Amerika evolueert tot nieuw epicentrum corona-pandemie

Donderdag had de VS de twijfelachtige eer wereldwijd de meeste bevestigde gevallen van het coronavirus te hebben, terwijl het land nog ontzettend achterloopt op andere ontwikkelde landen in hoeveel testen er zijn afgenomen. Ontvouwt zich langzaam een ramp in het land met 330 miljoen inwoners?

Alle beloften en voorspellingen van president Donald Trump ten spijt kwam donderdag het slechte nieuws dat de VS nu wereldwijd de meeste corona-besmettingen heeft. Donderdag stond de teller op 82.404 door het hele land, tegen 81.782 in China en 80.589 in Italië. In de VS vielen tot donderdag aan toe ‘slechts’ 1.178 doden, tegen 8.215 in Italië en 3.291 in China. Daarentegen zijn er in de VS ook nog veel minder genezen gevallen bekend: 619 tegen 74.181 in China en 10.361 in Italië.

Experts waarschuwen dat de piek in de VS nog moet komen. Ondertussen zegt president Trump tegen Pasen de strenge restricties op het openbare leven te willen opheffen. Dat kwam hem op veel kritiek te staan – en het valt nog maar te bezien of hij dat echt doorzet. Maar een ding staat vast: de VS is hard op weg om na China en vervolgens Europa het nieuwe epicentrum van de corona-uitbraak te worden.

New York staat op breekpunt

Binnen de VS zijn er weer verschillende brandhaarden voor de uitbraak van Covid-19. De grootste en meest zorgelijke uitbraak speelt op dit moment in de staat New York. De staat was donderdag goed voor bijna de helft van de besmettingen in Amerika, 37.258. Daarvan waren er 21.393 in New York City. In de staat zijn tot donderdag toe 385 Covid-19-doden gevallen. Sinds afgelopen maandag is de hele staat in lockdown.

De toestand in New Yorkse ziekenhuizen begint bovendien kritiek te raken. Volgens de New York Times zouden de 1.800 intensieve zorgen-bedden in de stad vrijdag vol zijn. Het Elmhurst-ziekenhuis in de wijk Queens van woensdag op donderdag 13 mensen sterven aan Covid-19. Buiten het ziekenhuis staan tenten en koelwagens waarin dode lichamen bewaard worden, omdat het mortuarium de toevoer van lichamen niet aankan.

Om de ziekenhuizen bij te staan werd donderdag het marineschip U.S.N.S. Comfort vanuit Virginia naar New York gestuurd. Ook worden er vier tijdelijke ziekenhuizen van 250 bedden elk ingericht in een evenementencentrum in het midden van Manhattan. Autoriteiten kijken bovendien naar de mogelijkheid hotels en andere evenementen-arena’s als medische centra in te richten, waar mildere gevallen opgevangen kunnen worden.

En de staat keurde donderdag een nieuwe technologie goed waardoor een beademingsapparaat tegelijkertijd twee patiënten kan bedienen. Daarnaast worden anesthesiemachines omgebouwd tot beademingsapparatuur.

Voorzichtige hoop in Washington

Donderdag waren er in Washington 2.580 gevallen en 132 doden, maar ook voorzichtige hoop. De uitbraak in Washington begon in een rusthuis nabij Seattle, in King County. Daar zijn in totaal 35 Covid-doden gevallen. Maar de uitbraak begon er al eind februari/begin maart, nog voordat het federale gezondheidsagentschap CDC testen voor mensen die niet recent naar China hadden gereisd toeliet. Zodoende zag de staat Washington, en vooral King County, al eerder dan andere regio’s in het land dat er sprake was van community spread, oftewel transmissie van mens op mens zonder reisgeschiedenis naar gekende brandhaarden. Daarom nam King County snel actie en die snelheid lijkt zich nu terug te betalen. Het aantal nieuwe gevallen in King County is op een plateau en de ziekenhuisbedden zijn voor ongeveer de helft bezet. De autoriteiten kunnen niet voorspellen of dit de stilte voor de storm is, maar zijn gematigd positief dat het plateau een gevolg is van de maatregelen die enkele weken werden genomen.

Gouverneur Jay Inslee waarschuwt ondertussen dat er in de rest van de staat nog wel een snelle stijging van het aantal gevallen waar te nemen is, en dat de lockdown die hij deze week instelde, strikt gehanteerd moet worden.

