Bij de Democraten in strijdstaat Georgia: ‘Trump is voor mij de vleesgeworden incompetentie’

De staat Georgia werd in 2020 dé twistappel van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Ook nu is het er volgens alle peilingen bijzonder nipt. ‘Zullen we samen bidden?’

De bus naar het Lakewood Amphitheatre in Atlanta is voor de gelegenheid gratis. Twaalf passagiers stappen in. Een vrouw maakt zich zorgen. ‘Zullen we het halen? Om 16.30 uur gaan de deuren dicht. Ik wil foto’s maken voor mijn kleinkinderen.’ Selfies, zegt ze, met Kamala Harris op de achtergrond, of gewoon foto’s van het evenement en de eerste vrouwelijke president van de VS. De eerste zwarte vrouw die president wordt. ‘En ik was er bij.’ Als de verdomde bus maar zou starten.

Is ze zo zeker van winst?

Ze knikt bevestigend en schudt vervolgens het hoofd. ‘Ik wist in 2016 zeker dat Hillary Clinton het zou worden. Maar het werd die andere kerel.’ Ze spreekt zijn naam niet uit. ‘Maar de eerste zwarte vrouw is voor mij heel bijzonder. Ik weet wat het is, ik weet wat haar tegenstander uitprobeert als hij zegt dat hij niet wist dat Kamala zwart was. Met een geschiedenis van raciale vooroordelen speelt hij ineens de kleurenblinde. Hij doet alsof haar herkomst voor haar een façade is, inwisselbaar, opgezet voor stemmenwinst.’ ‘Ach,’ zucht ze, ‘ik heb een hekel aan die kerel. Het zou gewoon ellendig zijn als hij opnieuw wint.’

De zwarte chauffeur verbetert er de stemming niet op als hij zegt dat hij tot voor kort niet van Kamala Harris had gehoord. Het is nog maar de vraag of hij gaat stemmen.

Enkele passagiers hebben een pet of armbandje met ‘vote’ erop: ga stemmen. De chauffeur is niet overtuigd dat het wat uithaalt.

De Harriscampagne sms’t dat de security tot 18 uur mensen in het amfitheater zal toelaten. De selfievrouw haalt opgelucht adem.

Kamala Harris heeft 54 procent kans om president te worden, en andere grafieken over de VS-verkiezingen

Zoon versus vader

De opkomst is niet overdonderend. Daar zijn een aantal redenen voor te vinden. De Harriscampagne heeft slechts enkele uren van tevoren de locatie van de meeting vrijgegeven. Of dat was om veiligheidsredenen dan wel om nog te kunnen switchen als de opkomst echt heel mager zou blijken, is niet duidelijk (geïnteresseerden moesten zich vooraf aanmelden).

De security laat heel efficiënt bezoekers doorstromen, maar de horeca is onderbemand, wat maakt dat de hongerigen ruw geschat anderhalf uur in de rij moeten staan voor hun hamburgers of frieten.

Het lekker weer maakt veel goed. De zon gaat onder, het gras van het amfitheater is aanlokkelijk. Voor wie het gras wil vermijden, zijn er vouwstoeltjes beschikbaar.

De politieke ongerustheid is alom aanwezig. Gerard staat, zoals velen, aarzelend in de rij, wikkend of een bakje friet zo veel aanschuiftijd waard is. ‘Dit is geen gewonnen spel’, zegt hij. ‘We zullen elke stem nodig hebben om in deze staat te winnen.’ Maar dat in vier dagen tijd al 1,2 miljoen kiezers hun stem hebben uitgebracht in early voting, stelt hem enigszins gerust. Hij hoopt op een grote opkomst, die de Democraten kan bevoordelen. In 2020 brachten vijf miljoen bewoners hun stem uit. Dat aantal zal waarschijnlijk ruim worden overschreden.

Hij heeft vernomen dat de peilingen in Michigan tegenvallen voor de Democraten, omdat moslim- en Arabische kiezers in die staat Harris’ Israëlstandpunten niet appreciëren. ‘Als Kamala die staat verliest, heeft ze Georgia nodig om president te kunnen worden. Over druk gesproken.’

Zijn eigen familie is, op hemzelf na, Republikeins. Zijn echtgenote komt uit een Democratisch nest. Zijn vader is een trumpiaan, met alles erop en eraan: meetings bijwonen, borden in de tuin, oplopende discussies met buren in Atlanta die doorgaans Democratisch stemmen. Zijn moeder behoort eerder tot de anti-Trump-Republikeinen. Zij zal gewoon uit partijtrouw op Trump stemmen.

Begrijpt hij zijn vader?

‘We vermijden discussies over het onderwerp’, legt hij uit, maar hij vermoedt dat het ermee te maken heeft dat pa voor de overheid werkte, en daar met de onbillijkheid van de administratie geconfronteerd werd: promoties die niet op competentie of verdienste gebaseerd waren, maar op het vermogen om het systeem of de hiërarchie te bespelen. Voor hem, denkt Gerard, is Trump de bulldozer die dit oude systeem zal wegvegen en vervangen door iets beters. ‘De realiteit is natuurlijk anders. Trump is voor mij de vleesgeworden incompetentie.’

