Terwijl de Verenigde Staten hun engagement tegenover de internationale gemeenschap meer en meer lijken te willen beperken, pleit de Duitse bondskanselier Angela Merkel net voor meer samenwerking, ook binnen Europa.
‘De wereldorde is in beweging’, zegt Angela Merkel, ‘en de machtsverhoudingen verschuiven.’ Als een belangrijke oorzaak voor die verschuiving noemt ze de groei van China en India. Maar ze wijst ook op de nieuwe wind die in Amerika waait. ‘Donald Trump kijkt anders naar de globalisering dan wij in Duitsland. Terwijl wij de mogelijkheden tot samenwerking zoeken waar iedereen beter van wordt, ziet de Amerikaanse regering in de globalisering eerder een proces waarbij het niet om win-winsituaties gaat, maar om winnaars en verliezers.’
Mensen als de Amerikaanse veiligheidsadviseur H.R. McMaster zien de wereld als een strijdtoneel. Hij gelooft niet in een wereldgemeenschap.
Angela Merkel: Dat staat haaks op mijn visie. De G20 is een goed voorbeeld van hoe de wereld door internationale samenwerking de financiële crisis van 2008/2009 kon overwinnen. Die samenwerking betekende winst voor iedereen. President Trump is verkozen geraakt omdat veel mensen sceptisch staan tegenover de globalisering. Hij voelt dat hij aan die kiezers iets verplicht is. Maar organisaties als de OESO en ook de G20 spreken al lang niet meer alleen over puur economische groei, ze hebben het ook over inclusieve en duurzame groei. Wij willen dat economische vooruitgang niet alleen een beperkte groep ten goede komt. Iedereen moet ervan profiteren.
Blijkbaar wil de Amerikaanse regering niet meer per se de ordenende kracht zijn voor alle regio’s in de wereld
Gelooft u dat het Westen nog als een eenheid kan optreden?
Merkel: In sommige kwesties wel, in andere niet.
Niet dus. Er is ooit meer Westen geweest, toch?
Merkel: Nee, ik heb niet gezegd dat die samenwerking niet meer kan. Los daarvan: er is ooit meer eenheid geweest. Het wereldbeeld was vroeger eenvormiger. Nu is dat niet altijd het geval. Maar op sommige domeinen kunnen we nog altijd tot samenwerking komen.
Verliezen de VS politieke invloed en macht?
Merkel: Dat weet ik niet. Politieke macht groeit door economische, militaire en maatschappelijke sterkte en op al die domeinen zijn de Amerikanen nog altijd een wereldmacht, zoals ook blijkt uit de heftige debatten in Amerika zelf. Maar blijkbaar wil de Amerikaanse regering niet meer per se de ordenende kracht zijn voor alle regio’s in de wereld. Dat kun je, afhankelijk van het thema, duiden als goed of als slecht nieuws. Overigens: telkens als de Amerikanen de voorbije decennia als ordenende kracht zijn opgetreden, waar ook ter wereld, hebben ze daar bijzonder veel kritiek voor gekregen.
De VS laten nu wel een vacuüm?
Merkel: Ja, dat is inderdaad een grote uitdaging. Als de Amerikanen van de ene op de andere dag zouden zeggen dat ze niet langer deelnemen aan de strijd tegen het internationale terrorisme, zou dat een groot probleem zijn. Het is nog altijd zo dat wij een gemeenschappelijk belang hebben wat veiligheid en vrede betreft en daarom moeten we ook gemeenschappelijke doelen nastreven.
Na de terugkeer van de in vele opzichten ontgoochelende G7-top op Sicilië eind mei hebt u geprobeerd de Europeanen nieuwe moed te geven. In een biertent in Trudering zei u: ‘De tijden waarin wij volledig op anderen konden rekenen, zijn voor een stuk voorbij, dat heb ik de voorbije dagen gemerkt.’ Zou u die zin nog op precies dezelfde manier herhalen?
Als de VS zouden zeggen dat ze niet langer deelnemen aan de strijd tegen het internationale terrorisme, zou dat een groot probleem zijn
Merkel: Op precies dezelfde manier, ja. Het is niet duidelijk of we in de toekomst nog in dezelfde mate kunnen rekenen op de VS als het gaat over het werk van de Verenigde Naties, het Midden-Oostenbeleid, de Europese veiligheidspolitiek of de vredesmissies in Afrika. Als dat allemaal zou wegvallen, zou het nog veel duidelijker worden hoe belangrijk het is om met Afrika, een buur van Europa, een nieuw partnerschap aan te gaan. Dat is in ons belang, en het is ook onze Europese plicht.
