‘Bidens Inflation Reduction Act is een elleboog in het gezicht van Europa’

Zegt ‘IRA’ u iets? Dat letterwoord verwijst de laatste dagen niet naar het Iers Republikeins Leger, maar naar geweld van een heel andere soort: de Inflation Reduction Act. Het is een joekel van een wet, een amalgaam van subsidies en belastingvoordelen ter waarde van een kleine 370 miljard dollar. Het is de Amerikaanse president Joe Biden die de maatregel door het Congres heeft gejaagd, om de gevolgen van de stijgende prijzen voor de gemiddelde Amerikaan wat te temperen. Uitstekend, zult u zeggen. Maar voor u en mij is de IRA geen goed nieuws.

Er zit nochtans veel lekkers in het pak. Met goedkopere geneesmiddelen en fiscale impulsen van duizenden dollars voor elektrische wagens zullen de rekeningen in de Verenigde Staten wat minder pijn doen. Nog belangrijker, ook voor Europa: het reddingspakket zet volop in op een groenere planeet. Tegen 2030 zou er door de IRA alleen al 40 procent minder uitstoot in de VS zijn. Democratische opiniemakers komen superlatieven tekort. In augustus, toen de tekst door de Senaat werd geloodst, schreef de econoom en Nobelprijswinnaar Paul Krugman een lyrisch opiniestuk in The New York Times onder de titel: ‘Hebben de Democraten de beschaving gered?’

De Inflation Reduction Act van Biden lijkt veel meer op het protectionisme van Donald Trump dan je zou denken. Is dit Make America Great Again – Again?

In Europa zien we dat net ietsje anders. Onder Brusselse mandarijnen is er de afgelopen dagen sprake van lichte paniek. De Ierse minister van Handel Leo Varadkar zei dat de Amerikanen de eerlijke concurrentie met voeten treden. Thierry Breton, de Europese commissaris voor de Interne Markt, sprak vorige week zelfs van een ‘existentiële uitdaging’. Anonieme diplomaten zien in de IRA een begin van een handelsoorlog.

Het venijn zit ‘m in de voorwaarden die aan al die voordelen worden gesteld: die komen er in veel gevallen alleen als er Amerikaanse producten worden gekocht. Zonnepanelen, warmtepompen, windmolens: Biden kiest radicaal voor subsidies voor de eigen fabrieken. Het meest in het oog springende conflict gaat over elektrische auto’s. De kleine lettertjes daar – hoe meer er in Amerika wordt geassembleerd, hoe groter de subsidies – hebben zelfs de Duitsers, traditioneel de beste vriendjes van Washington, wakkergeschud. De ‘eigen auto’s eerst’-steun is een elleboog in het gezicht van Europa. De Inflation Reduction Act van Biden lijkt veel meer op het protectionisme van Donald Trump dan je zou denken. Is dit Make America Great Again – Again?

De gevaarlijke cocktail van zogenaamde push– en pull-factoren zou ons lelijk pijn kunnen doen. De grote angst is dat Europese bedrijven die vandaag al worden weggeduwd door de uit de pan swingende energieprijzen (‘push’) ook nog eens aangetrokken zullen worden door de fiscale voordelen (‘pull’) in de VS. In Europa leeft het gevoel nu al dat de VS heel aardig profiteren van de oorlog in Oekraïne: ze verkopen wapens aan de lopende band, en ze verkopen nog meer brandstof tegen fors hogere prijzen – die zijn maar liefst vier à vijf keer zo hoog als in de VS zelf. Fabrieken trekken weg en nemen veel jobs met zich mee. Eén voorbeeld: de Belgische chemiereus Solvay zal zijn nieuwe natriumcarbonaatfabrieken – belangrijk voor de glasproductie – in de Amerikaanse staat Wyoming bouwen, niet in Europa. Het rendement is er hoger, punt. Ook BASF en Tata Chemicals praten over een verhuizing.

Wat kan de Europese Unie doen? De militaire inspanningen van de VS in Oekraïne kunnen op brede steun rekenen, en een Europees leger is en blijft een hersenschim. Bovendien wil niemand Washington echt hard tackelen. Voor de EU zijn de vrijhandelsregels wel degelijk flagrant geschonden, maar het zijn niet de beste omstandigheden om een klacht tegen de VS in te dienen bij de Wereldhandelsorganisatie. Veel heil verwacht eigenlijk niemand daarvan.

Biden is trots op de IRA, en hij is niet van plan om er veel aan te sleutelen. En dus zou het weleens kunnen dat Europa hetzelfde doet als de VS: een niet minder gigantisch subsidieprogramma optuigen, zodat twijfelende bedrijven toch op het oude continent blijven. Als Biden voor ‘Buy American’ gaat, waarom zou de Franse president Emmanuel Macron – of zelfs de Duitse bondskanselier Olaf Scholz – dan niet voor ‘Buy European’ gaan?

Ja, er zijn belangrijke nadelen. Het plan zou de EU handenvol geld kosten en de inflatie blijven aanjagen. In Duitsland ligt nieuwe Europese steun aartsmoeilijk. En ook buiten de VS zullen concurrenten van de EU steigeren. Maar is het echt verrassend dat de trans-Atlantische partners voorlopig dat verkiezen boven een heuse handelsoorlog?