‘België moet nu kiezen: meestappen in Bidens verhaal of een autonome koers varen’

Na het eerste jaar presidentschap van Joe Biden blijkt dat een deel van de erfenis van zijn voorganger Donald Trump doorleeft, zegt Linde Desmaele. De verpakking is anders, maar rivaliteit met China blijft de absolute prioriteit voor Washington. En net als Trump lijkt ook Biden er niet in te slagen om Europa collectief mee te krijgen in Washingtons vuist tegen Peking. Dat dwingt ook België tot introspectie.

Binnen het Amerikaans strategische denken neemt Europa vandaag minder een centrale rol in dan tijdens de twintigste eeuw. Hoewel er belangrijke stijlverschillen zijn tussen het presidentschap van Donald Tump en Joe Biden blijft één centraal kenmerk van het buitenlands beleid van de Verenigde Staten onveranderd: Washington beschouwt Europa niet langer als prioritaire regio.

Een gevolg daarvan is dat opeenvolgende administraties – elk volgens hun eigen stijl – hun relaties met Europa steeds meer trachten te instrumentaliseren om hun primaire belangen, die tegenwoordig elders liggen, veilig te stellen. Denk bijvoorbeeld aan de rist nieuwe transatlantische dialogen rond handel, nieuwe technologieën en samenwerking rond Europese veiligheid en defensie.

De ambitie van president Biden was duidelijk vanaf het begin: hij wil kost wat kost internationale steun verwerven in de aanhoudende rivaliteit tussen China en de Verenigde Staten. Europese landen die bereid zijn mee te stappen in deze strijd, worden hartelijk ontvangen door Bidens team. Twijfelaars dreigen door Washington afgestempeld te worden als irrelevant.

Klaarblijkelijk neutrale thema’s worden een instrument in Bidens inspanningen om een anti-Chinacoalitie te bewerkstelligen. Een constructieve transatlantische relatie is niet enkel een doel op zich, maar wordt vooral belangrijk binnen het kader van Bidens globale prioriteiten, die zich in Oost-Azië bevinden.

Een blok aan het been van Trump, een weifelde partner voor Biden

Ook Bidens voorganger Trump zag Europa als slechts één puzzelstuk in een groter geheel. Maar waar Biden potentieel ziet in Europa als aan constructieve partner op het internationale toneel, zag Trump Amerika’s Europese bondgenoten eerder als een verstorende factor. Trump zaaide dan ook herhaaldelijk en openlijk verdeeldheid binnen Europa om op die manier te voorkomen dat een eensgezind continent een signifante en mogelijk verstorende rol zouden gaan spelen in een wereld gedomineerd door Chinees-Amerikaanse rivaliteit.

Biden lijkt het tot nu toe over een andere boeg te gooien, met gemengde resultaten. Tijdens zijn eerste jaar als president haalde hij de banden met de Europese Unie en de NAVO weer aan. Hij ondernam ook een aantal stappen om de handelsrelaties met Europa te vebeteren, onder meer door een gedeeltelijke terugdraaing van de Amerikaanse invoerheffingen op aluminium en staal die werden ingevoerd door Trump in 2018. In september vond bovendien de eerste vergadering plaats van een nieuwe handels- en technologieraad (Trade and Technology Council – TTC) tussen de Verenigde Staten en de Europese Commissie. De TTC is bedoeld als forum voor overleg over handel, mededinging en technologie. Hoewel China niet rechtstreeks werd genoemd in de gezamenlijke verklaring na de inaugurele ontmoeting van de TTC, bestaat geen twijfel dat tal van de agendapunten op Peking gericht zijn.

Telkens Biden vooruitgang boekte in zijn inspanning om een verenigd transatlantisch front te vormen tegen China, werd zulke vooruitgang echter gevolgd door tegenslagen. Verschillende Europese leiders zijn immers van mening dat Biden maar weinig rekening hield met zijn Europese bondgenoten tijdens de Amerikaanse terugtrekking uit Afghanistan afgelopen zomer.

De recente aankondiging van het nieuwe AUKUS-veiligheidspact tussen de Verenigde Staten, Australië en het Verenigd Koninkrijk, met gezamenlijke investeringen in onderzeeërs met nucleaire aandrijving, werd ook erg lauw ontvangen in Europa. Parijs verloor hierdoor een miljardencontract voor een levering van onderzeeërs aan Canberra, reageerde woedend en beschreef de episode als een messteek in de rug. Het nieuws rond AUKUS overschaduwde bovendien volledig de EU aankondiging van een nieuwe strategie voor samenwerking in de Indo-Pacifische regio. Hoewel deze strategie al maanden in de maak was, leek niemand in het Witte Huis daar iets van te hebben gemerkt.

Bidens wittebroodsweken zijn daarmee duidelijk afgelopen. Ondanks zijn retorische verbintenis tot een transatlantische renaissance is het Europese wantrouwen in haar Amerikaanse bondgenoot verre van verdwenen.

Geen ‘business as usual’ meer, nood aan Belgische introspectie

Net als de rest van Europa heeft ook België baat bij een positieve relatie met de Verenigde Staten. Maar ons beleid ten aanzien van de Verenigde Staten moet wel geankerd zijn in een realistische inschatting van Washingtons eigen belangen en prioriteiten. Bidens transatlantische visie heeft een duidelijk transpacifische dimensie.

Dat dwingt ons tot introspectie: stappen we mee in Bidens verhaal in ruil voor een Amerikaanse rol in Europa’s veiligheidsarchitectuur? Of trachten we een meer autonome koers te bewerkstelligen? Net nu zowel de EU en de NAVO hun nieuwe opdrachtverklaringen onderhandelen, heeft ook België er baat bij een duidelijke positie in te nemen. Als we dat niet doen en enkel aanmodderen, dreigen we af te glijden naar strategische onbeduidendheid.

Linde Desmaele is postdoctoraal onderzoeker aan het Centre for Security, Diplomacy and Strategy van de Brussels School of Governance (Vrije Universiteit Brussel). In haar doctoraat richtte ze zich specifiek op de veranderende rol van Europa binnen het buitenlands beleid van de Verenigde Staten sinds 2001.