Belgen werken in Dubai aan Russische drones
Twee Vlamingen die tot voor kort voor het Belgische luchtvaartbedrijf Sabca werkten, zijn verleid om in Dubai hightechdrones te helpen ontwikkelen. Maar achter dat bedrijf schuilen Russen die bij Poetin op de koffie gaan, leert onderzoek van De Tijd en Die Welt.
In december 2022, tien maanden na de Russische inval in Oekraïne, ging in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) een veelbelovend techbedrijf van start. EANAN zou vanuit Dubai hoogtechnologische drones ontwikkelen, om zware vrachten te vervoeren, akkers te besproeien of als luchttaxi’s passagiers te vervoeren. Het bedrijf, met de vlag van de Emiraten in zijn logo, kreeg bij het sluiten van een samenwerkingsakkoord zelfs de steun van Mohammed bin Rashid Al Maktoum, de emir van Dubai en vicepresident van de VAE.
Ook twee Vlamingen voegden zich in Dubai bij het managementteam van EANAN. Ze stapten over van het Belgische lucht- en ruimtevaartbedrijf Sabca, eigendom van Sabena Aerospace en de Belgische staat via zijn investeringsmaatschappij FPIM. Naast vliegtuigonderdelen en besturingssystemen voor vliegtuigen en raketten ontwikkelt Sabca ook drones voor de industrie.
Een van de twee Belgen was bij Sabca twee jaar verantwoordelijk voor de businessdevelopment van de droneafdeling, tot hij in november 2022 naar Dubai trok. Eerst werkte hij als consultant bij EANAN, sinds maart vorig jaar is hij CEO. In mei vorig jaar trok nog een andere Belg naar Dubai. Hij werkte een jaar als chief technology officer voor EANAN na meer dan dertig jaar voor Sabca te hebben gewerkt in diverse leidinggevende functies.
Maar hoe ‘made in Dubai’ waren de drones waaraan de Belgen gingen werken? Voor zover de buitenwereld kan zien, is EANAN in handen van een sjeik, die voorzitter is, en van twee westerse medeaandeelhouders, een Duitser en een Zweed. Maar onderzoek van De Tijd en de Duitse krant Die Welt legt de Ruslandconnectie achter het dronebedrijf bloot.
We ontdekten dat EANAN op 4 mei 2023 een houten kist van 241 kilogram kreeg toegestuurd van het Russische bedrijf Transport of the Future. Daarin zat een aerodynamische drone in de vorm van een vleugel. Dat toestel van het type R-12 was het Russische bedrijf beginnen te ontwikkelen in zijn innovatiecentrum in Belgorod, tegen de grens met Oekraïne.
De toelichting bij de levering vermeldde dat de drone alleen was bedoeld voor demonstraties. Maar onder de hoede van de Belgen heeft het ontwikkelingsteam van EANAN op dat model voortgewerkt in Dubai. Dat bewijst onder andere een foto waarop het team poseert naast die drone met daarop het logo van EANAN op de plaats waar in Rusland normaal ‘Hi-Fly’ staat, de merknaam die Transport of the Future gebruikt.
Amper drie maanden voor die levering was de topman van Transport of the Future nog te gast in het Kremlin. Op 9 februari 2023 besprak hij met de Russische president Vladimir Poetin hoe Rusland soeverein hightechdrones kan ontwikkelen én een eigen grootschalige productie kan opzetten. Rusland heeft de dronesector lang verwaarloosd, maar sinds de oorlog in Oekraïne, waarbij drones een cruciale rol spelen, probeert Moskou de achterstand in te halen.
Meer pakjes uit het rijk van Poetin
Vandaag zijn de Russen voor drones nog vooral afhankelijk van import uit China en Iran, wat niet altijd vlot verloopt. Transport of the Future investeerde alvast in een nieuwe grote dronefabriek in de Russische industriestad Togliatti, op een veiliger afstand van Oekraïne dan Belgorod. Daar is eind vorig jaar een productielijn gelanceerd om duizenden drones per jaar te bouwen. De Oekraïense regering waarschuwde onlangs dat er ook kamikazedrones kunnen worden geproduceerd. Transport of the Future belandde in juli vorig jaar op de Oekraïense sanctielijst.
Ook door de westerse sancties kan een Russisch bedrijf voor de ontwikkeling van drones geen westerse experts of technologie bekomen. EANAN in Dubai kon dat wel. Zijn niet-Russische ontwikkelingsteam kon een autopilootsysteem uit Spanje kopen. Het bedrijf sloot ook een contract af met een Amerikaanse drone-start-up, waarmee het op dit moment een snelle cargodrone test met een innovatief, door Amerikanen bedacht voortstuwingssysteem. EANAN heeft in dat contract beloofd de technologie niet te delen met landen als Rusland, China, Noord-Korea en Iran.
Bij EANAN arriveerden nog meer dronemodellen uit het rijk van Poetin. Transport of the Future stuurde in december 2022 en januari 2023 nog drie andere kisten met drones naar Dubai. Bestemmeling: Hi-Fly FZE, een vennootschap die in 2022 was opgericht in een vrijhandelszone van Dubai. Ook die modellen belandden bij de ontwikkelaars van EANAN. Ze hadden er nog veel werk: de toestellen bleken onstabiel en er ontbraken onderdelen.
Als we de drones bekijken die EANAN nu op zijn website als ‘made in Dubai’ aanbiedt, zien die er op één exemplaar na precies hetzelfde uit als de Russische Hi-Fly-drones. Dat gaat van een kleinere paarse drone voor snelle leveringen en een agrodrone tot grote exemplaren voor zware vrachten en luchttaxi’s. Behalve het EANAN-logo hebben ze dezelfde eigenschappen en kleuren als de Russische drones, zelfs met identieke typenamen zoals S-120, R-12 en S-700.
