Amerikaans diplomaat Bill Richardson: ‘Donald Trump speelt met vuur’

‘Donald Trump is zelden níét in campagnemodus’, zegt de Amerikaanse diplomaat Bill Richardson. Knack maakte met hem een tour d’horizon van het buitenlandbeleid van de Amerikaanse president.

Toen partijgenoten de Democraat Bill Richardson begin dit jaar nomineerden voor de Nobelprijs voor de Vrede, was dat geen verrassing. Vriend en vijand prijzen de oud-gouverneur van New Mexico om wat hijzelf zijn ‘informele diplomatie’ noemt. Hij oogst vooral lof als troubleshooter tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea, een land waarmee hij een bijzondere band heeft. ‘Acht keer ben ik er al heen gereisd’, zegt hij. ‘De eerste keer was in de jaren 1990, toen ik er als Congreslid twee gevangengenomen Amerikaanse piloten terug naar huis probeerde te krijgen. Daarna heb ik bij elk bezoek het vertrouwen langzaam opgebouwd, ook tijdens gesprekken over kernontwapening. Gemakkelijk was dat niet, want Noord-Koreanen zijn taaie onderhandelaars. Ze zijn het gewend om hoge eisen te stellen en veel te krijgen, zonder daar veel tegenover te hoeven stellen.’

De Amerikaanse troepen terugtrekken uit Syrië was de grootste blunder die Trump kon maken.

‘Dat gezegd zijnde heeft Noord-Korea de VS en Europa nodig om zijn economische motor weer aan de praat te krijgen – de problemen met infrastructuur en energie zijn er legio, en de sancties tegen het land wegen zwaar. Daardoor is de bereidheid van leider Kim Jong-un om over kernontwapening te praten het voorbije jaar toegenomen: het kan een hefboom zijn om investeringen binnen te halen.’

Hij en president Donald Trump hebben elkaar al twee keer ontmoet: in juni vorig jaar in Singapore en eind februari in Vietnam, waar de gesprekken voortijdig afgebroken werden. Hoe schat u de toenadering tot dusver in?

Richardson: Ze heeft rust gebracht. De druk op de Koreaanse archipel is gedaald. Maar verder is er weinig veranderd, vrees ik. Neem de intentieverklaring die in Singapore is ondertekend: werken aan ‘de volledige kernontwapening van het Koreaanse schiereiland’, dat was de bedoeling. Maar de nucleaire capaciteit van de Noord-Koreanen is niet gedaald, en ze ontwikkelen nog altijd intercontinentale raketten.

De top in Vietnam kwam zowel voor Trump als voor Kim goed uit. De eerste kampte in eigen land met een dalende populariteit, met de gedeeltelijke shutdown van de overheid en de spanningen rond het onderzoek van speciaal aanklager Robert Mueller naar Russische inmenging bij de presidentsverkiezingen van 2016. De tweede wilde aan zijn volk tonen dat hij de machtigste man ter wereld onder de duim kon krijgen. Ze hadden elkaar nodig. Maar diplomatie is heel wat meer dan een handdruk voor het oog van de wereldpers, hè. Ondanks de waarschuwingen van zijn staf verwachtte Trump dat hij Kim met zijn charme tot een akkoord zou kunnen verleiden, maar de Noord-Koreanen eisten meteen de opheffing van alle internationale sancties. Daarmee konden de Amerikanen in geen geval instemmen.

Tja, onze president staat vooral graag op de foto. Voor hem lijken de shoots met Kim belangrijker dan concrete vooruitgang boeken.

Bent u hoopvol dat die vooruitgang er alsnog zal komen?

Richardson: Ja, zolang beide zijden enkele diplomatieke principes in acht nemen. Ten eerste moeten er véél meer ervaren diplomaten bij het proces betrokken worden. En die diplomaten moeten eerst een werkbaar kader uittekenen, met een tijdschema, met duidelijke definities van kernbegrippen enzovoort. Doordat dat kader nu ontbreekt, raken de Noord-Koreanen en de Amerikanen gewoon niet op dezelfde golflengte.

