Amerikaanse rectoren in oog van de storm na controversiële getuigenis over ‘oproep tot genocide van Joden’

Rectoren van topuniversiteiten in de VS hebben zich na een controversiële getuigenis voor het Congres verontschuldigd voor hun aarzelende antwoorden rond de veroordeling van de eis tot ‘genocide tegen Joden’. Geldschieters trekken zich terug uit de universiteiten. De roep om het ontslag van de rectoren, vooral die van Penn, klinkt luid.

Het leek op het eerste zicht geen moeilijke vraag. Elise Stefanik, Republikeins lid van het Huis van Afgevaardigden voor New York, herhaalde ze keer op keer tegenover drie aanwezige rectoren: is het in strijd met de gedragscode van de universiteit om op te roepen tot genocide van Joden? Nevenvraag: worden studenten die de oproep verspreiden gesanctioneerd?

De drie rectoren, Liz Magill van de University of Pennsylvania (kortweg Penn), Claudine Gay van Harvard en Sally Kornbluth van MIT, antwoordden op de eerste vraag dat dit afhankelijk is van de context. ‘Als de uitspraak gedrag wordt, kan het pesterij worden’, aldus Magill.

In geval van pesterij, liet ze verstaan, druist het in tegen de code. Kornbluth ging in dezelfde richting. Ze zei dat het tegen de gedragscode was ‘als individuen geviseerd worden, niet als algemene verklaringen afgelegd worden’.

En Gay vatte het zo samen: ‘Het kan (tegen de code zijn, red.), afhankelijk van de context’. Of er sancties waren genomen na dergelijke uitspraken aan hun universiteiten werd uit hun getuigenissen niet duidelijk.

‘Absoluut beschamend’

De uitspraken, die dinsdag gedaan werden tijdens een parlementaire hoorzitting rond toenemend antisemitisme in de VS en aan universiteiten, wekten brede verontwaardiging op. Het Witte Huis veroordeelde ze. Woordvoerder Andrew Bates noemde het ‘ongelofelijk dat dit gezegd moet worden: oproepen tot genocide zijn monstrueus en het tegenovergestelde van alles wat we als land vertegenwoordigen’. Dough Emhoff, the second gentleman als echtgenoot van vicepresident Kamala Harris en zelf Joods, noemde het ‘gebrek aan morele duidelijkheid’ van de rectoren ‘onaanvaardbaar’. De Democratische gouverneur van Pennsylvania, Josh Shapiro, ook zelfs Joods, hekelde de ‘onaanvaardbare verklaring’ en het ‘falend leiderschap’ van Liz Magill van Penn: ‘Ik vond haar commentaren absoluut  beschamend. Het zou niet moeilijk mogen zijn om genocide te veroordelen’. Hij maande de raad van bestuur van de universiteit aan een ‘serieuze beslissing’ te nemen en uit te maken of de uitspraken van Magill stroken met de waarden van de universiteit. Hij suggereerde maar vroeg niet expliciet het ontslag van Magill. Later stelden zes Republikeinse parlementsleden afkomstig uit de staat Pennsylvania de eis tot haar ontslag wel expliciet.

Meerdere grote donoren van Penn kondigden aan dat ze niet langer de universiteit financieel zullen ondersteunen. Sommigen hadden daarvoor de hoorzitting niet afgewacht. Na een Palestijns festival aan Penn in september, met volgens hen ook antisemitische deelnemers, en na de trage en naar hun aanvoelen onvoldoende harde veroordeling van het bloedbad dat Hamas aanrichtte, hadden enkele geldschieters aangekondigd niet langer de universiteit te zullen financieren tenzij Magill werd vervangen. Na de hoorzitting liet miljardair Ross Stevens weten dat hij aandelen ter waarde van 100 miljoen dollar, die hij aan Penn had geschonken, terugneemt, tenzij Magill geweerd wordt. Het bestuur van Wharton, de businessafdeling van Penn, riep Magill op om terug te treden.

Sommige van die geldschieters zien het teruglopend aantal Joodse studenten van Penn als een teken dat de universiteit niet langer een uitnodigende omgeving is.

‘We volgden de Grondwet’

Magill en Gay, die ook onder vuur kwam aan haar universiteit, hebben zich intussen verontschuldigd voor hun optreden.

Gay verklaarde in een interview met campusblad The Harvard Crimson: ‘Het spijt me. Woorden doen ertoe. Als woorden leed en pijn vergroten, kan ik me niet voorstellen dat je iets anders voelt dan spijt’. ‘Ten gronde’, zei ze ook, ‘slaagde ik er niet in mijn waarheid over te brengen. Het was een gelegenheid om de draagwijdte te communiceren van mijn verbintenis, en de verbintenis van de universiteit, om antisemitisme te bestrijden.’

