‘Als ware ramptoeristen mailen we in het rond om het Russisch veto live mee te kunnen maken’

Trees Vandamme (22) is een masterstudente Russische Studies aan de KU Leuven. Drie maand lang liep ze stage voor de Europese Delegatie bij de Verenigde Naties in New York. Vanuit de Big Apple rapporteerde ze wat er gezegd werd in de Veiligheidsraad. Dit is haar laatste verslag.

The final countdown is ingezet. Nog maar twee weken te gaan, maar de agenda zit opnieuw boordevol politiek na een stille periode. Ik begin de week met een bezoek aan de International Labour Organization, die via Facebook aankondigde een briefing te organiseren op haar kantoor in Manhattan. De 18 stagiairs, die allemaal op verschillende plaatsen werken binnen de VN, worden er door het hoofd van de organisatie verwelkomd. Na koffie en Amerikaanse croissants – die lang niet kunnen tippen aan de Europese – krijgen we een inleiding in het dagelijkse werk van de ILO. De vicedirecteur Vinicius Pinheiro vermeldt onder meer de ineenstorting van het fabriekspand Rana Plaza in Bangladesh in 2013, waarna hij het belang van ‘waardig werk’ benadrukt in plaats van een job hebben op zich. Ook onbetaalde stages komen aan bod, iets waar de ILO zich principieel tegen verzet door hun stagiairs als enige internationale organisatie binnen de VN-structuren wél te betalen. Toch benadrukt Vinicius geen politieke boodschap uit te dragen met de ILO – en onafhankelijk op te treden voor de rechten van de werkende mens overal ter wereld.

Geheimzinnige ivoren toren

Toch is dit niet de meest interessante bijeenkomst na de werkuren. Een week later verschijnt weer een berichtje op Facebook. Alle stagiairs die op de een of andere manier gelinkt zijn aan de Verenigde Naties kunnen zich inschrijven voor een interne briefing bij de Russische Missie. Meteen volgt een stortvloed aan reacties. Iedereen wil wel een kijkje nemen in die geheimzinnige ivoren toren, die makkelijk doet terugdenken aan de Sovjettijden.

Ik ben één van de dertig uitverkorenen die de Russische persvertegenwoordiger Alexey Zaitsev mag uitvragen over de werking van de Russische delegatie. We krijgen een korte algemene inleiding in een luxueuze, kille zaal vol spiegels en kroonluchters. Daarna kondigt Zaitsev met schrapende keel een vragenuurtje aan, waarna een ijzige stilte valt in de kamer. Dé Oekraïnevraag ligt op ieders lippen, maar niemand kan inschatten of deze al dan niet gepast is. Uiteindelijk steekt een dappere Aziatische student van wal en vraagt Ruslands algemene visie op de Oekraïense crisis. Daarmee is de toon gezet. Zaitsev betreurt de verloren gegane vriendschap tussen de twee landen en hekelt de Westerse hypocrisie en de invloed van de media.

‘Feestdag speciaal voor vrouwen’

Ook gendergelijkheid wordt op de korrel genomen, want de vrouwelijke deelname binnen vredesoperaties is geen Russische prioriteit. (het gebrek aan vrouwelijke bevelhebbers wordt in de Veiligheidsraad voortdurend aangehaald als problematisch). Zaitsev benadrukt dat Rusland niet tegen meer emancipatie is, maar beweert dat dit voor hun land geen probleem is. “Wij hebben zelfs als enige land een vrije feestdag, speciaal voor de vrouwen”.

Wat betreft het controversiële veto, waarmee VN-ambassadeur Vitaly Churkin de Srebrenicaresolutie tegenhield, is hij strikt. Hij zegt dat Rusland het merendeel van de tijd goed meewerkt met de internationale gemeenschap en dat de problemen bij het doorvoeren van resoluties eerder in het kamp van de VS liggen. Wanneer ik vraag hoe de Russische diplomatie dan omgaat met de vele negatieve reacties van de buitenwereld, reageert hij sceptisch. “Hoezo, negatieve reacties? Dat valt toch goed mee?”

Zaitsev en zijn collega’s zijn echter niet de enigen die vaak niet akkoord gaan met een VN-resolutie. Een dag later kom ik per toeval terecht in een heuse protestmars op Times Square. Vooral de joodse gemeenschap is present, evenals tientallen nationalistische Republikeinen die tegen het historische nucleaire akkoord met Iran zijn. Een emotionele speech galmt door de straat en wordt ondersteund door zwaaiende protestborden en gescandeerde kreten. De diplomatieke overwinning tussen enerzijds de permanente leden van de Veiligheidsraad + Duitsland, en Iran anderzijds wordt als “een gevaar voor Amerika” bestempeld. Ik vraag me af wat hun alternatief voorstel dan inhoudt, maar zoals altijd vind ik het antwoord op geen enkel spandoek terug. Iran kan nochtans onmogelijk kernwapens ontwikkelen onder het overeengekomen toezicht van het Internationaal Atoom Energie Agentschap.

Het is mij al gauw duidelijk: de bakermat van de internationale diplomatie schommelt in de julimaand tussen goed en slecht nieuws. Een voorbeeld van dat laatste is de resolutie omtrent het neergeschoten vliegtuig MH17. Tijdens de voorbereidende dagen wijst alles op een nieuw Russisch veto en dat wil niemand van de EU-stagiairs missen. Als ware ramptoeristen gaan er mailtjes in het rond met de vraag waar en wanneer we dat Russische veto juist kunnen meemaken. De stagiair van de Maleisische Missie vertrouwt me toe dat zijn land ook wel weet dat Rusland een stokje zal steken tegen de oprichting van een internationaal VN-tribunaal. De kladversie moet in de eerste plaats voor de Veiligheidsraad gebracht worden uit respect voor de familieleden van de overleden slachtoffers, die op z’n minst een poging verwachten. Ook de Russische vertegenwoordiger heeft door dat het eerder om een protocol gaat, want waarom heeft het Joint Investigation Team anders geen rekening gehouden met de Russische voorwaarden?

Slachtofferrol

De Russische Federatie wil eerst wachten op de eindresultaten van het onderzoek voor ze de schuldigen wil aanpakken, maar geeft intussen Maleisië, Nederland, Australië, Oekraïne en ook ons land een flinke veeg uit de pan. Zo beweert Churkin dat de Russische experts geen gelijke toegang hebben verkregen tot de rampsite en in het ongewisse blijven met de door hen bezorgde berekeningen. Ook vraagt hij zich luidop af waarom de technische gegevens van het JIT verbonden zijn aan een geheimhoudingsclausule. Uiteindelijk somt hij – zoals gewoonlijk – ook historische gebeurtenissen op die de aandacht van de kernzaak moeten afleiden en Rusland in de slachtofferrol doen schuiven. Als voorbeeld geeft hij de crash van een vliegtuig van de Russische maatschappij ‘Sibir’. Het toestel werd in 2001 geraakt door een raket van het Oekraïnse leger en stortte neer in de Zwarte Zee. Met de woorden “Ik kan me niet herinneren dat er toen een tribunaal werd opgericht voor ons” heeft Rusland opnieuw de uitkomst van de vergadering beslist.

Op de wekelijkse Article 34-meeting enkele dagen later haalt ons delegatiehoofd aan dat we het nut van de Verenigde Naties – ondanks al die veto’s – niet mogen onderschatten. Zo heeft de ondervoorzitter van het Oekraïense parlement Andriy Parubiy reeds laten weten dat zijn land deze zaak eventueel voor de Algemene Vergadering wil brengen eind september, en dan staat Rusland machteloos. Hij is bovendien ook één en al enthousiasme over de huidige ontwikkelingen in Cyprus. Voor het eerst in de geschiedenis van het etnisch verdeelde eiland lijkt een vredesakkoord in zicht tussen de Turkse en de Griekse bevolking. Dit zou de relaties tussen de Europese Unie en de NAVO enorm ten goede komen, aangezien Turkije een belangrijke rol speelt in de NAVO en de republiek Cyprus niet erkent, een EU-lidstaat. Dit conflict bemoeilijkte tot hier toe verschillende onderhandelingen in EU-NAVO-kader.

Democratische mijlpaal

Ook Haïti heeft in diezelfde Veiligheidsraad op enkele uren tijd meer dan de helft van de nodige 31,1 miljoen dollar verzameld voor zijn democratische mijlpaal: de eerste nationale verkiezingen in het land sinds 2011. Deze vangen nog deze maand aan en lopen tot en met december van dit jaar.

Op mijn laatste werkdag mailt mijn stagebegeleider me de woorden door die Secretaris-Generaal Ban Ki-moon uitsprak op de afstudeerceremonie van zijn dochter, die school liep aan de United Nations International School. Hij zegt dat de speech ook op mij, mijn co-stagiairs en onze leeftijdsgenoten van toepassing is.

People often say youth are the leaders of tomorrow.

But I say you are the leaders of today.

You are the first generation that can end poverty – and the last generation that can avert the worst impacts of climate change.

That means you have a great responsibility on your shoulders.”

Met deze woorden en met een gevoel heimwee laat ik me voor een laatste keer meesleuren door de mensenmassa in Grand Central Station, op weg naar huis.