Na lang aarzelen komt de Europese Unie alsnog met sancties tegen Rwanda. Volgens het Afrikaanse land is België de grote boeman.
Maandag keurden de 27 buitenlandministers Europese sancties goed tegen 10 Rwandese en Congolese onderdanen, en tegen een Rwandees goudraffinagebedrijf. Die zijn volgens de Europese Unie betrokken bij de opmars van de M23-rebellen in Oost-Congo en de smokkel van onder meer kritische grondstoffen naar Rwanda.
Met steun van de Rwandese overheid boekten de M23-rebellen de voorbije maanden veel terreinwinst in de regio. Zonder veel weerwerk van het Congolese leger kregen ze onder meer de miljoenensteden Goma en Bukavu in handen.
De Europese strafmaatregelen kwamen er niet zonder slag of stoot. Geruime tijd hield Luxemburg de sancties met een veto tegen. Die houding wordt binnenskamers toegeschreven aan de uitstekende banden die de Luxemburgse minister van Buitenlandse Zaken en voormalig premier Xavier Bettel zou onderhouden met de Rwandese president Paul Kagame.
Bettel bracht vorig jaar nog een bezoek aan Rwanda met een kleine tien miljoen euro aan investeringen in zijn reiskoffer. Onder druk van de 26 lidstaten keerde Bettel de voorbije week echter zijn kar.
De EU pakt de situatie met haar sancties nog vrij voorzichtig aan, vertellen ingewijden aan Knack. De Verenigde Staten besloten drie weken geleden bijvoorbeeld om de Rwandese minister van Regionale Integratie te bestraffen, en het Verenigd Koninkrijk zette de ontwikkelingssamenwerking op.
De EU houdt het bij militaire leiders en smokkelaars. ‘We bestraffen zowel Rwandese als Congolese onderdanen en mikken voorlopig niet op de hoofdrolspelers. Zo willen we de diplomatieke kanalen en communicatielijnen met Rwanda openhouden’, vertelt een Europese diplomaat.
Rwanda verbreekt diplomatieke betrekkingen met België
Aanstoker
Rwanda ziet België als de grote aanstoker van de Europese maatregel en schortte maandag de diplomatieke banden met ons land op – de Belgische diplomaten moeten binnen de 48 uur het land verlaten. Vraag is of Kagame zichzelf niet in de voet schiet. In Kigali vertegenwoordigde België 19 Europese landen voor de uitgave van Schengenvisa.
Bovendien was de Rwandese ambassade in Brussel het epicentrum van ’s lands inlichtingennetwerk in Europa. ‘Het is duidelijk dat België in Rwanda de rol van Frankrijk heeft overgenomen als grote boeman’, vertelt een ingewijde aan Knack.
Het is in ieder geval niet de eerste keer dat Rwanda zijn pijlen op België richt. Vorig jaar uitte het land zijn bezwaren over de mogelijke benoeming van de Belgische diplomaat Bernard Quintin (MR) – intussen minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier – als EU-speciaal gezant voor de Grote Merenregio.
Hoewel Quintin met verve als beste uit de Europese tests kwam, besloot de Europese Commissie tot grote onvrede van België gehoor te geven aan het Rwandese verzet en Quintin te vervangen door een Zweedse diplomaat.
Recenter deelde de woordvoerder van de Rwandese regering een post op X waarin België werd beschreven als een ‘klein nest van nazi’s in Afrika’. En nadat België midden februari de steun van Rwanda aan de M23-rebellen had veroordeeld, reageerde woordvoerder van Kagame als door een wesp gestoken. ‘Als iemand een deel van de schuld draagt, is het de natie die een integraal onderdeel uitmaakte van het creëren en aanwakkeren van etnische verdeeldheid, die de daders van de genocide blijft huisvesten, terwijl de Antwerpse diamantwijk blijft floreren dankzij de Congolese diamanten.’
