In de Braziliaanse deelstaat Pará, waar illegale goudwinning een groot probleem is, opent binnenkort een nieuwe goudraffinaderij. Die werd deels gefinancierd met ‘Belgisch kapitaal’. Knack zocht in samenwerking met The Intercept Brasil uit wie de Belgische investeerders zijn.
De tropenzon reflecteert in de zonnepanelen op het gloednieuwe gebouw aan de baai van Guajara, in het noorden van Brazilië. Het is midden januari. Tegen de betonnen constructie van meerdere verdiepingen staan stellingen, bouwvakkers zijn druk in de weer. Hier aan de Avenue Arthur Bernardes 850 in Belém, de hoofdstad van de deelstaat Pará, start dit jaar de grootste goudraffinaderij van Brazilië.
Eind januari meldde een lokale krant dat de goudraffinaderij ‘bijna klaar’ is.
‘Belgisch kapitaal’
Flashback naar februari 2018. Agencia Pará, het persagentschap van Pará, kondigde aan dat de toenmalige gouverneur van de deelstaat een intentieprotocol had ondertekend met ‘vertegenwoordigers van het Belgische bedrijf Tony Goetz’ – de grootste goudsmelter van ons land – voor de bouw van een goudraffinaderij in Belém. Volgens de aankondiging was het de bedoeling om ‘binnen achttien maanden met de exploitatie te starten’.
Maar er gebeurde helemaal niets. Tot Agencia Pará in februari 2021 met een nieuwe aankondiging kwam over een soortgelijk project. De overheid van Pará – inmiddels onder een nieuwe gouverneur – tekende een intentieprotocol met verschillende mijnbouwondernemingen. ‘Tijdens het evenement werd ook het startsein gegeven voor de bouw van de goudraffinaderij van North Star SA, een Braziliaans bedrijf met Belgisch kapitaal, gespecialiseerd in het raffineren van edelmetalen’, aldus Agencia Pará. ‘De onderneming zal tot 48 ton gouderts per jaar kunnen verwerken zodra ze volledig is geïnstalleerd, wat overeenkomt met meer dan 50 procent van de nationale goudproductie.’
In Pará werd 30,4 ton goud geproduceerd. Minstens de helft was voorzien van valse informatie over de origine van het goud.
Over het Belgische bedrijf Tony Goetz – dat in de zomer van 2020 van naam veranderde – werd met geen woord gerept, alleen over ‘Belgisch kapitaal’. Was de aankondiging uit 2018 misschien foutief? En wie financiert dan wél deze grootste goudraffinaderij van Brazilië?
Van de Bahama’s tot Dubai
Knack en de onderzoekssite The Intercept Brasil namen contact op met het Agencia Pará én het kabinet van de gouverneur van Pará voor meer info over de Belgische investeerders. Onze mails bleven onbeantwoord. Uiteindelijk vonden we het antwoord in bedrijfsdocumenten over North Star Refino SA, opgevraagd bij het handelsregister van Pará.
In november 2021 gaf de goudraffinaderij nieuwe aandelen uit. De aandeelhouders van North Star Refino zijn Omex Comércio e Exportação de Metais Preciosos (Brazilië), Maison Prime Holdings LTD (Dubai), North Coast Commodity Advisory & Investment Company LLC (Bahamas) én de heer Sylvain Goetz (België). Die laatste – een bekende Belgische goudhandelaar – bezit volgens de bedrijfsdocumenten zowat een kwart van de aandelen in North Star Refino.
Het Dubai-bedrijf werd vertegenwoordigd door een Belgische zakenman die volgens zijn LinkedIn-profiel drie jaar werkte voor African Gold Refinery in Oeganda, het bedrijf van Sylvain Goetz’ broer. De zakenman geeft geen commentaar.
Knack nam ook contact op met Sylvain Goetz. ‘Ik kan op uw vragen niet antwoorden’, mailt hij. ‘Wat mij betreft is dit een privé-investering. Ik ben totaal niet operationeel betrokken in North Star Refino.’ Goetz verwijst door naar Mauricio Gaioti, de ceo van de goudraffinaderij. Die bevestigt dat Goetz ‘slechts financieel aandeelhouder’ is, ‘geen operationeel aandeelhouder’. Gaioti: ‘North Star Refino is van plan naar de beurs te gaan. Zoals verschillende andere investeerders had Sylvain Goetz belangstelling voor de investering. Hij heeft persoonlijk in de raffinaderij geïnvesteerd.’
