‘Als Renzi zijn slag thuishaalt, blijven voor de Italiaanse regio’s enkel borrelnootjes over’

Italië staat aan de vooravond van een historisch referendum. Premier Renzi legt zijn plan om de Italiaanse staat grondig te hervormen op zondag voor aan het volk. In een optimistische bui koppelde hij er zijn premierschap aan vast. De EU houdt haar adem in, staat een nieuwe crisis in de steigers? Europarlementslid Mark Demesmaeker (N-VA) ziet dan weer dat zijn regionalistische vrienden naar adem happen. Als Renzi het referendum wint, wordt het Italiaanse centralisme immers versterkt ten koste van de regio’s.

Het politieke beeld van Italië oogt niet goed. De economische instabiliteit, de onbetaalbaarheid van het bureaucratische apparaat en de onverantwoorde verspillingszucht bij regionale besturen zorgen voor een stevig wantrouwen bij het gros van de bevolking. Het volk mort, Brussel kijkt met argusogen naar de kwakkelende republiek en zijn piepjonge regeringsleider. Matteo Renzi, de flamboyante Florentijn, wil door een grondige constitutionele hervorming het land opnieuw op de rails krijgen en de belabberde internationale reputatie redden. Zijn credo: Centralisme om de regio’s te controleren, meer macht voor de regering en een grondige hertekening van de Senaat om het wetgevingsproces te bespoedigen en ruimte voor burgerparticipatie om de afstand tussen politiek en bevolking te verkleinen.

Knullig koppelde de oud-burgemeester van Firenze zijn lot aan het resultaat van het referendum. Meer nog dan zich uit te spreken over de hervorming van de kieswet, oordeelt het volk over de leider. De kans dat de Italianen basta zeggen tegen de derde niet-verkozen Italiaanse premier sinds 2013, is niet ondenkbeeldig. Bij een nederlaag lijkt Renzi’s politieke rol uitgespeeld en dienen vervroegde verkiezingen zich aan. Het uitgelezen scenario voor de antisysteempartij van Beppe Grillo. De Vijfsterrenbeweging overweegt om na een volgende succesvolle stembusslag een referendum te organiseren over het Italiaans EU-lidmaatschap. Met Trump en brexit in het achterhoofd een hoogst onprettig vooruitzicht voor de leiders van de EU.

Grillo’s beweging surft op de golven van algemeen protest over ideologische breuklijnen heen. De tegenstanders kanten zich vooral tegen de machtsversterking van de regering, de verborgen agenda van de bankenwereld en de inmenging vanuit Brussel. Ook in de regio’s klinkt gemor; zeer concreet maar vooralsnog onderbelicht.

Los von Rom

De Italiaanse republiek is een lappendeken van volkeren, talen en culturen. Die diversiteit uit zich in het bestaan van twintig regio’s, waaronder vijf met verregaande autonomie. Dat enkele regionale besturen in het verleden kwistig omgingen met belastinggeld en de inmenging van bedenkelijke figuren en organisaties toelieten, valt niet te ontkennen. Rome houdt dan ook al jarenlang toezicht over hun uitgaven, schuldafbouw en politieke beslissingen.

Grosso modo kan Italië opgesplitst worden in twee regionale categorieën. Er zijn de vijf historische regio’s die uitgebreide autonomie genieten en in eerste instantie minder zullen inboeten na de eventuele hervormingen. Het gaat om de eilanden Sardinië en Sicilië, Zuid-Tirol, de vallei van de Aosta en de regio Friulie. De andere vijftien regio’s zijn terecht ongerust over de consequenties van de mogelijke hervormingen. Zo zouden alle bevoegdheden die de regio’s met Rome delen terugkeren naar de hoofdstad. Wat overblijft voor het regionale niveau zijn borrelnootjes. Bijzonder nefast voor de verdere ontwikkeling van Venetië en Lombardije. Twee regio’s met gezonde ambities en een groeiend draagvlak bij de eigen bevolking, maar zonder historische statutaire bescherming.

De vijf historische regio’s worden beschermd door een aantal clausules in de huidige grondwet. Toch zijn ze erg beducht voor de centralistische geest van Renzi’s plannen. Die zouden nochtans ingaan tegen een jarenlange tendens van decentralisatie. “Los von Rom”, de slogan die voornamelijk populair is in het Duitssprekende Zuid-Tirol, weerklinkt dezer dagen luider dan ooit in de rest van Italië. Benieuwd of dat maandagmorgen ook nog zo zal zijn.