Biograaf Dan Morain over Kamala Harris: ‘Ze kan keihard zijn en tegelijkertijd ongelooflijk charmant’

Kamala Harris is de eerste vrouwelijke vicepresident van de Verenigde Staten. Verslaggever Dan Morain volgt haar al sinds het begin van haar carrière. In Kamala’s pad,dat deze week uitkomt, schetst hij haar levensloop en haar karakter.

Dan Morain (65) was meer dan veertig jaar politiek en juridisch verslaggever in Californië. Hij werkte zowel voor de Los Angeles Times als de Sacramento Bee. Op woensdag 20 januari, wanneer Joe Biden en Kamala Harris de eed afleggen als president en vicepresident van de Verenigde Staten, verschijnt zijn biografie van Harris in het Nederlands, als Kamala’s pad (uitgeverij Hollands Diep).

Eerst de onvermijdelijke vraag: wat vindt u als Amerikaan van de bestorming van het Capitool op 6 januari?

Dan Morain:Het was niets minder dan een opstand. De mensen die dat georganiseerd hebben en eraan deelnamen, zouden een gevangenisstraffen moeten krijgen. Net als de politici. En de president heeft ze er toe aangezet, dat is nog het meest ongelofelijke! Dat is hoogverraad. Opruiing. Ik vertel wellicht niets nieuws, maar als het zwarte mensen waren geweest, waren ze nu wellicht al dood.

Maakt dat de komst van een eerste zwarte vrouwelijke vicepresident niet nog belangrijker?

Morain: Ik heb de racistische kant van de Verenigde Staten leren kennen tijdens mijn eerste dagen als journalist, als prille twintiger. Racisten zijn in ons land niet in de meerderheid, ze zijn een minderheid. Maar sinds de verkiezing Donald Trump hebben ze een stem gekregen zoals dat eerder nooit was mogelijk geweest. Het is een rampzalige ontwikkeling. Trump zal de geschiedenis ingaan als de slechtste Amerikaanse president ooit. Tegelijkertijd vertellen de recente gebeurtenissen ook veel over ons onderwijssysteem: dat de mensen niets hebben geleerd over de Amerikaanse geschiedenis, over de grondwet en het belang ervan. Dat zijn fundamentele dingen, die de mensen moeten weten. Maar ze weten ze niet.

Veel mensen kennen Kamala Harris pas sinds ze senator is geworden. En velen kunnen tot op de dag van vandaag haar voornaam niet eens correct uitspreken. U kent haar al langer dan veel andere politieke waarnemers. Hoe lang volgt u haar al?

Morain: Ik heb de eerste keer over haar geschreven in november 1994, toen ik bij de Los Angeles Times zat. Willie Brown, de toenmalige woordvoerder van het Californisch parlement en later burgemeester van San Francisco, had haar een goedbetaalde baan gegeven. Harris was pas 30, ze was eerder officier van justitie geweest, en hij bezorgde haar die job.

Ze hadden een relatie met elkaar. Was dat bekend?

Morain: O ja. Een andere columnist had onthuld dat ze een koppel waren. Daarom was dat ook een story voor de Los Angeles Times.

Zelf was u hard in uw commentaren over Harris toen ze officier van justitie was in San Francisco en vervolgens procureur-generaal van Californië.

Morain: Ze was niet de beste procureur-generaal. Anderen traden veel harder op, ze zetten zich voor cruciale zaken veel meer in dan zij. Harris nam over bepaalde belangrijke kwesties geen standpunt in.

Zoals daar zijn?

Morain: Er zijn in Californië twee referenda geweest over de afschaffing van de doodstraf. Harris liet haar stem niet horen. Maar als de opperste handhaver van de wet in deze staat, had ze dat wel moeten doen.

Waarom wilde ze zich liever niet uitspreken?

Morain: Haar verklaring was dat ze voor de rechtbank de staat moest vertegenwoordigen en het zou haar positie en die van haar kabinet hebben verzwakt. Maar procureurs-generaal in andere staten vonden daar oplossingen voor en namen wel een standpunt in over soortgelijke maatregelen.

De doodstraf is nu nog steeds van kracht in Californië, ook al wordt ze op dit ogenblik bij wijze van moratorium niet uitgevoerd.

Morain: Een ander voorbeeld: in 1994 heeft Californië een bikkelharde strafwet aangenomen, de ‘Three Strikes Law’. Het betekende dat mensen die een derde misdrijf op rij pleegden, veroordeeld werden tot een lange gevangenisstraf. Zo konden mensen 25 jaar tot levenslang krijgen voor kleine drugsdelicten – drugsbezit, geen drugshandel – of voor winkeldiefstallen, kleine gauwdiefstallen dus. Dat was echt krankzinnig, en daardoor zijn enorm veel kleine criminelen in de gevangenis terechtgekomen. In 2012 werd er in Californië een initiatief genomen om dat terug te draaien. Maar Harris, die toen procureur-generaal was, hield zich ook hierover op de vlakte. Dat is voor mij moeilijk te begrijpen.

Door dat soort keuzes heeft Harris vorig jaar bij de Amerikaanse Democratische voorverkiezing haar kansen verspeeld.

Morain: En toch, nu staat ze er. Als vicepresident.

Hoe heeft ze dat voor elkaar gekregen?

Morain: Deels omdat ze een goed politicus is. Ze denkt strategisch. Ze denkt meer dan een stap vooruit. Ze is moedig. Ze is niet bang om te knokken. Maar deels is het ook echt gewoon kwestie van goeie timing en een portie geluk. Ze bevond zich vaak op de juiste plaats op het juiste moment. Ze zag welke mogelijkheden zich aandienden en ze greep haar kans.