Magill verspreidde haar excuses/nuancering via video: ‘Op dat moment (van de hoorzitting, red) was ik gefocust op het beleid van de universiteit. Dat is in overeenstemming met de VS-Grondwet, die stelt dat vrije meningsuiting op zich niet strafbaar is. Ik had moeten focussen op het onweerlegbare feit dat een roep om genocide van het Joodse volk een oproep is tot het gruwelijkste geweld dat mensen kunnen plegen. Het is kwaadaardig – punt aan de lijn.’

 Ze voegde eraan toe dat Penn zal bekijken of de huidige gedragscode aan herziening toe is. ‘Vandaag de dag zien we haat woekeren doorheen de campus, op een manier die onze wereld in geen jaren heeft gezien. Onze gedragscode moet verhelderd en geëvalueerd worden.’

‘Naïviteit en onwetendheid’

Daar zat de grond van het voorbehoud van de rectoren. De VS-Grondwet voorziet een verregaande vrijheid van meningsuiting. Een wet op negationisme, zoals die in België bestaat, is ondenkbaar. De betrokken universiteiten zijn privé-instellingen en kunnen afwijken van de wet op vrijheid van meningsuiting, maar ze vinden – of vonden in elk geval -, dat academische vrijheid gediend is van de vrijheid van meningsuiting, die ophoudt bij bedreigingen/pesterijen van individuen.

In het recente verleden kregen universiteiten het verwijt wokisme te stimuleren, en snowflakes af te leveren. In de weken na de aanval van Hamas en de Israëlische aanval op Gaza, zijn we ver van snowflake-gedrag verwijderd. Er zijn betogingen en tegenbetogingen, dreiging van geweld en effectief geweld tegen Joden (en ook in toenemende mate tegen moslims/Palestijnen/Arabieren), er worden beledigende anti-Joodse slogans over affiches van gegijzelde Israëli’s geklad, verwijten van massamoordenaar gaan over en weer, moskeeën en synagogen worden beklad.

Er is geen groot inlevingsvermogen vereist om te beseffen dat de oproep tot ‘genocide van Joden’, zoals Magill intussen zelf suggereert, bedreigend aanvoelt voor individuele Joden. (volgens een onderzoek van de Anti-Defamation League voelt na 7 oktober slechts 45 procent van de Joodse studenten in de VS zich nog veilig op hun campus)

Verdedigers van de vrije meningsuiting zien het niet graag gebeuren, maar in repliek op de gevoelens van onveiligheid komen er her en der beperkingen op de meningsuiting. Sommige universiteiten verbieden de Palestijnse slogan ‘Van de rivier tot de zee’ omdat ze de vernietiging van Israël (en Joden) impliceert. Al zijn er in de Israël/Palestijnse kwestie van bijna alle uitdrukkingen en verklaringen meervoudige interpretaties.

Nico Perrino van FIRE, een organisatie die zo groot mogelijke vrije meningsuiting bepleit, ondersteunde op CNN de oorspronkelijke uitspraken van de rectoren. Ook voor hem is de context essentieel. ‘Ga je het woord genocide in het algemeen verbieden?’ vroeg hij zich af. Sommige Joden verwijzen naar de slogan ‘van de rivier tot de zee’ als een Palestijns alibi voor genocide. Palestijnen hebben het over de oorlog van Israël in Gaza als genocide tegen de Palestijnen. Moet dat allemaal verboden worden? De wet, zegt hij, geeft al een begrenzing van de ruimte voor vrije meningsuiting aan. Dat kan volstaan.

Zijn gesprekspartner op CNN, Frederick Lawrence, de gewezen rector van Brandeis University, verwoordde een andere visie. ‘Kun je aan een universiteit genocide bepleiten? Het antwoord is: neen.’ En eens je dat hebt uitgemaakt, ging hij verder, ontstaat er ruimte om over context en nuance te praten. Nu kwamen de argumenten van de rectoren inzake context niet over omdat ze de oorspronkelijke vraag niet duidelijk hadden beantwoord. ‘Veel van wat we aan universiteiten meemaken, is een gevolg van naïviteit in het beste geval of onwetendheid. Je zal nooit met straffen onwetendheid verdrijven.’

De hoorzitting krijgt in elk geval een staart. Na het optreden van de drie rectoren heeft het Congres een onderzoek naar antisemitisme aan de drie universiteiten aangekondigd, dat ook andere universiteiten zal viseren. Het andere luik, verhoogde haatspraak tegen moslims/Palestijnen/Arabieren, ook aan universiteiten, maakt voorlopig geen deel uit van dat onderzoek.