‘Bizar hoe Biden de woordvoerder werd van Israël’

Eind vorige week onderschreef VS-president Joe Biden een ‘Israëlisch voorstel’ tot een staakt-het-vuren in Gaza. Dat werd prompt gerelativeerd door de Israëlische premier Netanyahu, die beklemtoonde dat hij het minstens ten dele oneens was met dit ‘Israëlisch voorstel’. Wat was er aan de hand? De Palestijnse Amerikaan Yousef Munayyer geeft zijn interpretatie.

President Biden, die vorige week niet in detail ging – want de details liggen moeilijk -, noemde een eerste fase, waarbij een staakt-het-vuren van 6 weken gecombineerd zou worden met fel verhoogde humanitaire hulp, het Israëlische leger zich zou terugtrekken uit ‘dichtbevolkte delen’ van Gaza, en oude, jeugdige, gewonde en vrouwelijke gijzelaars zouden geruild worden tegen honderden Palestijnse gevangenen. In een tweede fase, na onderhandelingen, zouden alle gijzelaars vrijkomen, zou het Israëlisch leger zich terugtrekken uit heel Gaza en zou er een permanente staking van vijandigheden komen. Zolang de onderhandelingen over fase 2 doorgaan, zou het staakt-het-vuren uit fase 1 voortduren. In fase 3 zou een groot heropbouwplan voor Gaza uitgedokterd en gefinancierd worden.

De gaten zijn evident. Wat zijn de ‘dichtbevolkte delen’ van Gaza? Wie komt er aan de macht in Gaza in fase 2 (en fase 1)? Of het echt een ‘Israëlisch voorstel’ was, wordt nu betwijfeld. Al is er volgens Israëlische persorganen inderdaad sprake van een Israëlisch voorstel, waarvan de details niet worden gepubliceerd omdat ze niet verteerbaar zouden zijn voor een deel van de regerende coalitie.

‘Een bizarre vertoning’, zo omschreef Yousef Munayyer op de website van zijn organisatie de presentatie van Biden. ‘Heel bizar’, preciseert hij aan de telefoon.

Munayyer staat aan het hoofd van het Palestina/Israël-programma in het Arab Center in Washington. Het Arab Center doet onder meer aan opinieonderzoek in de Arabische wereld.

Wat was er zo bizar aan wat Biden vertelde?

Yousef Munayyer: ‘De afgelopen maanden probeerde de president van de VS vooral achter de schermen invloed uit te oefenen. Je kreeg een verklaring van een adviseur, of een anoniem lek in de pers. En dat was het zo ongeveer. Nu kwam er een publieke verklaring vanuit het Witte Huis en uit de mond van de president zelf. Hij maakte een voorstel van Israël bekend. Joe Biden was de woordvoerder voor een ander land. Hij legde er de nadruk op dat Hamas het moest aanvaarden, maar hij moedigde ook de Israëli’s aan om het te accepteren. Dat is een tweede vreemd element: waarom ziet de VS-president zich genoodzaakt om Israël aan te moedigen het eigen voorstel te aanvaarden?’

Omdat er interne onenigheid is?

Munayyer: ‘Wat waarschijnlijk speelt, is dat in de loop van maanden van onderhandelingen een raamwerk ontwikkeld werd dat aanvaardbaar is, of zou moeten zijn, voor beide kampen. Maar aan de Israëlische kant is er een politiek obstakel. Een deel van de regering ligt dwars. Deze publieke tussenkomst gebruikte Biden om Israël onder druk te zetten en te zeggen: ‘Jullie hebben de oorlogsdoeleinden bereikt, hier is een mogelijkheid om de gijzelaars vrij te krijgen, de oorlog te beëindigen. Hamas blijft achter als een organisatie die niet langer in staat is een aanval zoals op 7 oktober te organiseren. Grijp de kans terwijl dat mogelijk is, want dat zal niet altijd het geval zijn.’

Biden heeft er ook zelf belang bij dat de oorlog stopt. Het conflict schaadt zijn kansen op herverkiezing.

Munayyer: ‘Hij heeft een dubbele houding. Biden wil zijn invloed bij de Israëli’s niet te zichtbaar gebruiken, want dat valt niet goed bij een deel van de achterban, bij pro-Israëlische groepen en bij sommige donoren. Vandaar: hij oefent druk uit via een verklaring. De andere zijde is: hoe langer de oorlog duurt, hoe meer het hem aanhang kost en de coalitie verstoort die hij nodig heeft voor zijn herverkiezing. Hij probeert een evenwicht te vinden tussen die twee elementen in zijn achterban.