In uw boek beschrijft u hoe Harris vaak onverantwoord onderschat werd door haar rivalen.

Morain: Toen ze in 2010 kandidaat was als procureur-generaal, nam ze het op tegen Steve Cooley, die jarenlang officier van justitie in Los Angeles was geweest. Cooley was erg populair en had veel meer ervaring dan Harris. Hij was ervan overtuigd dat hij nooit van haar zou kunnen verliezen. Hij en zijn team hebben haar capaciteiten onderschat – en verloren.

Duurde het toen niet bijzonder lang voor alle stemmen geteld waren?

Morain: Inderdaad. Op de verkiezingsavond riep Cooley zich zelfs voorbarig tot winnaar uit.

Harris steunde al vroeg van de Democratische rijzende ster star Barack Obama.

Morain: Zij was de eerste politicus die Obama in 2007 steunde als presidentskandidaat. Dat was geen gemakkelijke keuze. Californië was voor Hillary Clinton. Obama was toen een jonge senator uit Chicago’s South Side. Harris voerde hevig campagne voor hem. Dat was best een gewaagde zet. Ik neem aan dat ze voor zichzelf had uitgemaakt dat het verstandig was om deze succesvolle nieuwkomer te steunen.

Ze worden vaak met elkaar vergeleken.

Morain: Die vergelijking klopt slechts ten dele. Ze zijn allebei zwart, inderdaad. Maar Obama is eerder een intellectueel. Zij is een officier van justitie, en in die hoedanigheid moet je behoorlijk streng zijn. Hij heeft meer iets van een professor. Zeker, ze hebben elkaar erg gesteund toen ze in de politiek begonnen. Al vroeg in hun carrière waren ze er voor elkaar. Dat zijn ze allebei niet vergeten.

Hoe is Harris persoonlijk?

Morain: Ze is erg charismatisch. Als ze ergens binnenkomt, klaart alles op. Ik heb haar in privé-situaties meegemaakt, ze is echt heel innemend van aard. Ze is het soort politicus dat oogcontact maakt als je ermee praat, die je het gevoel geeft dat je de enige aanwezige bent, ook al is dat niet zo.

En hoe is ze onder vier ogen?

Morain: Net hetzelfde als in het openbaar. Het publiek heeft kunnen zien hoe ze als senator rechter Brett Kavanaugh of minister van Justitie Jeff Sessions tijdens hun benoemingsverhoren het vuur aan de schenen legde, waardoor ze allebei begonnen te stotteren. Maar ze is ook de immer aimabele, innemende gast in de show van Ellen DeGeneres of bij Oprah Winfrey. Ze kan keihard zijn en tegelijkertijd ongelooflijk charmant, menselijk, grappig. Ze heeft een zeer aanstekelijke lach en natuurlijk die onbetaalbare glimlach.

Joe Biden wordt op zijn 78e de oudste president in de Amerikaanse geschiedenis. Denkt u dat Harris erop voorbereid is om desnoods president te worden?

Morain: Kun je daar echt op voorbereid zijn? Was Obama erop voorbereid om president te worden? Nee. Dat is zo’n ongelofelijk zware job. Maar ik denk dat ze zeer snel leert. Ze werkt keihard. Zij heeft het potentieel om als vicepresident echt haar stempel te drukken, vooral als je bedenkt dat ze door haar functie bij een 50/50-verdeling in de Senaat een doorslaggevende stem heeft. Dat betekent dat ze het gezicht wordt van alle stemmingen die in de Senaat tot een krappe overwinning leiden. Dat is een heel nieuw perspectief, maar het heeft is ook weer kwestie van geluk, nietwaar?

De bestorming van het Capitool heeft de plannen van de nieuwe regering gedwarsboomd. Hoe kunnen Biden en Harris onder deze omstandigheden überhaupt hun agenda uitvoeren? Bijvoorbeeld in de strijd tegen de coronacrisis?

Morain: Ze zijn slim. Het was bijvoorbeeld een erg slimme zet om Merrick Garland te benoemen tot minister van Justitie. Hij verleent dat ambt weer een waardigheid die we al lang niet meer gezien hebben.

En een ervaring die hem nu bijzonder goed uitkomt: in 1995 was hij openbaar aanklager na de extreemrechtse bomaanslag in Oklahoma City, waarbij 168 mensen om het leven kwamen. Dus hij weet wel iets af van binnenlands terrorisme.

Morain: De aanval op Oklahoma City was traumatisch voor de Verenigde Staten. Maar daarin werd ook het steeds terugkerende thema van rechts, racistisch geweld duidelijk. Wat op 6 januari in het Capitool is gebeurd, gebeurde niet in een historisch vacuüm. Pas vorig jaar schafte de laatste Amerikaanse staat de vlag van de Geconfedereerde Staten af als deel van zijn nationale vlag…..

…dat was Mississippi.

Morain: Ja. Maar u hebt gelijk. Biden en Harris moeten zich eerst en vooral richten op de coronapandemie. Ze moeten dit probleem oplossen, mensen vaccineren en ons laten terugkeren naar een zekere normaliteit. Het goede aan hen is dat ze geen wetenschapsontkenners zijn. Harris is de dochter van een bioloog en een econoom. Ze zullen in ieder geval het advies van de beste gezondheidsexperts opvolgen.

Marc Pitzke / Copyright Der Spiegel