Californië

Ondertussen zijn er in de grootste staat van het land, Californië, inmiddels 3.922 bevestigde gevallen en 80 doden. Dat aantal ligt in werkelijkheid vele malen hoger, omdat er in de staat alleen nog testen beschikbaar zijn voor wie ernstig ziek is of in de gezondheidszorg werkt. Dinsdag had Californië pas 66.800 tests afgenomen en donderdag waren 48.600 daarvan nog in behandeling. Ter vergelijking: New York, met 20 miljoen inwoners de helft van Californië, doet inmiddels 18.000 tests per dag.

Californië kan dus nog een grote toename van gevallen verwachten – ook al was het vorige week de eerste staat die een lockdown afkondigde – en daarmee een toevlucht op de beschikbare ziekenhuizen. Tot nog toe is er geen sprake van volle bezetting, maar de staat maakt zich klaar voor die situatie. Gouverneur Gavin Newsom gaf dinsdag tijdens een persconferentie aan dat er 50.000 extra ziekenhuisbedden nodig zijn. 30.000 daarvan moeten binnen bestaande ziekenhuizen gevonden worden, de rest extern. Newsom vaardigde daarvoor onder andere een noodwet uit waardoor het mogelijk is hotels en motels over te nemen om zo extra capaciteit te creëren. De federale overheid stuurt militaire veldhospitaals naar zowel Washington (1.000 bedden) als Californie (2.000 bedden). Vrijdag kwam bovendien een marineschip met 1.000 bedden aan in Los Angeles. Daar kunnen alleen geen covid-19-patienten terecht, want het schip heeft geen mogelijkheid patiënten te isoleren. Toch kan de extra capaciteit soelaas bieden, door er andere patienten heen te sturen.

Staten maken eigen regels

Donald Trump wil zo snel mogelijk bepaalde restricties opheffen in delen van het land waar geen grote uitbraak is, vertelde hij donderdag in een telefoongesprek met gouverneurs. Hij vreest wat het stilleggen van activiteiten op de lange termijn zal doen met de economie (kredietbeoordelaar Fitch verwacht een krimp van het Amerikaans bbp van 3 procent). Maar de gouverneurs van New York, Californië en Washington zagen dat totaal niet zitten. Gavin Newsom van Californië gaf al eerder aan dat het hem ‘onwaarschijnlijk’ lijkt dat zijn staat rond Pasen de lockdown-situatie al zal opheffen. Ook voor New York en Washington zit dat er waarschijnlijk niet in. En het is oppassen geblazen voor andere staten, zoals Illinois, waar vooralsnog minder gevallen bekend zijn maar waar ook brandhaarden zouden kunnen ontstaan.

Daarbij is het nog maar de vraag of Trump zulke maatregelen wel kan opleggen aan de staten. Door het federale stelsel hebben de individuele staten en diens gouverneurs verregaande bevoegdheden wat betreft volksgezondheid. Ook lokale overheden, waaronder stadsbesturen, mogen maatregelen als quarantaines en het sluiten van horeca nemen. Zolang een staat of stadsbestuur geen federale wetten overtreedt, heeft het in principe het recht te doen wat nodig is om de volksgezondheid te beschermen. Dus Trump kan rond Pasen wel zeggen dat de restaurants weer open moeten, maar in minstens een tiental staten zal dat waarschijnlijk niet gebeuren.

Defense Production Act

De staten hebben weliswaar die bevoegdheden; ze hebben de federale overheid aan de andere kant ook nodig. Voor het leveren van beschermende kledij, beademingsapparatuur en ziekenhuisbedden bijvoorbeeld. Ook kan alleen de federale overheid het leger inzetten op plaatsen waar dat nodig zou zijn, bijvoorbeeld om veldhospitaals te bouwen (een gouverneur kan wel de nationale garde van een staat oproepen; dat is onder andere gebeurd in de drie zwaarst getroffen staten).

Omdat er nog altijd een nijpend tekort aan testkits en beschermend materiaal is, evenals aan beademingsapparatuur, vroeg gouverneur Jay Inslee donderdag tijdens het telefoongesprek met Trump om het inzetten van de Defense Production Act. Dat is een wet die in de tijd van de Korea-oorlog in het leven geroepen werd en waarmee de federale overheid private bedrijven kan opdragen bepaalde materialen, zoals mondkapjes en beademingsapparatuur, te produceren.

Volgens een woordvoerder van het Witte Huis, aldus de Washington Post, houdt Trump de wet achter de hand.