Vorige maand besliste Rwanda al om de ontwikkelingssamenwerking met België op te schorten. Ook weigerde de Rwandese minister van Buitenlandse Zaken een onderhoud met zijn Belgische collega Maxime Prévot (Les Engagés).
‘Sabotage’
Critici merken echter op dat de Europese sancties niet op een ideaal moment komen. Dinsdag, daags nadat de Europese sancties in werking treden, beginnen in Angola de vredesgesprekken tussen Rwanda en de Democratische Republiek Congo in Angola. Ingewijden vertellen aan Knack dat de Afrikaanse Unie niet ingenomen is met die timing. Zo uitte Bankole Adeoye, het politieke hoofd van de organisatie, zijn onvrede aan de EU-gezant voor de Grote Meren, en vroeg die ook om een onderhoud met de EU-buitenlandvertegenwoordiger Kaja Kallas. Die had echter geen ruimte in haar agenda voor een gesprek.
De Belgische diplomaten moeten binnen de 48 uur het land verlaten.
Het lijkt ook een argument dat de M23-rebellen lijken aan te grijpen. Maandagavond kondigde de groepering aan niet langer aan de vredesgesprekken onder leiding van de Angolese president te zullen deelnemen – normaal gesproken zou M23 met vijf afgevaardigden present tekenen.
In een statement beschuldigen de M23-rebellen ‘bepaalde internationale instellingen’ ervan de vredespogingen opzettelijk te saboteren. De rebellengroep verwijst daarbij ook expliciet naar de strafmaatregelen die de EU maandag in het leven riep.
Een Europese diplomaat merkt op dat de EU verder kan gaan als Rwanda niet bijdraait. ‘Dit is een eerste stap.’ De aandacht gaat onder meer naar de financiële steun die de EU aan het Rwandese leger geeft om gewapende rebellen in de Noord-Mozambikaanse provincie Cabo Delgado onder de knoet te houden. België pleit al langer voor een stopzetting van die steun, maar Frankrijk en Portugal zijn daar momenteel niet toe bereid. Parijs omdat het Franse Total Energies er een miljardenproject heeft lopen, Lissabon omdat het als voormalig kolonisator van Mozambique in een speciale positie zit.
Controverse
Een ander mikpunt is een akkoord over kritische grondstoffen dat de Europese Commissie en Rwanda eind 2023 sloten. Die overeenkomst is controversieel omdat ze in het bijzijn van voorzitter Ursula von der Leyen daags voor de Congolese verkiezingen gesloten werd, én omdat Rwanda zulke rijkdommen niet eens in de eigen bodem heeft zitten – ze komen hoofdzakelijk via de bezette delen van Oost-Congo het land binnen. Voorstanders beargumenteren dat de overeenkomst de traceerbaarheid van de mineralen verbetert. Critici menen echter dat de EU zo het Rwandese regime legitimeert.
Verscheidene Europese diplomaten klagen binnenskamers dat het Belgische hoofd van de afdeling Internationale Partnerschappen in de Europese Commissie de opschorting van het akkoord op ongeoorloofde wijze tegenhoudt. Nochtans, zo klinkt het, vragen alle Europese lidstaten én het Europees Parlement daarom. Eind februari gaf Prévot al in de Kamer te kennen dat de EU-landen het eens zijn om het mineralenakkoord stop te zetten.
Een goedgeplaatste bron binnen de Commissie spreekt die versie van de feiten tegen en merkt op dat ook Hongarije, Polen en Luxemburg tegen de opschorting zouden zijn. Een Belgische bron riposteert op zijn beurt dat de overeenkomst over kritische mineralen deel uitmaakt van het Europese handelsbeleid, en dat daarvoor slechts een gekwalificeerde meerderheid nodig is. Lees: zelfs als Polen, Luxemburg en Hongarije tegen zouden zijn, is dat onvoldoende reden voor de Commissie om niet naar de lidstaten te luisteren.
Woensdag legt het Europees Parlement de Europese Commissie op de rooster over het thema. De bevoegde Eurocommissaris stuurt alvast zijn kat.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier