Bestorming Capitool: parlementscommissie start tv-zittingen in primetime om samenzwering duidelijk te maken

Vanaf vannacht Belgische tijd schakelt de commissie van het Huis van Afgevaardigden die de bestorming van het Capitool onderzoekt, een versnelling hoger. Om 20 uur Washington-tijd wordt een eerste van zes door televisie uitgezonden hoorzittingen gehouden, waarbij de samenzwering duidelijk gemaakt moet worden.

De zes zittingen zouden tussen 90 minuten en 2,5 uur duren.

De parlementscommissie heeft in de 11 maanden, sinds haar oprichting, en goed 17 maanden na de bestorming van 6 januari 2021, duizend interviews afgenomen en 125.000 documenten verzameld. De tv-zittingen moeten het sluitstuk van de werkzaamheden worden. Er zullen live getuigen verhoord worden, nog niet eerder vertoonde beelden van de bestorming gedeeld worden, naast fragmenten uit eerdere interviews. Wat dat laatste betreft, wordt onder meer uitgekeken naar wat Trumps dochter Ivanka en schoonzoon Jared Kushner te vertellen hadden.

De zes zittingen moeten volgens de commissie ‘de gecoördineerde, meervoudige inspanning’ tonen ‘om het resultaat van de presidentverkiezingen van 2020 ongedaan te maken en de machtsoverdracht te voorkomen’. De commissie heeft een tv-producent geëngageerd om de hoorzittingen zo beklijvend mogelijk te ensceneren.

Wat staat er op het spel? Waar wordt naar uitgekeken? Liggen Amerikanen er nog van wakker? Wat moet u op voorhand weten?

1. De commissie: eenzijdig, maar niet helemaal

De oprichting van deze commissie ging niet vanzelf. Eerst werd gedacht aan een onafhankelijke commissie, vervolgens aan een parlementscommissie die de steun van beide partijen zou hebben. Dat bleek onmogelijk omdat de Republikeinen eisten dat enkele pro-Trump figuren er deel van zouden uitmaken. Ze schoven onder meer Jim Jordan als commissielid naar voor. Hij had als parlementslid zelf een rol gespeeld bij de betwisting van de verkiezing en mogelijkerwijs bij onwettige activiteit. Het viel te voorspellen dat hij zelf voor de commissie zou moeten verschijnen waarvan zijn partij hem lid wou maken. Dat was voor de Democraten onaanvaardbaar.

De Democraten vormden dan hun eigen select committee in het Huis van Afgevaardigden, dat uiteindelijk bestond uit zeven Democraten en twee dissidente, anti-Trump-Republikeinen, vicevoorzitster Liz Cheney en Adam Kinzinger. Bennie Thompson, een gematigde Democraat uit Mississippi, is voorzitter. De negen leden zullen uitvoerig in beeld komen, en het wordt uitkijken naar ontluikende sterren.

Het grote verschil met de hoorzittingen rond Watergate en Nixon in 1974 bestaat erin dat de Republikeinen hun president destijds uiteindelijk afvielen. Nu blijft de grote meerderheid van de Republikeinse verkozenen Donald Trump ondersteunen.

2. Wie werkte mee en wie niet?

Bedoeling was om zoveel mogelijk directe getuigen te ondervragen.

Maar sommige directe medestanders van de gewezen president weigerden hun medewerking. Sommigen – Steve Bannon en Peter Navarro – riskeren een gevangenisstraf omdat ze ondanks een dagvaarding niet voor de commissie verschenen. Anderen werkten gedeeltelijk mee. Daarbij Trumps laatste stafchef, Mark Meadows. Hij gaf e-mails vrij (niet alle) die hij tussen verkiezingsdag in november 2020  en de machtsoverdracht op 20 januari 2020 verstuurde en ontving. Maar hij weigerde te getuigen.

De commissie kon wel uitvoerig leden interviewen uit de omgeving van toenmalig vicepresident Mike Pence. Pence, als vicepresident ook Senaatsvoorzitter, werd door Trump onder druk gezet om de ratificatie van de presidentsverkiezingen te blokkeren.

Los van de afzeggingen: de commissie kreeg veel belangrijke getuigen te spreken. Daarbij Rudy Giuliani, de advocaat van Donald Trump en de man die de strijd tegen de verkiezingsuitslag zonder gevolg naar meerdere rechtbanken bracht. Of Giuliani veel gezegd heeft, is niet duidelijk.

Meer wordt verwacht van de directe familie van de gewezen president. Presidentsdochter en -adviseur Ivanka Trump maande haar vader, volgens meerdere boeken, op 6 januari herhaaldelijk aan om de bestormers toe te spreken en op andere gedachten te brengen. Wat The Donald 3 uur lang vertikte te doen. Schoonzoon Jared Kushner, die weliswaar op 6 januari in het vliegtuig zat, kon voor en na die dag vanop een bevoorrechte plek in het Witte Huis de gebeurtenissen overschouwen. Volgens een boek van journalisten Susan Glasser (New Yorker) en Peter Baker (New York Times), dat in september zal uitkomen, hebben Ivanka en Jared ‘hun handen gewassen’ van (schoon)papa. Of dat ook uit hun getuigenverklaringen zal blijken, is de vraag.

