Tussentijdse verkiezingen zijn bijna altijd een ramp voor zittende presidenten. En toch belooft het bij de komende midterms ongemeen spannend te worden. Hoe komt dat?
Midterms horen eigenlijk niet spannend te zijn. Het is in de Verenigde Staten bijna een traditie dat de partij van de zittende president verliest tijdens de eerste tussentijdse verkiezingen. Slechts twee presidenten slaagden er tot nog toe in wél te winnen: Franklin Delano Roosevelt tijdens de Grote Recessie in 1934, en George W. Bush jr. in 2002 na de aanslagen van 11 september.
Dat deze tussentijdse verkiezingen überhaupt spannend zijn, is op zich dus opmerkelijk. Momenteel hebben de Democraten een uiterst nipte meerderheid in het Huis van Afgevaardigden (220 van de 435 zetels). In de Senaat hebben Democraten en Republikeinen elk 50 zetels, waardoor de Democratische vicepresident Kamala Harris de beslissende stem heeft. ‘Eigenlijk zou dit een totale walk-over voor de Republikeinen moeten zijn’, zegt Amerikakenner Paul Verhagen van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. ‘Er is inflatie, de economie doet het matig en Biden is heel onpopulair als president. En alsnog gaan Democraten en Republikeinen in veel peilingen nek aan nek.’
Dat de Democraten tóch kans maken om niet te verliezen, heeft te maken met de politieke ontwikkelingen van de voorbije zomer. Tot dan hadden de Republikeinen de wind in de zeilen: de economie slabakte, en Biden kreeg beleidsmatig weinig voor elkaar. Maar toen besliste het Amerikaanse Hooggerechtshof in juni om het grondwettelijk recht op abortus te schrappen. In augustus was er de huiszoeking in Donald Trumps Mar-a-Lago-residentie, waaruit bleek dat de ex-president nucleaire documenten had meegegrist.
Je rekeningen niet kunnen betalen deze maand is voor veel Amerikanen een groter probleem dan het idee dat je over een jaar misschien geen abortus kunt krijgen.
Paul Verhagen, Den Haag Centrum voor Strategische Studies
Het is moeilijk om te meten of die gebeurtenissen van maanden geleden voor kiezers nog relevant zullen zijn. ‘Verkiezingen zijn geen antwoord op een enkele vraag’, zegt Verhagen. ‘In zekere zin gaat politiek over wat de vraag is. Amerikanen die vooral belang hechten aan maatschappelijke thema’s zoals abortus, stemmen doorgaans voor Democraten. Amerikanen die vooral kijken naar de economie, stemmen voornamelijk voor Republikeinen.’ In die optiek hebben de Republikeinen doorgaans het voordeel. ‘Als je aan het einde van de maand je rekeningen niet kunt betalen, is dat een imminent probleem,’ zegt Verhagen. ‘Het is voor veel Amerikanen een groter probleem dan het idee dat je over een jaar misschien geen abortus meer zult kunnen krijgen.’
Stop the Steal
De midterms zijn de eerste grote krachtmeting sinds de presidentsverkiezingen van 2020. Voormalig president Donald Trump blijft tot op vandaag herhalen dat die verkiezingen vervalst zijn. Heel wat Republikeinse kandidaten, die Trumps steun hopen te krijgen in de voorverkiezingen, tonen zich enthousiaste aanhangers van The Big Steal (De Grote Diefstal): de samenzweringstheorie dat Donald Trump nog altijd de rechtmatige president van de Verenigde Staten is. ‘Deze midterms gaan over de Amerikaanse democratie zelf’, zegt Verhagen. ‘Het wordt een grote test: is dit een strategie waarmee je verkiezingen kunt winnen? Als dat narratief werkt, wordt het de komende tien jaar een Republikeinse verkiezingsstrategie.’