Goetz’ advocaat stipt aan dat zijn cliënt ‘geen operationele activiteit meer heeft in de goudsector’. Op zijn eigen website noemt Sylvain Goetz zichzelf een ‘gepensioneerde ondernemer’ die als consultant bedrijven adviseert. De recentste jaarrekening van Industrial Refining Company – de nieuwe naam van Tony Goetz – vermeldt Sylvain Goetz wel nog als bestuurder. En volgens het UBO-register is hij de uiteindelijk begunstigde van het bedrijf. Goetz’ advocaat wijst erop dat de vennootschap ‘sedert medio 2020 geen noemenswaardige activiteiten meer heeft’.
Illegale goudwinning
De keuze voor Belém als vestigingsplaats voor de goudraffinaderij had volgens ceo Gaioti logistieke redenen. ‘Gewoonlijk wordt het erts dat in het noorden (van Brazilië, nvdr) wordt gekocht of gewonnen, in het zuidwesten behandeld. North Star zal het proces optimaliseren voor diegenen die dit soort raffinagediensten in de regio en de omliggende gebieden nodig hebben. Pará is namelijk een van ’s werelds meest vooraanstaande regio’s wat de productie van mineralen betreft.’
Maar de regio wordt ook geplaagd door illegale goudwinning. ‘De exploitatie van goud in Brazilië heeft zich uit gebreid tot in de kern van het Amazonegebied, en is zelfs doorgedrongen tot in de inheemse gebieden en de beschermde eenheden’, zo staat in The prevalence of illegal gold production in Brazil, een rapport uit 2021 door de Universidade Federal de Minas Gerais (UFMG) in samenwerking met het openbaar ministerie in Brazilië. Volgens het Braziliaanse parket in Itaituba werd in 2019-2020 zo’n 30,4 ton goud geproduceerd in Pará. Minstens 17,7 ton daarvan – omgerekend 58,4 procent – was voorzien van valse informatie over de origine van het goud.
‘Om mineralen te ontginnen moeten mijnbouwbedrijven, coöperaties en particulieren een mijnbouwtitel krijgen van het Nationaal Mijnbouwagentschap’, zegt onderzoeker Bruno Manzolli van UFMG, een van de auteurs van het rapport. ‘Legale mijnbouw voldoet niet alleen aan alle voorwaarden van het mijnbouwagentschap, maar ook aan de normen van milieu-installaties.’
Wereldklasse
Hoe gaat North Star Refino toezien op de oorsprong van het goud dat het gaat smelten? In het eerder vermelde intentieprotocol tussen de gouverneur van Pará en de mijnbouwbedrijven engageren die laatste zich om goud aan North Star te leveren. Maar minstens één ervan zou volgens The Intercept Brasil gebruik hebben gemaakt van illegaal verkregen vergunningen, en werd intussen ook al gesanctioneerd.
Gaioti reageert dat North Star ‘goud zal raffineren afkomstig van nationale en internationale mijnbouwbedrijven’ die in Brazilië correct de regels volgen. ‘Vanaf het begin zullen we werken met protocollen en procedures voor compliance en verificatie, om de wettelijkheid van de processen, milieuvergunningen en ander essentieel papierwerk te verifiëren.’ Gaioti klinkt ambitieus. ‘We willen een raffinaderij van wereldklasse worden.’
North Star Refino is trouwens niet het enige grondstoffenbedrijf met Belgische linken in de Braziliaanse Amazone. Ook Coimpa Industrial, een Braziliaanse dochteronderneming van recyclagebedrijf Umicore, is er actief. De woordvoerster van Umicore stelt dat Coimpa hoogtechnologische halffabrikaten maakt en ook een ‘zeer beperkte’ raffinageactiviteit heeft. ‘Het goud dat we daar raffineren, maakt deel uit van ons eigen productieproces van halffabricaten. Het is geenszins te vergelijken met grootschalige raffinage.’
Dit onderzoek maakt deel uit van het Rainforest Investigations Network van het Pulitzer Center.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