Een kroongetuige tijdens de hoorzittingen kan Cassidy Hutchinson worden. Als topmedewerkster van Mark Meadows verscheen zij al meermaals voor de commissie. Ze getuigde onder meer dat haar baas op voorhand gewaarschuwd was voor geweld op 6 januari.

3. Wat zal duidelijk worden?

Er wordt een antwoord gezocht op een aantal fundamentele vragen. Heeft Donald Trump onwettige druk uitgeoefend om de kiesuitslag te veranderen? Heeft hij de top van het ministerie van Justitie onder oneigenlijke druk gezet om de kiesfraudebeschuldigingen als serieus te bestempelen nadat onderzoek had uitgewezen dat kiesfraude niet van die aard was geweest dat hij de kiesuitslag had beïnvloed? Heeft hij plannen gestimuleerd/in gang gezet om alternatieve kiesmannen voor staten op te trommelen? In hoeverre was hij op de hoogte/betrokken bij de plannen om het Capitool te bestormen? Wat was de rol van extreemrechtse milities bij de planning van de bestorming, en in hoeverre was Trump op de hoogte/betrokken?

Bovenal wil de commissie uit de honderden getuigenverklaringen en tienduizenden documenten een samenhangende verhaallijn puren.

4. Halen deze hoorzittingen iets uit?

De Democraten hebben tot twee keer toe  vergeefs een afzettingsprocedure tegen Donald Trump op gang gebracht. Zal ook dit een ‘nothing burger’ worden (een broodje zonder)?

In elk geval op dit niveau: de commissie heeft weinig macht. Ze kan niemand laten opsluiten. Donald Trump valt niet meer af te zetten, en de commissie zou daar ook niet toe gerechtigd zijn. De commissie kan hoogstens verhopen dat het ministerie van Justitie in het getoonde materiaal reden ziet om in te grijpen.

Daarnaast is er ook het gevecht om de publieke opinie. De commissie wil de aandacht van de Amerikanen grijpen en hen zo overtuigen van de ernst van wat op 6 januari 2021 is gebeurd. Dat is geen kleine opgave, want een deel van dat publiek doet de bestorming nog altijd af als een wat uit de hand gelopen toeristische visite.  

Vandaar dat de commissie gestroomlijnde, voor tv klaargestoomde, hoorzittingen wil. Het moet beklijvende tv worden, met ongeziene beelden en uiteraard ongeziene getuigenissen. Volgens The New York Times komen in de eerste sessie een verwonde politieagent en een documentairemaker aan het woord. Die documentairemaker bracht de aanloop naar de bestorming door met leden van militie The Proud Boys. Enkele van die Proud Boys zijn intussen in staat van beschuldiging gesteld.

Voor de twee Republikeinen in de commissie is er de kleine hoop dat de hoorzittingen de minder rabiate Trumpaanhangers in de partij op andere gedachten brengen.

Voor de Democraten is er de hoop dat de weerzin tegen Trump weer wat aangewakkerd wordt.

Het ziet er niet goed uit voor de partij in aanloop naar tussentijdse verkiezingen in november. De populariteit van president Biden zakt zienderogen, Republikeinen kunnen naar inflatie, olieprijzen, tekorten op de markt, de uittocht uit Afghanistan, en migratie- en misdaadproblemen verwijzen om de mislukking van Biden aan te tonen.

Wat kunnen Democraten daar tegen inbrengen? De halsstarrige houding van de Republikeinen inzake wapenwetgeving. Democraten hopen dat het spook van Trump voldoende onbesliste kiezers zal afschrikken om de pandoering iets milder te maken.

Ze zullen daarbij niet moeten rekenen op Fox News, want die rechtse nieuwszender zal de hoorzittingen niet uitzenden. De hoorzittingen worden wel uitgezonden door Fox Business, een veel minder bekeken en veel minder verspreid kanaal. Fox News zou een tegenprogrammatie voeren. De eerste hoorzitting valt tijdens de uitzenduren van de kopstukken van de zender, Tucker Carlson en Sean Hannity.

5. Wat doet Trump?

Volgens persberichten heeft ex-president Donald Trump een ploeg samengesteld om in de media weerwerk te bieden aan de verhaallijn van de commissie. Onder meer Kevin McCarthy, top-Republikein in het Huis van Afgevaardigden, zal daar deel van uitmaken. McCarthy was op 6 januari 2021 woest op de president, omdat die drie uur lang geen vinger uitstak om de bestormers te kalmeren en tot afdruipen te bewegen. Maar de maand januari was nog niet uit vooraleer McCarthy zich weer een getrouwe Trumpiaan toonde. Als de verkiezingen van november een meerderheid opleveren voor de Republikeinen in het Huis kan McCarthy speaker worden. Dat is zijn ambitie, maar nogal wat ‘echte’ Trumpianen vinden hem te lauw en het valt ook af te wachten of Trump zelf hem uiteindelijk zal ondersteunen.

Woorden en frasen die deze verdedigers van Trump ongetwijfeld zullen gebruiken zijn: ‘heksenjacht’, ‘derde impeachment’, ‘partijdige/Democratische commissie’ – en voor Cheney en Kinzinger: ‘RINO’s’ – Republicans In Name Only.