Blanco cheque voor vrijhandelsdeal De Gucht is onverantwoord

Deze week ging in Brussel de vierde officiële ronde van start van de onderhandelingen tussen de Europese Commissie en de Verenigde Staten over een Trans-Atlantisch Vrijhandel- en Investeringsverdrag (TTIP). Het gaat om het potentieel grootste handelsakkoord tussen twee handelsblokken ooit. Europees Commissaris voor Handel Karel De Gucht is hoofdonderhandelaar voor de EU. De doelstellingen zijn om een vrijhandelszone te creëren en zoveel mogelijk handelsbarrières af te schaffen.

Maar dit verdrag in wording gaat over veel meer dan handel. De belangrijkste onderhandelingen gaan over het afbouwen van de zogenaamde non-tarifaire handelsbelemmeringen: door het op elkaar afstemmen van de regelgeving voor de interne markten van de EU en de VS. Het Europese en Amerikaanse beleid rond voedselveiligheid, consumentenbescherming, milieu, persoonlijke gegevensbescherming, gezondheid, en werknemersbescherming, is gestoeld op een fundamenteel andere logica. De uitkomst van de onderhandelingen, zou een enorme impact hebben op ons samenlevingsmodel en democratisch besluitvormingsproces. Ondanks de potentieel ingrijpende gevolgen voor Europese burgers en bedrijven, zullen de Europese lidstaten en het Parlement op het einde van de rit slechts ‘Ja’ of ‘Nee’ kunnen zeggen over dit handelsverdrag.

Daarom heb ik vorige week aan mijn Vlaamse collegae Europese lijsttrekkers gevraagd of zij een verklaring met 8 basale principes wilde onderschrijven. Daarin vroeg ik hen om te verklaren dat ze niet akkoord zullen gaan met een TTIP akkoord dat:

– Niet transparant onderhandeld wordt en afgestemd wordt op de belangen van de lobbies van het multinationale bedrijfsleven

– Multinationals de macht geeft (via ISDS) om staten aan te klagen voor regelgeving die dient om hun burgers of milieu te beschermen

– Niet de veiligheid van de hele voedselketen en het voorzorgsprincipe garandeert

– Vervuilende olie en schaliegas promoot ten koste van milieu en klimaat

– Gegevensbescherming afbouwt en patenten verder versterkt

– Liberalisering van openbare diensten

– Een ‘race to the bottom’ veroorzaakt op het vlak van sociaal-economische regelgeving in Europa en Amerika, voor zeer overschatte economische winsten voor enkele multinationals

– Internationale standaarden bepaalt en oplegt aan de rest van de wereld

Deze acht principes lijken mij allesbehalve extreem, maar geen van mijn collegae wilde dit mee onderschrijven. Het is maar dat de kiezer het weet, want de gevolgen van een dergelijk akkoord zouden op zijn zachtst gezegd verstrekkend zijn.

Volgens De Gucht en voorstanders van het akkoord betekent dit “het goedkoopste economische stimuleringspakket dat je je kunt voorstellen” en zal het grote economische voordelen opleveren voor zowel de VS als de EU. Critici van de TTIP – vele middenveldorganisaties, belangenverenigingen en ngo’s , vakbonden, academici, kleine bedrijven en werkgeversorganisaties, burgers, en de groene partijen in Europa – waarschuwen voor afzwakking van regelgeving, uitholling van democratische besluitvorming ten voordele van bedrijfsbelangen, en twijfelachtige economische beloftes.

De TTIP besprekingen gaan over veel meer dan handel. De klassieke, tarifaire handelsbelemmeringen zijn namelijk al erg laag tussen de VS en de EU (gemiddeld 5,2% voor importen in de VS en 3,5% voor importen in de EU).

De belangrijkste onderhandelingen gaan dan ook over het afbouwen van de zogenaamde non-tarifaire handelsbelemmeringen en verschillen in regelgeving en controles. Deze willen de EU en de VS in de TTIP afbouwen door huidige regelgeving op elkaar af te stemmen en toekomstig regelgevende samenwerking op te zetten. Zo wil men tegelijk mondiale standaarden voor handel en investeringen bepalen (zie ook voetnoot 1). Een toekomstig akkoord zou dan ook grote impact hebben op de Europese en Amerikaanse interne markten, onze manier van reguleren, en via de beoogde ‘gouden standaarden’ ook op andere toekomstige handelsakkoorden en internationale handel.

Het Europese en Amerikaanse beleid rond voedselveiligheid, milieu en klimaat, sociale rechten, werknemersbescherming, gezondheid, en gegevensbescherming is gestoeld op een zeer andere logica. In Amerika legt men de focus op het eindproduct en een risicobeoordeling, in Europa is het hele proces van belang en gaat men uit van het voorzorgsprincipe, dat ook verankerd is in het Verdrag van Lissabon (als de veiligheid niet gegarandeerd is, wordt het niet toegelaten). Dit zijn volgens de groenen fundamenteel verschillende benaderingen, die niet zomaar geharmoniseerd kunnen worden.

