Amerika naait zichzelf: De prijs van het afluisterschandaal

De Amerikanen zetten zichzelf een vette pad in de korf met het steeds maar uitbreidende NSA-afluisterschandaal. Er groeit een situatie waarin zij de rest van de wereld horen als nooit tevoren, maar niemand nog naar hen wil luisteren.

Angela Merkel is boos op Barack Obama. Ze neemt niet dat diens inlichtingendiensten haar telefoongesprekken aftappen. Ze liet hem dat vorige week zelf weten aan de telefoon en dat zal wellicht bijzonder ijzig gesprek geweest zijn. Merkel is opgegroeid in Oost-Duitsland, met de hete adem van de Stasi in de nek. Dan ga je daar niet licht overheen.

En Obama? Die wist er niks van, zegt zijn woordvoerder. U hoort dat goed: de president van de Verenigde Staten beweert dat hij niet wist dat zijn inlichtingendiensten de leiders van 35 landen afluisteren, waaronder dus een trouwe bondgenote als Angela Merkel. Dan kan je twee dingen concluderen: hij liegt of hij is incompetent.

Wij gokken op dat eerste. Het lijkt namelijk sterk dat Obama niet één keer gevraagd zou hebben waar de vertrouwelijke informatie vandaan komt uit de briefings die hij dagelijks krijgt van de inlichtingendiensten. Als het er al niet letterlijk in staat.

Niet dat we dat weten, overigens. Net zoals alles wat de NSA doet, is dat top secret. Als het niet aan klokkenluider Edward Snowden had gelegen, zouden we nog steeds het gissen hebben naar wat de NSA eigenlijk in haar schild voert.

Het fatsoen voorbij

Maar goed, iedereen is dus kwaad op Obama. Merkel is lang niet alleen. Ook Frankrijk, Spanje, Brazilië, Mexico, de Europese Unie en een hele hoop andere landen zijn flink in hun wiek geschoten. De Europese Raad wil dringend nieuwe afspraken met de VS. De Braziliaanse president Dilma Rousseff paste voor een gepland bezoek aan Washington. Maar Vladimir Poetin liet de Amerikanen pas echt een poepie ruiken toen hij NSA-klokkenluider Edward Snowden politiek asiel gaf.

Niet naïef zijn: staten die elkaar bespioneren, dat is niet nieuw. Maar de grootindustriële wijze waarop de NSA dat doet, gaat de grenzen van het goeie fatsoen ver voorbij. Die luistert iedereen af, of hij nu Osama bin Laden heet of Angela Merkel, en zet daar een hoeveelheid digitaal vermogen voor in waarvoor het woord ‘Orwelliaans’ echt niet overdreven is.

Laatste bericht: als de Belgische regering over gevoelige onderwerpen praat, mogen de ministers van Elio Di Rupo niet eens meer hun gsm’s mee naar binnen nemen. Zelfs een smartphone die af staat, kan namelijk zo gehackt worden dat hij toch als aftap-apparaat gebruikt kan worden. Zo ver gaat de paranoia bij Amerika’s bondgenoten. De Stasi zou groen gezien hebben van jaloezie.

Niet sexy

Waarom denken Amerikanen dat zij dat zomaar mogen, de hele wereld bespioneren, inclusief hun eigen vrienden? Wel, omdat ze Amerika zijn, natuurlijk. En voor Amerika gelden nu eenmaal ander regels. Vooral sinds 9/11. En zo kreeg je Irak, Abou Ghraib, Guantánamo, de CIA-vluchten, de blinde drone-aanvallen en nu dus ook dat botte afluisterwerk.

Feit is: de VS betaalt daar een prijs voor. En dat ijzige telefoontje van Merkel is nog het minste.

In een digitale, geglobaliseerde wereld waar de beschotten steeds meer wegvallen, moet de VS het net zoals andere landen steeds meer hebben van wat heet ‘soft power’. Dat is, zeg maar, de kracht van je ideeën. Je vermogen om anderen te overreden zonder dat je militair of economisch over hen heen walst. Anders gesteld: hoe sexy je bent als land. En je kan er niet naast kijken dat de VS hoe langer hoe minder sexy is.

De woorden ‘Life, liberty and the pursuit of happiness’ uit de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring staan nog steeds als een huis, maar wat zie je in de echte wereld? Een land met een infrastructuur die steeds meer uit elkaar valt, waar geen week voorbij gaat of er grijpt wel ergens een wilde schietpartij plaats en waar de ongelijkheid vormen begint aan te nemen die van langsom meer aan de negentiende eeuw doen denken.

Jawel, de VS is de enige overblijvende supermacht, maar wat koop je daarmee? De grenzen van de harde macht zijn bereikt. Over wat Amerika met zijn laatste twee oorlogen – Afghanistan en Irak – bereikt heeft, valt te discussiëren, maar één ding stat vast: het heeft die oorlogen niet gewonnen. Daar sta je dan met het sterkste leger dat de wereld ooit gezien heeft.

Pad in de korf

Voeg daarbij: het onverkwikkelijke schouwspel dat Washington de laatste weken geboden heeft, met de government shutdown en de crisis rond het schuldplafond die de hele wereld aan het randje van een economische catastrofe bracht. Supermacht of niet: het landsbestuur is zo dysfunctioneel dat een klein groepje Tea Party-obscurantisten de boel om de zoveel maanden tot staan kan brengen.

Zeg nu zelf: is dat een aantrekkelijk land? Nee, toch? Als je jezelf wil laten gelden met soft power, dan kan je zulke dingen missen als kiespijn. En jawel, Apple, de Grand Canyon, Manhatten en LeBron James dragen ook bij tot de soft power van de VS, maar het officiële Amerika, dat van Obama en Washington, is ronduit huilen met de pet op.

Ga dan ook nog eens de hele wereld afluisteren algauw kom je in een situatie terecht waarin jij wel heel goed de wereld wel kan horen, maar zelfs je eigen vrienden niet meer naar je willen luisteren.

Om maar te zeggen: de Amerikanen zetten zichzelf met al die onzin een vette pad in de korf. De Chinezen lieten onlangs horen dat het tijd wordt om een ‘ge-de-Amerikaniseerde’ wereld te bouwen. Probeer hen daar in het licht van al het voorgaande maar eens ongelijk in te geven.