Amerika’s stille woede: waar blijft het protest tegen Trump?

In zijn eerste weken als president heeft Donald Trump overheidsinstanties ontmanteld, duizenden ambtenaren ontslagen en de hele naoorloogse wereldorde ondermijnd. Maar massaal protest blijft uit. Dat staat in schril contrast met zijn eerste ambtstermijn.

Afgelopen dinsdag richtte president Donald Trump zich in een provocerende speech tot het Amerikaanse Congres. Democraten grepen de gelegenheid aan om hun ongenoegen te tonen: sommigen droegen roze als eerbetoon aan de Women’s March van 2017, anderen hielden protestborden omhoog met teksten als ‘False’ en ‘This is not normal’. Congreslid Al Green, een Texaanse democraat, werd zelfs de zaal uitgezet toen hij opstond, met zijn wandelstok zwaaide en riep: ‘U hebt geen mandaat!’

‘Trump genoot duidelijk van die momenten’, zegt Matt Bennett van Third Way, een centristische Democratische denktank. ‘De Democraten leken kleinzielig en onredelijk, ook al gingen hun protesten over zaken die er echt toe doen.’ De Amerikaanse pers reageerde vernietigend op de symbolische acties.

Historicus Douglas Brinkley noemde het in een CNN-interview ‘een betere avond voor Trump dan voor de Democraten’. Volgens een recente peiling van bureau Blueprint gelooft slechts 10 procent van de Amerikaanse bevolking dat de Democraten een degelijke strategie hebben. 40 procent van de kiezers denkt dat de oppositie helemaal geen plan heeft.

Strategisch afwachten

James Carville, een beroemde Democratische strateeg, veroorzaakte onlangs opschudding met zijn pleidooi voor wat hij een ‘strategische terugtrekking’ noemt. ‘We moeten nu als Democraten doen alsof we dood zijn’, schreef hij in een opiniestuk voor The New York Times. ‘Laat de Republikeinen instorten onder hun eigen gewicht en laat het Amerikaanse volk ons missen.’ Carville vergelijkt die tactiek met Muhammad Ali’s beroemde ‘rope-a-dope’-strategie: trek je terug in de touwen, ontwijk slagen, incasseer kleine tikken, tot de tegenstander uitgeput raakt.

Carvilles oproep heeft veel activisten woedend gemaakt, ze zien er een tekort aan tactisch leiderschap in. Maar Bennett wijst erop dat de Democraten weinig opties hebben. ‘In ons systeem heeft de minderheidspartij helemaal geen macht. De enige manier om Trump te stoppen zijn rechtszaken en verkiezingen winnen.’

De knieval van de Amerikaanse media voor Donald Trump: ‘Hij speelt ermee, en hij is aan het winnen’

Grotere shock

Ook de Amerikaanse burger zelf laat voorlopig weinig van zich horen. Massaprotesten zoals in 2017 blijven uit. Toen bracht de Women’s March een dag na Trumps inauguratie een half miljoen mensen naar Washington DC. Een week later vulden duizenden demonstranten vliegvelden in het hele land om te protesteren tegen de ‘Muslim Ban’ van de president.

‘Wat er in de eerste termijn van Trump gebeurde, was echt ongebruikelijk. Zijn eerste verkiezing was ook een veel grotere shock’, vertelt professor Robert Cohen, historicus aan New York University en expert in protestbewegingen. ‘Het gebeurde ook toen Lincoln werd verkozen, maar eigenlijk protesteren Amerikanen niet tegen een president die nog maar net aan de macht is.’

Cohen benadrukt dat straatprotesten meestal bedoeld zijn om het politieke establishment wakker te schudden. ‘De anti-oorlogsbeweging in de jaren ’60 probeerde actie te ontlokken bij wetgevers, omdat het politieke establishment zich toen helemaal niet tegen de oorlog verzette. Nu zijn er daarentegen publieke functionarissen op alle niveaus die weerstand zullen bieden aan Trump.’

In Der Spiegel biedt protestonderzoeker David S. Meyer een andere verklaring. ‘Grote organisaties investeren niet meer in de protesten, omdat ze bezorgd zijn dat er relatief minder mensen zouden komen. De commentaar zou dan zijn: dit toont de teloorgang van de protestbeweging.’

Informatie-tsunami

De ‘flood the zone’-strategie lijkt te werken: mensen compleet overrompelen met presidentiële besluiten en dagelijkse controverses zodat ze belangrijke ontwikkelingen missen of gewoon afhaken. Een artikel van persbureau AP beschrijft hoe demonstranten in Atlanta worstelen met ‘zo veel dingen om tegen te protesteren, dat het moeilijk wordt om te focussen.’ Een demonstrant vatte het beknopt samen op haar protestbord: ‘So Much Wrong, So Little Space.’

Maar dat betekent niet dat de burger niet oplet. New York Times-journalist Quoctrung Bui ontdekte in een recente YouGov-peiling dat Amerikanen opvallend goed geïnformeerd blijven. ‘Sommige dagen voelt het alsof er te veel nieuws is om bij te houden – zelfs voor verslaggevers, laat staan voor de gemiddelde lezer’, schrijft hij. En toch was een meerderheid van de Amerikanen vertrouwd met 14 van de 17 belangrijkste nieuwsverhalen in Trumps eerste maand, zo blijkt uit de peiling.

Bui heeft twee verklaringen voor het uitblijven van de publieke reactie: misschien hebben de Amerikanen nog niet beslist welke acties van Trump ze écht problematisch vinden. En na twee impeachments, talloze onderzoeken en meerdere aanklachten, vragen veel Amerikanen zich af: wat valt er nog te doen? ‘Mensen willen deze keer niet de straat op, ze zoeken leiderschap’, besluit hij.

Crisis als catalysator?

Wat zal het Amerikaanse publiek uiteindelijk mobiliseren? Sommigen trekken parallellen met de massaprotesten in Israël in 2023: die kwamen pas echt op gang toen premier Benjamin Netanyahu het Hooggerechtshof aanviel. Voor Bennett is het duidelijk: ‘Als Trump een beslissing van het Hooggerechtshof trotseert, zitten we in een constitutionele crisis. Dan zullen er enorme protesten zijn. En dan sta ik zelf ook op straat. Maar zover zijn we nog niet.’

De geschiedenis leert dat een effectieve protestbeweging opbouwen ook tijd kost, zegt Cohen: ‘De anti-Vietnamoorlogbeweging had jaren nodig om een massabeweging te worden.’ Er zijn al tekenen dat grassrootsverzet begint op te borrelen. Vice-president J.D. Vance werd onlangs uitgejouwd tijdens een skitrip in Vermont. In het hele land zijn er protesten tegen Elon Musk bij Tesla-dealerships. Burgers confronteren Republikeinse congresleden tijdens townhallmeetings, informele bijeenkomsten met burgers en politici. De reactie van de Republikeinen? Ze annuleren massaal hun town halls. MSNBC-presentator Steve Benen noemt dat ‘een klassiek voorbeeld van een symptoom behandelen in plaats van het probleem’.

Een teken aan de wand, zo noemt Cohen het. ‘Niet alleen ambtenaren in DC worden zonder reden ontslagen, maar mensen in het hele land. Daar is veel woede over,’ zegt hij. ‘Het is als een vulkaan. Die is nu al aan het smeulen, maar op een gegeven moment barst die uit.’

Angst voor Trump: waarom zelfs Jeff Bezos (The Washington Post) zich niet durft uit te spreken