‘Viktor Orbán overtreedt niet eens de wet wanneer hij pers opdoekt of ngo’s beknot. Dat is beangstigend,’ zegt Ilse Lazaroms, onderzoekster aan de door de Hongaarse premier geviseerde Central European University in Boedapest.
De Hongaarse premier Viktor Orbán heeft sinds dinsdag een verse scalp aan zijn gordel hangen. Die van George Soros. De Amerikaans-Hongaarse miljardair had in 1984 in zijn geboorteland de filantropische stichting Open Society Foundations (OSF) gehuisvest. Die organisatie heeft als doel ‘het opbouwen van levendige en tolerante democratieën’. Dat lukt blijkbaar niet langer in Hongarije. De OSF verhuist naar Berlijn, met opgaaf van reden het ‘repressievere politieke en juridische klimaat in Hongarije’. Een eenzaam liberaal bastion in Hongarije wordt zo de Central European University (CEU). Die werd door Soros opgericht in 1991 en wordt vandaag geleid door de Canadese auteur en professor Internationale Betrekkingen Michael Ignatieff. Maar hoe lang nog? Vier maanden geleden kreeg het academisch personeel te horen dat er een veiligheidsplan is geactiveerd: er zou een afdeling van de universiteit in Wenen worden opgericht.
‘Toen ik dat hoorde, wist ik: het is einde verhaal voor de CEU in Boedapest,’ zegt de Nederlandse auteur Ilse Lazaroms. Zij doet sinds 2009 aan de faculteit Geschiedenis van CEU onderzoek naar de joods-Hongaarse geschiedenis. Ze is somber ingesteld over het lot van haar universiteit.
‘De universiteit is aan het afbrokkelen van binnenuit. Orbán dwingt ons in een politieke limbo, zoals onze rector Ignatieff het noemt: telkens legt hij met nieuwe wetten en restricties de lat een beetje lager, tot we er niet meer onderdoor kunnen. Ngo’s moeten bijvoorbeeld altijd op vijf kilometer van de grens blijven tijdens hun werk. Dat klinkt banaal, maar opgeteld met alle andere dergelijke maatregelen, krijg je een kader waarin je onmogelijk nog onafhankelijk kan werken. Sinds april vorig jaar zitten wij ook in die situatie. Plots moesten we bijvoorbeeld een campus in New York oprichten. Onze rector plooit zich in alle mogelijke bochten om tegemoet te komen aan de voorwaarden die Orbáns regering stelt, maar toch weigert de premier onze toelating te tekenen om te mogen blijven. Die ligt al meer dan twee maanden op zijn bureau.’
U denkt niet dat hij die nog zal tekenen?
Ilse Lazaroms: Neen. Het gaat hem helemaal niet om die voorwaarden. Orbán zal er alles aan doen om ons het leven onmogelijk te maken. Ons loutere bestaan is hem een doorn in het oog.
Waarom?
‘De keuze om in Hongarije te blijven, wordt hoe langer hoe meer een politieke daad op zich.’
Lazaroms: Bekijk de kaart van Hongarije na de verkiezingen in april. Zijn Fidesz-partij haalde een absolute, en wat mij betreft choquerende, tweederdemeerderheid in het parlement. Het hele land kleurde Fidesz-oranje. Op Boedapest na. Wij zijn een symbool van dat ‘Boedapest tegen de rest’, van het verzet tegen de illiberale politiek van Orbán. De premier heeft al radiostations gesloten en kranten opgedoekt en beperkt de manoeuvreerruimte van ngo’s en universiteiten. Het beangstigende is, daarbij heeft hij nooit de wet overtreden. Alles gaat legaal, stapje voor stapje. Staat u er dus even bij stil dat het in de Europese Unie perfect legaal kan zijn om de pers het zwijgen op te leggen en universiteiten te sluiten.
Hoe reageren uw Hongaarse collega’s en vrienden?
Lazaroms: Aanvankelijk waren er hele grote demonstraties, ook nog na de verkiezingen in april. Nu zie ik demonstratiemoeheid. In 2009 al zei een Hongaarse vriend van me dat het eerst nog veel erger moest worden, voor het beter kon gaan. Hij heeft gelijk gekregen wat het eerste betreft. Al tien jaar voltrekt zich een stille exodus van jonge, hoogopgeleide Hongaren die zich hier geen toekomst meer weten. Het land loopt leeg. De keuze om te blijven, wordt hoe langer hoe meer een politieke daad op zich.
Kan dat Orbán niet zuur opbreken, die brain drain?
Lazaroms: Ach, hij krijgt voorlopig geld genoeg van de EU. Bovendien mag het hem heus wel wat kosten, deze vernietiging van de open samenleving. Wat zich zo hoopvol begon af te tekenen begin jaren negentig, na de val van het communisme, is hij aan het doodknijpen. Ideologie gaat hier voor op geld.
Ideologie is net wat Orbán uw universiteit verwijt. Die wordt gesponsord door de joods-Hongaarse miljardair en filantroop George Soros, een kosmopolitisch boegbeeld van de liberale democratie.
Lazaroms: Dat wij, zelfs door links-liberale media, een Soros-universiteit worden genoemd, is niet meer of niet minder dan het Orbán-discours dat gekopieerd wordt. Ja, onze universiteit is met geld van Soros opgericht. En ja, zijn ideeën leven hier. Maar er is geen directe link en een groot deel van onze financiële middelen komen ondertussen van elders. Dat Soros een jood is, is genoeg om ons meteen ook als ‘links’, ‘staatsondermijnend’ en ‘pro-migratie’ te bestempelen.
Ik bestudeer hier de joods-Hongaarse geschiedenis, en zie parallellen tussen wat vandaag gebeurt en wat de joodse gemeenschap vroeger is aangedaan. Dat ging ook stapje voor stapje en de haat jegens hen werd ook met leugens aangejaagd.
Geeft u daar eens een voorbeeld van?
Lazaroms: In 2015 kwamen er duizenden Syrische vluchtelingen aan in Hongarije. Die wilden hier helemaal niet blijven, maar trokken door naar rijkere landen zoals Duitsland. Vandaag zie je hier dus bijna geen vluchtelingen of migranten. Toch strooit Fidesz leugens rond over ‘migratiestromen’, die dan nog eens zouden gefinancierd worden door Soros. Zorgwekkend is dat de Fidesz-communicatie steeds meer samenvalt met die van de regering. De scheiding tussen beiden is aan het wegvallen.
En wat helemaal beangstigend is: Orbán komt met alles weg bij de EU. Aanvankelijk dacht men dat hij uit de EU wil. Dat is helemaal niet zo. Hij wil die van binnenuit veranderen. En dat lijkt hem nog te lukken ook.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