De vraag is: wat zal hij doen als Israël dit voorstel afwijst? De realiteit is dat Israël deze oorlog niet kan voeren zonder Amerikaanse hulp. Als de VS de kraan dichtdraaien, heeft Israël geen keuze meer, en moet het de oorlog stopzetten. Als Biden zijn hefbomen van invloed in dat geval niet zou aanwenden, kost hem dat geloofwaardigheid en misschien de verkiezingen.

Deze week was er een interessante ontwikkeling. De NAACP, de organisatie die zwarte Amerikanen en burgerrechten vertegenwoordigt, maar verder nogal conservatief is, kwam met een oproep aan de regering Biden om geen wapens meer te leveren aan Israël. Het is een organisatie die gelieerd is met de oudere zwarte kiezers, die Biden nodig heeft voor een overwinning. Dit toont hoezeer zijn politiek inzake Israël kiezers vervreemd heeft van Biden. Het is niet alleen de linkervleugel meer, met Arabieren en moslims. Het is een bredere groep geworden, die verontwaardigd is.’

Is er enig teken dat Israël het staakt-het-vuren en dit plan accepteert?

Munayyer: ‘Tot dusver niet. De Israëlische regering apprecieerde wellicht niet dat Biden het een Israëlisch voorstel noemde. Israëlische machthebbers kunnen op twee manieren reageren. Ze kunnen meegaan met wat is voorgesteld en het claimen als hun eigen voorstel. Of ze kunnen het voorstel afwijzen en dan ook Biden afwijzen. Dat laatste is evenmin een positie die ze zoeken. Zo plaatst Biden Netanyahu en diens regering in een gecompliceerde positie. En Netanyahu heeft al een gecompliceerd bestaan, met de onenigheid in zijn coalitie en zijn politieke toekomst.

De andere optie is dat Netanyahu het voorstel aanvaardt en na de eerste fase de oorlog hervat. Hij kan zeggen: ‘Ik ging akkoord met een staakt-het-vuren, Hamas ging niet akkoord met onze voorwaarden voor de tweede fase. We kregen een deel van de gijzelaars terug, we zetten de oorlog verder.’ Op dat moment zal het lastig zijn voor Biden om hem tot matiging te bewegen. Biden zal, zoals Netanyahu, de schuld voor het falen van het bestand bij Hamas leggen. Dat is nu al het geval: de regering Biden herhaalt steeds weer dat het aan Hamas te wijten is dat er geen bestand is.’

Waarom heeft Hamas de deal nog niet goedgekeurd? Wat voorligt, komt heel dicht bij wat Hamas een maand geleden goedkeurde.

Munayyer: ‘Klopt. Maar Biden had het in zijn ‘Israëlisch voorstel’ over een permanente staking van vijandigheden. Netanyahu sprak dat element tegen. Dat is het grootste twistpunt in de onderhandelingen. De Palestijnen zoeken in een overeenkomst een permanent einde aan deze oorlog, en de Israëli’s willen de mogelijkheid op verdere militaire actie vrijwaren. Als er geen garantie komt dat de oorlog eindigt, zal Hamas wellicht het voorstel niet onderschrijven. Want vanuit hun perspectief staan ze nu, mét gijzelaars, sterker dan in fase 2, wanneer een groot deel van de gijzelaars is uitgewisseld.’

Blijft Hamas een factor in Gaza, of betekent het bestand het einde van de organisatie?

Munayyer: ‘Als je de verklaring van Biden grondig leest, blijft er plaats voor Hamas. Tussen fase 1 en fase 2 wordt uitgeklaard wie Gaza zal besturen. Daarover bestaat geen overeenstemming tussen Israël en Hamas, en die zal er misschien nooit zijn. Maar Biden sluit een rol van Hamas niet expliciet uit, ten dele omdat hij wil dat de Palestijnen aan boord zijn met het voorstel.

Hamas is verzwakt in vergelijking met de periode voor 7 oktober. Maar het is de enige Palestijnse organisatie in Gaza die in staat is tot een vorm van bestuur. Op dit moment is er geen alternatief. En het is niet duidelijk waar een alternatief vandaan komt. Israël wil niet zelf besturen in Gaza, maar wil evenmin dat iemand anders het doet.’

Biden hoopt dat Qatar en Egypte ervoor zullen zorgen dat Hamas geen militaire dreiging meer vormt.

Munayyer: ‘Hoe gaan ze dat doen? Hoe kunnen Egypte en Qatar Hamas zover brengen? Wat hebben ze anders dan diplomatieke middelen? Israël als bezettingsmacht kan wel een rol spelen, maar ook dat moet onderhandeld worden.’