Amerikakenner Bart Kerremans: ‘Trump lijkt de Republikeinse Partij meer problemen dan voordelen te bezorgen’

De tussentijdse verkiezingen in de Verenigde Staten blijken een nek-aan-nekrace tussen de Republikeinen en de Democraten. ‘Om zijn kansen op het presidentschap voldoende gaaf te houden, moet Donald Trump zich snel kandidaat stellen’, aldus Amerikakenner Bart Kerremans.

Gisteren vonden er in de Verenigde Staten tussentijdse verkiezingen plaats voor het voltallige Huis van Afgevaardigden en een derde van de Senaat. De zetelverdeling in beide kamers bepaalt in grote mate in hoeverre de Democratische president Joe Biden de komende twee jaar zijn programma zal kunnen uitvoeren. De meest recente resultaten geven aan dat de Republikeinen niet de grote overwinning behalen die ze hadden verwacht. Volgens politoloog en Amerikakenner Bart Kerremans (KULeuven) is dit voor voormalig president Donald Trump geen al te beste dag.

Wat leren de eerste resultaten ons?

Bart Kerremans: Op dit moment ligt de strijd nog helemaal open. In het Huis van Afgevaardigden zullen de Republikeinen waarschijnlijk een nipte meerderheid behalen, in de Senaat kan het daarentegen nog alle kanten uit: in Georgia komt er pas op zes december een tweede stemronde, in Nevada zijn de verschillen miniem en in delen van Arizona zijn de tellingen stilgelegd. Het is dus nog even afwachten. Wel weten we dat de rode golf waar de Republikeinen op hadden gehoopt, er niet komt. In het Huis gaven de meest positieve peilingen van de afgelopen weken aan dat ze 36 zetels van de Democraten afsnoepen, maar vermoedelijk worden dat er niet meer dan een achttal. En ook bij de gouverneursraces vallen de resultaten voor de Grand Old Party flink tegen. De Democraten houden met andere woorden goed stand. Het lijkt erop dat de abortuskwestie toch een grote mobiliserende kracht heeft gehad. Uit peilingen weten we dat ze na de stijgende inflatie het belangrijkste verkiezingsthema was.

Gaat Biden met deze uitslag twee moeilijke jaren tegemoet?

Kerremans: Het is te vroeg om voorspellingen te doen. Maar met een eventuele Republikeinse meerderheid in een of beide kamers wordt het voor Biden inderdaad een pak lastiger besturen. Hij mag dan een heleboel nieuwe parlementaire onderzoeken verwachten, onder meer over zijn zoon Hunter Biden en over de chaotische terugtrekking van het Amerikaanse leger uit Afghanistan. Daarnaast lijdt het weinig twijfel dat de Republikeinse Partij zal inzetten op belastingverminderingen en de Democraten zal bekritiseren als de partij van de enorme uitgaven en hoge taksen. Toch hoeft Biden niet te wanhopen: hij heeft de voorbije twee jaar al heel wat wetgevende successen behaald waarmee hij nog wel even verder kan. En als de Democraten de meerderheid in de Senaat behouden, kunnen ze veel rechters benoemen en – met wat geluk – zelfs iemand naar het Hooggerechtshof sturen.

Zijn er ten opzichte van de vorige verkiezingen opvallende verschuivingen?

Kerremans: Vooral het stemgedrag van de latino’s moet de Democraten zorgen baren. Op de staat Nevada na verliest de partij in vergelijking met 2018 en 2020 in die groep heel wat stemmen. Over zo’n twintig jaar zullen de Verenigde Staten volgens demografen bestaan uit een meerderheid van minderheden. Maar dat betekent voor de Democraten geen gegarandeerd succes. Ze gingen er lang van uit dat een soepel migratiebeleid de latino’s wel zou overtuigen, maar zeker in zuidelijke staten als Texas en Arizona is dat niet langer zomaar het geval. Bovendien zijn latino’s vaak gelovig en hebben ze meer conservatieve levensbeschouwelijke opvattingen. Tot slot zetten de Republikeinen de Democratische Partij vaak weg als ‘socialistisch’, en daar zijn latino’s met familiebanden in Cuba en Venezuela heel gevoelig voor.

Wat betekent de uitslag voor voormalig president Donald Trump?

