‘Bijna alle Noord-Afrikaanse landen willen migratie uit het zuiden een halt toeroepen’

Vandaag lijkt Afrika af te glijden in een maalstroom waarin geweld leidt tot meer migratie en de migratie tot meer vreemdelingenhaat.

Hoewel Afrikaanse leiders zich vaak profileren als strijders tegen racisme, zinkt Afrika zelf weg in racisme en vreemdelingenhaat. Vorige week maakte de president van Tunesië gewag van een ‘crimineel plan om de samenstelling van de Tunesische bevolking te transformeren’. De theorie van de omvolking telt dus niet enkel volgers in Europa. Bijna alle Noord-Afrikaanse overheden – van Egypte en Tunesië tot Algerije en Marokko – willen migratie uit het zuiden een halt toeroepen.

De verklaring van de Tunesische president lokte een storm van verontwaardiging uit, vooral in zuidelijk Afrika. De Afrikaanse Unie riep Tunis op om zich te onthouden van verdere xenofobe opmerkingen. Toch is de situatie in zuidelijk Afrika vaak niet beter. Ivoorkust, een van de landen die zich het meest kritisch uitlieten vorige week, kampt zelf al jarenlang met haat tegenover de vreemdelingen uit de Sahel.

Een burgerrechtenbeweging uit Burkina Faso diende onlangs een klacht in tegen een Ivoriaanse opiniemaker die de volgende boodschap had voor migranten: ‘Ga terug naar huis. We hebben jullie niet nodig.’ Het naburige Ghana werkt aan nieuwe grensposten om de migratie uit de Sahel af te remmen.

Vandaag staan er meer hekken op grenzen tussen Afrikaanse landen dan op de buitengrens van Europa. Zuid-Afrika en Marokko spannen de kroon. Kenia is onlangs ook gestart met het versterken van de grens met Somalië, Tunesië op de grens met Libië, Libië op de grens met Egypte, Equatoriaal-Guinea op de grens met Kameroen. Het afsluiten van de grenzen was recent een thema in het politieke debat in Senegal, de Democratische Republiek Congo en Namibië.

Afrika worstelt al langer met migratie. World Values Survey heeft in acht Afrikaanse landen gepeild naar hoe de bevolking de invloed van migratie op de welvaart inschat. Liefst 42 procent vindt die negatief. In West-Europa is dat 25 procent. De laatste jaren zijn overheden ook steeds meer bezorgd dat zich onder de migranten sympathisanten van de Islamitische Staat en al-Qaeda bevinden, twee terreurgroepen die in Afrika terrein winnen.

De afgelopen drie jaar is het aantal vluchtelingen in Afrika bijna verdrievoudigd en het aantal Afrikaanse migranten naar een ander Afrikaans land verdubbeld. Vandaag lijkt Afrika af te glijden in een maalstroom waarin geweld leidt tot meer migratie en de migratie tot meer vreemdelingenhaat. Op hun beurt dreigen racisme en vreemdelingenhaat een rem te zetten op pogingen om de Afrikaanse eendracht op het internationale toneel te verstevigen.