De uitslag van de komende midterms bepaalt ook in welke mate Donald Trump controle krijgt over de Republikeinse Partij. Waar Trump uiterst populair was bij (een groot deel van) het Republikeinse kiespubliek, hadden veel Republikeinse parlementsleden stiekem een bloedhekel aan zijn stijl. Maar stilaan slaagt Trump erin om zijn medestanders ook in beide parlementen binnen te krijgen. ‘Trump is vooral invloedrijk tijdens de voorverkiezingen’, zegt Verhagen. ‘Hij heeft een heel actief kiezerspubliek waardoor hij vaak de doorslaggevende factor was voor de keuze van de Republikeinse kandidaat voor de Senaat. Dat is een enorm probleem voor de Republikeinse Partij, omdat Trump bijna altijd ontzettend zwakke kandidaten aflevert. Daardoor bestaat de kans dat de Republikeinen verkiezingen verliezen die ze met een “normale” kandidaat zouden winnen.’
Zelfs naar de cabareteske normen van de Amerikaanse politiek heeft Trump een aantal uiterst opmerkelijke kandidaten opgetrommeld. In Pennsylvania is er tv-dokter Mehmet Oz. In Georgia bracht Trump Herschel Walker in stelling, een voormalige footballster die zich erop beroept dat hij het woord ‘politician’ niet eens kan spellen. Walker, die als zwarte kandidaat zware kritiek gaf op zwarte vaders die hun gezin in de steek laten, bleek zelf meerdere buitenechtelijke kinderen te hebben voor wie hij weigerde alimentatie te betalen. In Ohio koos Trump voor JD Vance, een durfkapitalist wiens memoires verfilmd werden tot een Netflix-film. Vance, ooit een hartstochtelijke tegenstander van Trump, profileert zich vandaag als een van zijn grootste aanbidders. ‘Hij likt mijn gat’, grijnsde Trump onlangs op een campagnemeeting. ‘Hij heeft mijn steun zo hard nodig.’
Twee drukke maanden
De strijd om de Senaat wordt dus spannend, maar het lijkt wel een uitgemaakte zaak dat de Republikeinen opnieuw een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden zullen vormen. Daardoor zou het een stuk moeilijker worden voor Biden om beleid door te drukken. ‘Als de Republikeinen een meerderheid in het Huis halen, zullen ze die gebruiken om Bidens beleid te blokkeren’, zegt Verhagen. ‘Net als Obama moet Biden dan per presidentieel bevel reageren.’
Het ontbreekt de Republikeinen niet aan gezonde ambities. Ze hebben al aangekondigd dat ze de January 6 Commission, die Trumps rol bij de mislukte bestorming van het Capitool onderzocht, zullen afschaffen. Republikeinen zijn ook vast van plan om een Hunter Biden Commission in te stellen, die moet nagaan of de zoon van president Biden fraude heeft gepleegd bij zakendeals in Oekraïne en China. Kevin McCarthy, de Republikeinse leider in het Huis, liet ook al optekenen dat de Amerikaanse steun aan Oekraïne mogelijk ter discussie wordt gesteld. Bovendien komt de Republikeinse Partij met een meerderheid ongetwijfeld in de verleiding om een impeachmentprocedure tegen Joe Biden op te starten, om de Trumpbasis gunstig te stemmen.
Als de Republikeinen een meerderheid behalen in Senaat en/of Huis van Afgevaardigden, beloven het nog twee drukke maanden te worden in Washington. ‘Het nieuwe congres wordt pas ingezworen in januari’, zegt Verhagen. ‘Als de Democraten weten dat ze hun meerderheid verliezen, zullen ze er nog gauw wat nieuwe wetten doorjassen. Dat is het opmerkelijke aan het Amerikaanse systeem: politici hebben nauwelijks tijd om beleid te maken, omdat ze om de twee jaar in een verkiezingscyclus zitten. Elke twee jaar verlies je dus bijna een heel jaar, omdat het in campagnetijd niet populair is om compromissen te sluiten. Maar tijdens die laatste twee maanden voor een nieuwe meerderheid aantreedt, is er plots veel mogelijk.’