Ik zou ook eerst kleine, realistische doelen vooropstellen. Denk aan het terughalen van de stoffelijke resten van Amerikaanse soldaten die gesneuveld zijn tijdens de Koreaanse Oorlog, in ruil voor fondsen. Dat zou militairen aan beide kanten met elkaar in contact brengen – altijd een goede zaak. Ik zou de reünies van families uit Noord- en Zuid-Korea die sinds de oorlog gescheiden zijn blijven aanmoedigen, iets wat tot de vrede tussen die beide landen kan bijdragen. En stapje per stapje kom je zo dichter bij het heikele thema: de kernontwapening.

Als het over vrede in de Koreaanse archipel gaat, kun je niet om China heen. Hoe kijkt u naar de handelsoorlog die Donald Trump tegen dat land voert?

Richardson: Trump speelt met vuur. De arrestatie van Meng Wanzhou, de nummer twee van Huawei, was daar een voorbeeld van (ze werd in december opgepakt in Canada, op verzoek van de VS; de Chinese techgigant zou Amerikaanse sancties tegen Iran hebben geschonden, nvdr). Als we ons zo sterk in Chinese aangelegenheden blijven mengen, riskeren we de steun van China te verliezen voor de economische sancties tegen Noord-Korea. Praten en samenwerken: ook met de Chinezen zal alleen die aanpak iets opleveren.

Ondertussen dreigt Trump ook opnieuw met douanetarieven op Europese producten.

Richardson: Zeggen dat de Europees-Amerikaanse relaties gecompliceerd zijn, met name door de importheffingen die Trump een jaar geleden al invoerde voor staal en aluminium, is een understatement. En dan is er de ruzie met de Europeanen over de Iran-deal, die Trump eenzijdig heeft afgeblazen, ook al was Iran zijn nucleaire afspraken volgens internationale organisaties aan het nakomen. We laten onze bondgenoten in de steek.

De president vergaloppeert zich ook in de NAVO. Hij legt te veel nadruk op de financiële verplichtingen van de lidstaten. Hij kan beter streven naar meer samenwerking, zodat de slagkracht van de alliantie vergroot. Die is tenslotte ook van groot belang voor de veiligheid van Amerika zelf, iets wat Trump weleens vergeet.

Onze president staat vooral graag op de foto. Voor hem lijken de shoots met Kim belangrijker dan concrete vooruitgang boeken.

Nog een front waar het rommelt: de relaties tussen de VS en Saudi-Arabië. Vorige week klaagde TheWashington Post aan dat Trump sinds de moord op haar journalist Jamal Khashoggi in het Saudische consulaat in Istanbul nog altijd geen actie heeft ondernomen.

Richardson: Onderzoek lijkt uit te wijzen dat de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman opdrachtgever van de moord was. Hoewel Saudi-Arabië strategisch zeer belangrijk is voor de VS en de wereld, kunnen we dat niet onbestraft laten. Ik steun Duitsland, dat zijn wapenexport naar de Saudi’s heeft stopgezet. Ik pleit er niet voor dat de VS dat voorbeeld volgen, maar helemaal niets doen kunnen we ons ook niet permitteren.

In december tweette Trump dat hij de Amerikaanse troepen zou terugtrekken uit Syrië – een van zijn campagnebeloftes. ‘De IS is verslagen’, zo redeneerde hij. Wat dacht u?

Richardson: Dat het de grootste blunder was die hij kon maken – het zoveelste bewijs dat Trump zelden níét in campagnemodus is. Het ontslag van defensieminister James Mattis was er het rechtstreekse gevolg van. Om te beginnen zijn er niet eens zo veel Amerikaanse soldaten in Syrië (ongeveer 2000, nvdr). Op korte termijn zijn zij noodzakelijk om de regio te stabiliseren. En als Amerika wegtrekt uit Syrië, wordt het op lange termijn érg moeilijk om Rusland, Iran en Turkije nog op dezelfde lijn te krijgen.

Nog een belofte waaraan Trump zich koste wat het kost wil houden, is de bouw van een muur op de grens met Mexico. Hoe kijkt u, als oud-gouverneur van de grensstaat New Mexico, naar dat plan?

Richardson: Ach, die muur is pure geldverspilling. Je zult er de immigratie heus niet mee stoppen, want die verloopt meestal via smokkeloperaties. Meer grenscontroles, meer personeel en betere technologie: dát hebben we nodig. De muur is louter een vehikel voor Trumps eigen politieke doeleinden. Dat hij er een zware hypotheek mee legt op onze relatie met Mexico, een van onze belangrijkste partners, neemt hij helaas voor lief.