Amerikaans nieuwsanker Norah O’Donnell: ‘De president heeft de feiten gecastreerd’

Wat in de sterren stond geschreven, is bewaarheid: een zenuwslopende verkiezingsnacht heeft geen duidelijke winnaar van de Amerikaanse presidentsverkiezingen opgeleverd. Een juridisch steekspel is onafwendbaar.

Het is twintig voor één ’s nachts aan de Amerikaanse Oostkust wanneer Democraat Joe Biden als eerste van de presidentskandidaten het woord neemt. De toon van zijn speech is hoopvol: ‘We’re feeling good about where we are’, houdt Biden zich kranig. Hij vertolkt daarmee de officiële lijn van zijn partij, want eerder op de avond hadden waarnemers in de buurt van Bidens hoofdkwartier in Delaware veelal lachende gezichten gesignaleerd. De sfeer is dan voorzichtig optimistisch, de hoge kiezersopkomst stemt Bidens team tevreden. Aan het einde van zijn speech doet Biden een warme oproep: ‘Het is niet aan mij of Donald Trump om een overwinnaar uit te roepen, dat is aan het Amerikaanse volk.’ De Republikeinse reactie laat niet lang op zich wachten. Via Twitter laat president Trump weten: ‘We are up BIG, but they are trying to STEAL the Election. We will never let them do it.’ Trump doet waar veel waarnemers voor hadden gevreesd: hij morrelt zonder gêne aan de legitimiteit van de verkiezingsuitslag.

Het duurt niet lang voor Twitter — later volgt ook Facebook — de claims van Trump labelen als ‘misleidend’ In de CNN-studio noemt politiek analist Gloria Borger Trumps strategie ‘getelegrafeerd maar obsceen’. ‘En gevaarlijk’, benadrukt een collega. Witte Huis-correspondent Jim Acosta legt nog eens met handen en voeten uit dat er tot op heden geen splinter bewijs bestaat voor gesjoemel met kiesbrieven of andere fraude. Gevraagd naar een reactie op Trumps verklaring, geeft Rick Santorum, die in 2012 zelf nog een worp deed naar de Republikeinse nominatie, schoorvoetend toe dat hij niet zou spreken over ‘gestolen verkiezingen’, maar hij herhaalt hoe problematisch het is dat grote aantallen kiezers per brief hebben gestemd. Santorum schrijft zich fatsoenlijk in in de Republikeinse strategie door twijfel te zaaien.

Trumps claims waren dan wel voorspelbaar, ze dragen niet bij aan een sereen klimaat. In de loop van de nacht had VRT-correspondent Björn Soenens al opstootjes gemeld in de straten rond het Witte Huis. Al weken bestaat de gerede vrees voor een uitbarsting van geweld. De signalen zijn even verontrustend als helder: de wapenverkoop had gepiekt, op forums van rechts-extremisten werd openlijk en met nauwelijks verhuld enthousiasme gewag gemaakt van een nieuwe burgeroorlog. Enquêtes toonden dat een groeiende groep Amerikanen geweld tegen politieke tegenstanders legitiem vindt. Grote incidenten bleven tot nu toe gelukkig uit.

A major fraud

Eerder op de avond had in de East Room van het Witte Huis luid applaus geklonken. Rond elf uur eastern time meldden verschillende media dat Donald Trump Florida had binnengehaald. Het lijkt er sterk op dat de Republikeinen erin geslaagd zijn om Amerikanen met een latino-achtergrond — traditioneel een Democratisch kiespubliek — achter zich te krijgen.

Florida is een overwinning voor Trump, maar geen verlies voor Biden. Er resten hem nog genoeg electorale paden naar het Witte Huis. Maar Democraten die hadden gehoopt op een landslide victory, kunnen zulks op de buik schrijven: al snel wijzen alle signalen in de richting van een nailbiter. In de loop van de nacht slinken de Democratische kansen nog meer. Al valt er ook goed nieuws te rapen wanneer verschillende zenders en kranten Arizona, traditioneel een Republikeins bolwerk, toewijzen aan Biden. Fox News trekt die toewijzing later weer in, naar men zegt onder druk van het campagneteam van Trump. Om twee uur ’s ochtends tekent zich een nek-aan-nekrace af: Biden heeft dan 220 kiesmannen achter zijn naam, Trump 213. Alle ogen zijn op de Midwest gericht, in de cruciale swing states moeten nog miljoenen stemmen geteld worden.

Zijn press office laat weten dat Trump zal spreken, maar zijn speech wordt verschillende keren uitgesteld. Op de set van CNN buigen commentatoren zich over de vraag: ‘Zal de president tekeergaan — ‘Will he rip?’ — of kan zijnstaf hem in bedwang houden?’ Om twintig na twee bestijgt Trump eindelijk het podium. ‘We love you’, weerklinkt vanuit het publiek. Kamerbrede grijns. ‘We waren aan het winnen’, steekt Trump van wal. ‘De resultaten waren fenomenaal, we waren klaar om te feesten.’ Nadat hij een lange lijst staten bedankt heeft voor hun vertrouwen, gooit Trump de knuppel in het hoenderhok: zonder een krimp te geven en met nog miljoenen stemmen te tellen, eist de zittende president de overwinning op. In een ademstoot kondigt hij aan dat hij naar het Hooggerechtshof trekt om grootschalige fraude aan de kaak te stellen. A major fraud.

CNN is formeel: ‘Wat de president vertelt is ondemocratisch en niet accuraat.’ Maar wel voorspelbaar. Enkele dagen eerder had nieuwssite Axios het scenario dat zich nu ontrolt al haarfijn uitgeschreven. Anonieme vertrouwelingen van Trump hadden met zoveel woorden aangekondigd dat hun kandidaat zichzelf zonder enige grond zou uitroepen tot overwinnaar, en dat hij de uitslag zou ondermijnen door de geldigheid te betwisten van de stemmen die na 3 november geteld worden. De strategie is klaar als pompwater: terwijl het merendeel van Trumps kiezers op verkiezingsdag hun stem uitbracht, bracht naar schatting 70 procent van de aanhang van Biden hun stem uit per brief. Factcheckers laten geen spaander heel van de redenering: geen enkele staat publiceert een finaal resultaat op verkiezingsavond, in elke van de vijftig staten mogen ook nadien stemmen geteld worden. In sommige staten worden stemmen per post zelfs meegeteld als ze na verkiezingsdag in de bus vallen. Jen O’Malley Dillon, campagnemanager van Joe Biden, laat in een vlammende verklaring alvast weten dat, als de president de telling van uitgebrachte stemmen probeert te verhinderen, haar advocaten klaarstaan. Ook in de eigen inner circle lokt het manoeuvre van Trump verontwaardiging uit: Benjamin L. Ginsberg, oud-strijder van de Republikeinse Partij en als advocaat gespecialiseerd in verkiezingsrecht, roept Trump op om ‘alle stemmen te laten tellen’. Chris Wallace, nieuwsanker bij Trumps geliefkoosde Fox News, liet openlijk zijn afkeuring blijken aan de kijkers: ‘De situatie is licht ontvlambaar en de president heeft er net een brandende lucifer achterna gegooid.’ Maar het forst van al klonk anker Norah O’Donnell van zender CBS: ‘De president heeft de feiten gecastreerd.’

De Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2020 eindigen zonder duidelijke overwinnaar op de verkiezingsavond. Net zoals dat het geval was in 1960, 1968, 1976, 2000, 2004 én 2016, toen Trump won.