dag vijf van de oorlog beperkte Xinhua zich tot de summiere mededeling dat ‘de Russische strijdkrachten 1114 Oekraïense militaire doelwitten hebben geraakt’.

Niet alleen de feitelijke berichtgeving, ook de duiding is opmerkelijk. ‘Rusland handelt erg terughoudend’, zo stelde het Chinese partijgetrouwe dagblad Global Times maandag. ‘Het gros van zijn troepen heeft als doel een NAVO-tussenkomst te beletten. (…) De situatie is enigszins veranderd, omdat de Oekraïense troepen niet zo zwak zijn als het Westen dacht. Verschillende westerse landen zijn begonnen met wapenleveringen om het conflict te bestendigen. (…) Het Westen wil een maximaal aantal verliezen aan beide kanten. China blijft afzijdig, want als er op een dag een bemiddelaar nodig is, dan moet dat een land zijn dat zich neutraal heeft opgesteld. Westerse stemmen mogen de beeldvorming niet domineren, want het zijn de VS en de NAVO die hebben aangestuurd op het conflict.(…) De Russische veiligheidsbekommernis is legitiem, aangezien de NAVO Moskou in het verleden onder druk heeft gezet en Joegoslavië heeft verwoest.’

China moet zich bovendien in bochten wringen om oude heilige principes, zoals nationale soevereiniteit en niet-inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van andere landen, te verzoenen met een sterke alliantie met Rusland.

In een jaar waarin president Xi een derde ambtstermijn van vijf jaar ambieert, komt een oorlog hem niet goed uit. Afrekenen met de grootste veiligheidscrisis sinds het einde van de Koude Oorlog brengt gigantische economische kosten mee en betekent minder tijd en energie voor binnenlandse uitdagingen.

Zolang het louter om een oorlogsdreiging ging, zo schrijft de Chinees-Amerikaanse expert Minxin Pei, voer Peking daar wel bij. Washingtons aandacht werd afgeleid van zijn grootste rivaal, China, en de Russische vriendschap bood uitzicht op zowel extra militaire slagkracht als energiebronnen. Xi hoefde geen kant te kiezen. Hij kon nog altijd zoete broodjes bakken met zowel Rusland, de EU als Oekraïne.

Nu is het dansen op een slappe koord. Op zich kan Xi de impact van de westerse sancties op zijn vriend Poetin verlichten: China beschikt over 3000 miljard dollar aan buitenlandse deviezen. Alleen zal dat de banden met het Westen hypothekeren. De VS en de EU zijn goed voor een derde van alle Chinese export en Peking is afhankelijk van westerse technologie-import voor zijn economische expansie. Maar als Xi Poetin niet bijstaat en Moskou verliest de oorlog in Oekraïne, dan valt te verwachten dat de VS-steun voor het door Peking zo begeerde Taiwan nog toeneemt. Het eiland is de enige Chineestalige democratie ter wereld, een supermacht als het gaat om halfgeleiders en nu al de op acht na belangrijkste handelspartner van Washington – Oekraïne staat op plaats 67.

China’s buurlanden Japan en Zuid-Korea kijken vol spanning toe. De Japanse premier Fumio Kishida zei het onlangs zo: ‘Als we toelaten dat de status quo met geweld wordt veranderd, zal dat een gigantische impact hebben op Azië’.