Ik geef de rij op. Alice zit wat weg van de drukte in een vouwstoeltje. Ze lijkt hooguit veertig, heeft buttons opgespeld van verkiezingen die ze als kind kan hebben meegemaakt. Onder meer een ‘Hope’-button van een Bill Clintoncampagne valt op. Zij woont buiten de stad, in een district waar bijna iedereen Republikeins is. Zij heeft haar tuin volgetimmerd met Harris-Walz-borden. Haar echtgenoot was ertegen. Hij vindt dat hun politieke opinies beter privé blijven. Ze heeft hem niet weten om te praten, zegt ze. Maar hij heeft haar ook niet tegengehouden.

Waarom kiest ze voor Harris? ‘Ik ben Democraat in hart en nieren. Ik stem op de kandidaat van mijn partij. Ik had ook zonder problemen op Biden gestemd. Maar ik ben blij dat het Kamala geworden is. Ze doet het goed, vind ik. Ze bloeit open.’

Hoe was het bij Trump? wil ze weten. Mensen met kippenvel en tranen in de ogen? ‘Misschien houd ik het ook niet droog als ik straks Kamala zie. Het wordt de eerste keer dat ik haar live meemaak.’

Wat is voor haar het belangrijkste thema in deze campagne?

‘Ongetwijfeld abortus. Het breekt mijn hart dat mijn dochters niet meer in staat zullen zijn een zwangerschapsonderbreking te krijgen in hun eigen staat. Want de limiet van zes weken in Georgia is een lachertje.’

De ‘gestoorde’ week van Donald Trump: dansen, afgelasten, het leger afsturen op binnenlandse vijanden

‘We zullen winnen’

Zanger Usher, wereldvedette met roots in Atlanta, komt zijn steun aan Kamala Harris betuigen. Er wordt dansmuziek gespeeld. Een wat lijvige vrouw valt na enkele dansnummers vermoeid in haar stoeltje terug. Ze nodigt me uit om even in het naburige stoeltje plaats te nemen.

Voelt zij zich zegezeker? Ze kijkt meewarig naar de open ruimtes in het grasveld. ‘Ik doe alsof ik zeker ben. Ik had eerlijk gezegd meer volk verwacht’, zegt ze. (De organisatie spreekt naderhand van 11.000 aanwezigen, maar de helft lijkt realistischer. Niet weinig volk, maar zeker geen overweldigend aantal.)

‘Het zal nipt worden.’ Ze steekt haar armen in de lucht. ‘Bidden! Dat is misschien het beste wat we kunnen doen. Zullen we samen bidden? Dat is beter dan alleen bidden.’

We worden onderbroken door Kamala Harris, die bedreven haar telepromptertoespraak brengt, het heeft over de bladzijde omslaan, over de slachtoffers van de nieuwe abortuswetgeving in Georgia, over de noodzaak om te stemmen, en om het verdeelde land weer samen te brengen. ‘Als Jimmy Carter op voorhand kan stemmen, kunnen jullie dat ook.’ De honderdjarige gewezen president had eerder aangegeven dat hij minstens in leven wilde blijven tot hij voor Kamala Harris kon kiezen.

Harris probeert haar publiek te bemoedigen: ‘Het wordt tot het einde nipt. En we zijn de underdogs. We voeren campagne als de underdogs. Maar vergis jullie niet: we zullen winnen.’ Het is de grootste applauslijn van de avond. Het valt in het donker niet uit te maken of Alice tranen in de ogen heeft.

Goede economie

De staat Georgia ging in 2020 voor het eerst sinds 1992 naar een Democratische presidentskandidaat. Joe Biden versloeg Donald Trump met 11.779 stemmen verschil. In procenten uitgedrukt was het verschil al even miniem: 49,5 tegen 49,3. Na de verkiezing probeerde Donald Trump het resultaat aan te vechten, maar het Republikeinse establishment, met gouverneur Brian Kemp en minister van Binnenlandse Zaken Brad Raffensperger, gaf niet toe. Raffensperger werd begin 2021 het doelwit van het beruchte telefoontje, waarin de toenmalige president aangaf 11.780 stemmen te willen vinden om de uitslag om te keren.

Dat Biden won, had allerlei redenen, maar de veranderende demografie was zeker een hoofdelement. Georgia is een groeistaat. Bedrijven, investeerders, vaak hoogopgeleide werknemers zakken naar de staat en vaak naar metropool Atlanta af. De economie van de staat is al lang niet meer beperkt tot pinda’s, textiel, Coca-Cola en CNN. Georgia maakt films, tv, muziek, auto’s, het bevat zestien hoofdkwartieren van topbedrijven, waarbij Delta Air en Home Depot. De bevolking wordt diverser, met recente inwijking van latino’s en Aziaten. Dat maakt dat de Republikeinen, die lang de plak zwaaiden, ten minste in de recentste presidents- en Senaatsverkiezingen het onderspit delfden. Het plaatselijke parlement en het gouverneurschap is nog altijd stevig in Republikeinse handen.