Het mandaat dat de lidstaten voor de onderhandelingen aan de Commissie gegeven hebben is zeer breed. Alle diensten en goederen liggen op tafel, enkel de audiovisuele sector is uitgesloten (op aandringen van Frankrijk). Er wordt dus onderhandeld op drie gebieden: markttoegang (tarieven, diensten, investeringen, openbare aanbestedingen), regelgeving en niet-tarifaire handelsbelemmeringen en werk aan regels voor de wereldhandel.

Vele middenveldorganisaties en NGOs klagen het gebrek aan transparantie van de TTIP onderhandelingen aan. Zij worden slechts zeer beperkt geïnformeerd en voor de schone schijn geconsulteerd. Het bedrijfsleven zit via uitstekende bevoorrechte relaties mee aan tafel. Ook het Europees Parlement zelf wordt niet betekenisvol betrokken in het onderhandelingsproces en zal uiteindelijk alleen “ja” of “nee” mogen stemmen. Gezien het feit dat dit soort verdragen meestal erg complex en omvangrijk zijn, zal het er op neerkomen dat parlementsleden eigenlijk niet zullen overzien

Zelf de Europese lidstaten hebben geen toegang tot de Amerikaanse onderhandelingsdocumenten. Dit is zeer ongebruikelijk, normaal gezien hebben de lidstaten toegang tot zulke documenten bij vrijhandelsbesprekingen. Er wordt gezocht naar een oplossing. Amerika zou akkoord gaan met een oplossing in de vorm van een beveiligde leeszaal in Brussel met de onderhandelingsdocumenten van de VS. Dit is onvoldoende en ‘onwerkbaar’ voor de overheden van de lidstaten Op basis van gelekte documenten blijkt de Commissie een heuse positieve communicatie campagne/PR-strategie over TTIP op te zetten. Ook schetst de Commissie geen realistisch beeld wat betreft de zogenoemde ‘grote economische voordelen’ (zie onder). De groenen verwijten de Commissie dat het effectief aan ‘propaganda’ doet wat betreft de TTIP-onderhandelingen. De voor- en nadelen van een mogelijk verdrag worden niet op een gebalanceerd wijze weergegeven, en kritische stemmen worden niet ernstig genomen en zo snel mogelijk ontkracht.

De Europese Commissie en voorstanders van de TTIP verwijzen vooral naar de beloftes voor groei en jobs. De diensten van Karel De Gucht schetsen weliswaar een misleidend beeld over de economische voordelen van een potentieel TTIP-akkoord. De potentiële economische groeicijfers waar de Commissie zich op beroept zijn minimaal en ook zeer onrealistisch. Ze zijn gebaseerd op studies van ECORYS en CEPR die de economische groeiverwachtingen duidelijk overschatten, en achterhaald zijn. Deze studies gaan namelijk uit van een zeer breed akkoord op alle vlakken (wat onmogelijk zal zijn), en maken onrealistische economische simulaties .

De economische groei op basis van het “optimistische” scenario uit deze studies zou jaarlijkse 0,5% bedragen vanaf 2027. De Commissie verwijst telkens naar cijfers die pas vanaf 2027 verwacht worden. Percentages van 0,5% zijn vergelijkbaar met de effecten van het op de markt komen van de iPhone 5 of de negatieve impact van een erg strenge winter op de economie. Dit is verwaarloosbaar. Zeker als men hierbij bedenkt dat dit “optimistische” scenario zeer onrealistisch is, het betekent dat ongeveer de helft van alle wetgeving in beide machtsblokken geharmoniseerd zou worden. Europese normen op het vlak van voedselveiligheid, consumentenbescherming, milieu, gegevensbescherming, gezondheid, en werknemersbescherming voor een hypothetische en kleine economische groei op lange termijn op de helling zetten, is ronduit lichtzinnig.

Bovendien berekent de Commissie de opbrengst van deze cijfers per gezin (zogenaamd €545 per gezin per jaar extra tegen 2027), maar de winsten die er zouden zijn, zullen eerder een beperkt aantal grote/transnationale bedrijven toekomen, en niet Europese gezinnen of KMO’s. De vraag of de mogelijke economische groei door een TTIP-akkoord tot meer jobs zal leiden. En terwijl ze weten dat die 500 € per gezin er alleen zou komen op basis van het onhaalbare maximale (en onwenselijke) scenario, dan toch schermen De Gucht&co in hun communicatie voortdurend met dit bedrag. Een rad voor ogen draaien noemen we dat. De Gucht blijft maar herhalen dat er op vlak van voedselregels in Europa geen sprake kan zijn van toegevingen of geven-en-nemen. Sinds wanneer worden handelsakkoorden gesloten zonder toegevingen en geven)-en-nemen?

Vorige maand nog onthulde de krant Financial Times dat de VS deze TTIP onderhandelingen gebruikt voor “het doorduwen van een fundamentele wijziging in de manier waarop bedrijfsreguleringen en wetgeving in de EU worden opgesteld, om ‘business groepen’ in een vroeger stadium van het wetgevend proces inspraak te geven.” Eerst zei De Gucht dat daar geen sprake van kon zijn en later zei hij “bereid te zijn in die richting te werken”. Geven en nemen niet waar?

Om deze en vele andere redenen wil ik De Gucht geen blanco cheque geven en wij zullen ons met man en macht blijven verzetten tegen dit ondemocratische gedrocht in wording.