Waarom zouden de Amerikanen, die ongeveer hetzelfde bruto binnenlands product hebben als de EU, zich zo sterk willen engageren in de conflicten met onze oostelijke en zuidelijke buren? Mogen Europeanen dat engagement nog verlangen?
Merkel: Wij zijn aan dat engagement gewoon geraakt. Wij kenden de Amerikanen uit de tijd van de Koude Oorlog, toen ze de grote, ordenende macht waren tegenover de toenmalige Sovjet-Unie, en we zijn er altijd van uitgegaan dat ze die rol blijvend op zich wilden nemen. Na de val van de Muur zag het er zelfs een tijd naar uit dat ze de enige overgebleven grootmacht waren. Maar vandaag is er in de wereld multipolariteit. En u hebt gelijk: er is geen wet die zegt dat de Amerikanen zich overal ter wereld moeten engageren. De VS zullen zich vermoedelijk minder in Afrika engageren, al was het maar omdat ze in Afrikaanse of Arabische contreien nauwelijks nog oliebelangen hebben. Dat feit alleen al verandert de situatie totaal.
Wat moeten de Europeanen concreet ondernemen?
Merkel: Ik zie een reeks werkpunten. Om maar een paar voorbeelden te noemen: de bescherming van onze buitengrenzen, een Europees in- en uitreisregister, een eigen inlichtingendienst. Maar we moeten ook interveniëren als het gaat over energiepolitiek of klimaat.
Bent u ook voorstander van een gemeenschappelijk budget voor de landen van de Eurozone of een eigen Europese minister van Financiën, zoals de Franse president Emmanuel Macron bepleit?
Ik wens goede relaties met Turkije, ook al denken wij op veel vlakken helemaal anders dan president Erdogan
Merkel: Ja, ik wil ook maatregelen ter versterking van onze gemeenschappelijke munt en de verdere ontwikkeling van de Eurozone of de binnenmarkt, met name de digitale. Een Europese minister van Financiën? Ten gronde zeg ik ja. Maar bij zulke ideeën horen ook praktische vragen. Over die vragen zullen Macron en ik spreken. Daarbij moeten we altijd in het achterhoofd houden waarover het gaat als we zeggen dat Europa zijn lot zelf in handen moet nemen: de essentie is dat wij onze Europese waarden en belangen handhaven en in de lidstaten meer welvaart en jobs creëren.
Wat heeft u de Turkse president Recep Tayyip Erdogan te vertellen dat u na aan het hart ligt?
Merkel: Mij ligt het samenleven met mensen van Turkse afkomst in Duitsland na aan het hart. Het gaat over vijf miljoen mensen voor wie Duitsland een thuis is, en die dezelfde kansen moeten krijgen als iedereen. Evenzeer wens ik goede relaties met Turkije, ook al weet ik dat vele problemen zich op dit ogenblik opstapelen en wij op veel vlakken helemaal anders denken dan president Erdogan en zijn regering. Ik ben altijd bereid om het gesprek aan te gaan. Toch zal ik het als Duitse bondskanselier niet nalaten om de vrijlating van Deniz Yücel ((Duits-Turkse correspondent voor Die Welt die sinds 14 februari in een Turkse cel zit op beschuldiging van spionage, nvdr) en andere journalisten te eisen.
Tot slot: enkele weken geleden overleed oud-bondskanselier Helmut Kohl, een man die u politiek lanceerde in de CDU, maar die u zelf later naar de uitgang hebt verwezen. Hebt u eronder geleden dat u gewild of ongewild hebt bijgedragen aan de verbittering tijdens zijn laatste levensjaren?
Merkel: Ik huldig en eer Helmut Kohl voor de enorme prestaties die hij tijdens zijn leven heeft geleverd. Hij heeft ook mij persoonlijk veel kansen gegeven. Al het andere verbleekt daarnaast, dat heb ik ook tijdens de bijzonder ontroerende en indrukwekkende Europese rouwplechtigheid in Straatsburg al gezegd.
© Die Zeit
Verkiezingen Duitsland 2017
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