‘De staat is in tien jaar geëvolueerd van een conservatieve staat naar een swingstaat’, zegt Zachary Peskowitz, politoloog aan Emory University in Atlanta. ‘De komende verkiezingen zijn gewoon een dubbeltje op zijn kant. In alle kwaliteitspeilingen zit de lichte voorsprong, van wie ook, binnen de foutenmarge.’

De situatie verschilt van enkele andere swingstaten omdat de economie het heel goed doet. Maar dat betekent niet dat Biden-Harris pluimpjes krijgen. Het economisch succes met lage werkloosheid wordt als een verwezenlijking beschouwd van de Republikeinse gouverneur, Brian Kemp. Maar de welvaart is geografisch ongelijk verdeeld. De stijgende levensduurte is voelbaar. En de woningnood is groot, mede door de inwijking uit andere delen van het land, die de vastgoedprijzen deed stijgen.

Peskowitz schat dat de economie nog altijd een minpunt blijft voor Harris. De abortusproblematiek werkt dan weer in het nadeel van Trump.

Vind de kiezer

Andra Gillespie, professor politieke wetenschappen en ook verbonden aan Emory University, vindt de inhoudelijke punten wel belangrijk, maar ‘het zullen niet de thema’s zijn die de doorslag geven. Het zal neerkomen op welke partij haar aanhang mobiliseert om te gaan stemmen.’ Ze zamelt gegevens in van welke partij waar kantoortjes opricht en betaalde medewerkers uitstuurt, om huisbezoeken af te leggen, kiezers te bellen en eventueel in vervoer te voorzien om ze naar het stembureau te brengen. ‘Er zijn wat dat betreft nog zwakke punten in beide campagnes, waar ze niet optimaal hun kiezers bereiken. Dat is een belangrijker gegeven dan hoeveel mensen er op een meeting aanwezig zijn.’ Want die zijn toch al gemobiliseerd.

Vallen die zwakke punten nog bij te sturen? ‘Dat kan nog, ja, maar het wordt wel tijd dat het gebeurt.’

De Republikeinen in de staat zijn zwaar verdeeld. In de zomer gaf Trump gouverneur Kemp en diens echtgenote ervan langs tijdens een meeting in Atlanta. Kemp, zei hij toen, ‘streed tegen eenheid en tegen de Republikeinse Partij’. Hij voegde zich met andere woorden niet naar de wensen van de ex-president. Tegen echtgenote Marty Kemp had Trump een ander bezwaar. Ze had gesuggereerd dat ze de naam van haar echtgenoot op de stembrief zou schrijven, in plaats van op Trump te stemmen.

De geschillen werden eerder deze maand min of meer bijgelegd, in het kader van een bijeenkomst over orkaan Helene. Trump kan gebruikmaken van de politieke infrastructuur die Kemp heeft opgebouwd in de staat. Maar de wrijvingen blijven voelbaar. De door trumpianen gedomineerde kiesraad van de staat wilde allerlei late veranderingen doorvoeren, waarop de verantwoordelijken van de stembureaus niet waren voorbereid. Ze zouden onder meer de stembrieven met de hand moeten tellen. Andere Republikeinen hebben dat initiatief via de rechter naar de prullenmand verwezen.

Dat interne Republikeinse gekibbel zal bijna zeker opnieuw leiden tot een betwiste verkiezingsuitslag, zeker als het zo nipt wordt als de peilingen en de specialisten voorspellen.

Maar als je aan de ene kant een kandidaat hebt, die de vorige verkiezingsuitslag probeerde ongedaan te maken, die in de staat werd vervolgd wegens maffiapraktijken in de nadagen van die verkiezingen en die ten gronde in onmin leeft met een populaire gouverneur, waarom is het verschil in de peilingen dan zo klein?

Adrienne Jones, die aan Morehouse College in Atlanta politiek doceert, somt enkele redenen op.
‘Trump is een sterke persoonlijkheid. Of je hem nu graag hebt of niet, dat moet je hem nageven. Dat trekt sommige kiezers aan. Hij is handig. Hij wordt beschuldigd van frauduleuze verkiezingsinmenging en weet toch de vermoorde onschuld te spelen. Hij pookt de raciale spanningen op. En hij is extra gemotiveerd: de enige manier om aan zijn processen rond verkiezingsfraude te ontsnappen, is door president te worden.’

Haar collega van Emory University, Andra Gillespie, ziet nog een andere reden: ‘negatieve partijdigheid’.

‘De Trumpvleugel is nu dominant binnen de Republikeinse Partij van Georgia. Maar de meeste Republikeinen die het niet met hem eens zijn, voelen toch niet de neiging om voor Harris te stemmen. Er zijn wel enkelingen die voor Harris stemmen, of die zich onthouden, maar de meesten knijpen hun neus dicht en stemmen voor Trump. Omdat ze zijn beleid beter vinden dan dat van een Democraat. Dat is wat we negatieve partijdigheid noemen. Het is niet wat ze zelf nastreven dat de doorslag geeft, maar waar ze tegen zijn. Ze zijn tegen alles wat de Democraten willen, en dus tegen Democratische kandidaten. Ze verkiezen hun eigen leider, ook al is die problematisch.’