Kerremans: Vooral in de Senaat vallen de resultaten van de Republikeinse kandidaten die de steun zochten van Trump tegen. Trump lijkt de Republikeinse Partij meer problemen dan voordelen te bezorgen. De Republikeinse minderheidsleider in de Senaat, Mitch McConnell, waarschuwde al in september dat de kwaliteit van heel wat kandidaten – onder wie een heleboel die de verkiezingsuitslag van 2020 in twijfel trekken – onvoldoende was om de verkiezingen te winnen. Dat blijkt geen onjuiste analyse.  

Verkleint dat Trumps kansen om zich in 2024 opnieuw kandidaat te stellen?

Kerremans: Trump leeft in een andere wereld en heeft zijn eigen waarheid. Hij zal de verantwoordelijkheid voor de tegenvallende resultaten ongetwijfeld elders leggen of de verkiezingsresultaten in vraag stellen. Toch is het voor hem geen al te beste dag. De verkiezingen tonen dat zijn grote impact op de partij zich niet noodzakelijk vertaalt in electoraal succes. En dat wordt ondertussen een terugkerend probleem, want bij de Senaats- en presidentsverkiezingen in 2020 was dat ook al het geval. Of hij zich opnieuw kandidaat zal stellen, blijft koffiedik kijken. Als hij het wel van plan is, zal hij waarschijnlijk niet te lang meer wachten. Want door zijn klinkende verkiezingsoverwinning in Florida verwerft de Republikein en Trump-tegenstander Ron DeSantis een steeds centralere positie binnen de partij. Hij lijkt Trumps belangrijkste concurrent met het oog op de Republikeinse voorverkiezingen. Als Trump hem het gras voor de voeten weg wil maaien en voldoende fondsen wil verzamelen, dan moet hij snel stappen ondernemen.

Hoe doen de Republikeinen het die net zoals Trump de verkiezingsresultaten van 2020 in vraag stellen?

Kerremans: Niet bijzonder goed. De meeste election deniers die successen boekten, zaten reeds in het zadel. En vermoedelijk speelt dat een belangrijkere rol bij de herverkiezing dan het feit dat ze verkiezingsuitslag betwisten. Iemand die reeds aan de macht is, kan gemakkelijker fondsen werven en krijgt doorgaans meer media-aandacht. Voor hen was het vooral een kwestie om zo weinig mogelijk risico’s te nemen. Trumps lijn volgen is dan de meest comfortabele optie.

Mag president Biden tevreden zijn met de voorlopige resultaten?

Kerremans: Best wel. Doorgaans krijgt de partij van de zittende president na twee jaar een pandoering. Dat is nu niet gebeurd, ondanks de torenhoge inflatie en een dreigende recessie. Dat zal de Democratische Partij, met het oog op de verkiezingen van 2024, hoopvol stemmen. Of Biden opnieuw een gooi zal doen naar het presidentschap, is nog onduidelijk. Hij wordt deze maand tachtig jaar en kampt in tegenstelling tot Donald Trump met enkele zichtbare gezondheidsproblemen. Maar Biden heeft de afgelopen periode meermaals opgeworpen dat hij de enige kandidaat is die Trump in 2024 kan verslaan. Met deze verkiezingsuitslag zet hij die boodschap zeker en vast kracht bij.

Moet Oekraïne met een Republikeinse meerderheid in een of beide kamers vrezen voor minder Amerikaanse steun tijdens de oorlog?

Kerremans: Op korte termijn niet. Er bestaat zowel in de Republikeinse als in Democratische Partij een meerderheid die de financiële en militaire steun aan Oekraïne wil voortzetten. Wel ontstaat er tegen de achtergrond van de moeilijke economische situatie een zekere oorlogsmoeheid, ook bij de linkervleugel van de Democraten. Steeds meer stemmen sturen aan op vredesonderhandelingen tussen Moskou en Kiev. Bovendien zullen de Republikeinen de financiële steun aan Oekraïne meenemen in de begrotingsonderhandelingen. De Republikein Kevin McCarthy, die waarschijnlijk speaker wordt in het Huis van Afgevaardigden, liet recent nog optekenen dat zijn partij niet zomaar een blanco cheque aan Oekraïne zal ondertekenen. Er moet voor de partij dus iets tegenover staan. Het wordt geven en nemen.