Poseren voor de foto
Daar stopt de Russische connectie niet. De internetdomeinnaam eanan.ae is geregistreerd door een Rus die ook al met Poetin sprak. Hij schopte het tot innovatiedirecteur en medeaandeelhouder van EFKO Group, een van de grootste voedingsbedrijven in Rusland. Het is in de schoot van EFKO dat het dronebedrijf Transport of the Future in 2021 werd opgericht. De Rus poseert zelfs op enkele foto’s van EANAN in Dubai, maar zijn naam en functie werden op de sociale media niet vermeld.
De Rus was ook eigenaar van Hi-Fly FZE, de Dubaivennootschap die de drie eerste Russische drones naar Dubai overbracht. Via Hi-Fly FZE had de Rus bij de opstart zelfs een meerderheidsbelang van 70 procent van de aandelen van EANAN in handen. De rest van de aandelen zat bij de sjeik (20%), de Duitser (5%) en de Zweed (5%), nochtans de enige officiële gezichten van het bedrijf.
In augustus 2023 is die 70 procent doorgeschoven naar twee andere, pas opgerichte vennootschappen in de Emiraten. Die structuur leidt in eerste instantie naar de Duitser achter EANAN en zijn Letse zakenpartner, maar viel niet verder te ontwarren. De Rus bleef in elk geval actief bij EANAN. Hij is nog altijd te zien op filmpjes van de EANAN-stand op de Dubai Airshow van november 2023. Ze tonen hoe op de beurs twee prototypes – kopieën dus van de Russische drones – te zien waren, terwijl een van de Belgen toelichting gaf en de Rus besprekingen voerde.
Op een ander beeld van EANAN spotten we nog een andere Russische topman en mede-eigenaar van EFKO. De groep blijkt ook daags voor de invasie in Oekraïne een investeringsfonds te hebben verhuisd van Moskou naar de Emiraten om daarmee allerlei innovatieve projecten, ook rond drones, te financieren.
EANAN, het Russische Hi-Fly en de Rus die de drones naar Dubai overbracht en bij de opstart het meerderheidsbelang in EANAN bezat, ontkennen dat via Dubai westerse experts zijn aangetrokken om voort te werken op Russische dronemodellen. De twee bedrijven ontkennen iets met elkaar te maken te hebben en hameren op de louter civiele doeleinden van hun drones.
Maar op zijn website geeft EANAN aan dat vier van zijn drones behalve voor de landbouw en andere civiele activiteiten ook kunnen dienen voor de defensiesector. Het lichtere R-12-toestel – dat in mei 2023 uit Rusland was ingevoerd met de melding dat het niet militair was – kan volgens EANAN ook dienen voor ‘defensie: inlichtingen, bewaking, doelanalyse en verkenningsmogelijkheden’. Zwaardere cargodrones en luchttaxi’s zijn volgens EANAN ook geschikt voor ‘defensie: medische evacuatie en bevoorrading’.
Het Russische Hi-Fly beweert nog dat de dronemodellen die het naar Dubai opstuurde, ‘alleen waren bedoeld om het kantoor te decoreren’.
Reactie van de twee ex-Sabca-werknemers: ‘Ik kreeg garanties dat EANAN geen Russische aandeelhouder had’
‘Toen ik in mei vorig jaar bij EANAN ging werken, is me gegarandeerd dat er geen Russische aandeelhouder bij betrokken was’, zegt de Vlaming die na meer dan dertig jaar dienst bij Sabca naar Dubai trok. Dat blijkt nu dus niet te kloppen. Maar de man, die in april dit jaar ‘om privéredenen’ naar België terugkeerde, kan alleen ‘bevestigen er geen Russen bij het bedrijf zijn betrokken’. ‘Er was ontwikkeling bezig die niet tot een werkbare drone heeft geleid, al ben ik er intussen wel twee maanden weg. En er is evenmin technologie buiten de VAE gegaan.’
De andere Vlaming die van Sabca overstapte, is nog altijd CEO van EANAN en bevestigt wel dat 70 procent van de aandelen tot 4 augustus 2023 in handen was van Hi-Fly FZE, dat was opgericht door een Rus. ‘Die speelde een significante rol bij de start-upfase, bij de discussies over de aanwervingen en operationele doelen van het bedrijf.’ De Rus had volgens hem inderdaad ’toegang tot de Hi-Fly-technologie en een mandaat om hun systemen te industrialiseren voor de internationale markt.’ Hij benadrukt wel dat EANAN op dit moment geen Russische aandeelhouders meer heeft en dat de EFKO Group niet betrokken zou zijn bij de operaties en het management van EANAN.
De Belg geeft wel toe dat EANAN modellen vanuit Rusland kreeg, ‘maar alleen voor demonstraties en de vroege ontwikkelingsactiviteiten van EANAN’. Hij erkent dat sommige drones ook voor de defensiesector kunnen dienen, ‘maar niet voor offensieve militaire toepassingen, alleen voor reddings- en humanitaire activiteiten’. Hij zegt zich bewust te zijn van de EU-sancties die interacties met Russen verbieden bij het ontwikkelen van drones. ‘Maar EANAN heeft geen enkele expertise, onderdelen of technologie naar Rusland gestuurd.’
De Staatsveiligheid en onze militaire inlichtingendienst geven geen commentaar op de affaire. Sabca-woordvoerster Alexia Grabowski kan ook weinig kwijt: ‘Onze contracten bevatten altijd standaardbedingen inzake niet-concurrentie en intellectueel eigendom.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier