Als het regent in Soma, druppelt het dan in Brussel?

‘De Europese Unie stuurde berichten van medeleven na de mijnramp in het Turkse Soma. Maar over de oorzaken, bleef ze opvallend stil. Nochtans kunnen de Europese regels over veiligheid en gezondheid een bron van inspiratie vormen’, zegt advocaat Jan Buelens.

Soma huilt. 301 mijnwerkers werden dood teruggevonden. Tegelijk met het massale verdriet, komt de woede. Voor een keer lijken de oorzaken van een industriële ramp niet ver te zoeken. Het regent verhalen in Soma. Verhalen over een doorgedreven privatisering en onderaanneming, die leidden tot een permanente druk op loon-en arbeidsvoorwaarden. Niet minder dan twee weken geleden werd er in het Turkse parlement nog geïnterpelleerd over de vele ongevallen in de mijn, maar de regering bleef oorverdovend stil voor deze kritiek. In de niet-aflatende zoektocht naar winst werden blijkbaar alle regels overboord gegooid en werden werknemers het kind van de rekening.

De Europese Unie stuurde berichten van medeleven, maar over de oorzaken, die nochtans niet kunnen worden genegeerd, bleef ze tot op heden opvallend stil. Nochtans kunnen de Europese regels over veiligheid en gezondheid een bron van inspiratie vormen.

Europese regels

In het kader van een eventuele toetreding zal Turkije immers het zogenaamde acquis moeten invoeren, het corpus van regels dat geldt in de Europese Unie.

De regels inzake veiligheid en gezondheid op de arbeidsplaats vertonen hier een bijzonder belang. De Kaderrichtlijn uit 1989 bevat terzake relatief beschermende sociale regels. Dit is zeker ook het gevolg van het feit dat ze tot stand kwam naar aanleiding van ernstige arbeidsongevallen. Daar waar het arbeidsrecht in principe geen aandacht besteed aan onderaanneming, bevat deze richtlijn wel bepaalde normen zoals een informatie-uitwisseling tussen de diverse, betrokken actoren bij onderaanneming. Ook in de zogenaamde Sevesorichtlijnen -eveneens uitgevaardigd en aangepast na grote, industriële rampen (Seveso 1976, Toulouse 2001,…)- zitten regels vervat zoals de betrokkenheid van onderaannemers met langlopende opdrachten bij de uitwerking van noodplannen.

De logica achter deze richtlijnen is dat hoe hoger de risico’s zijn, hoe meer beschermend de regels zijn. Dat werken in de mijnen een hoge risicograad vertoont, behoeft geen betoog.

Wie objectief de problematiek bekijkt, weet dat deze richtlijnen zelfs niet volstaan. Eerder moet er nagedacht worden over een verbod van onderaanneming, zeker in risicovolle sectoren.

De evolutie van het Europese beleid gaat echter volledig in de andere richting.

Maar een spook waart door Europa : REFIT

Onder de trendy naam REFIT (The Regulatory Fitness and Performance Programme) vindt er een grootschalig offensief plaats tegen alles wat als te beschermende sociale regels wordt gekwalificeerd. Ondernemingen zouden geconfronteerd worden met teveel regels, een massa red tape. Aan de lopende band vinden Fitness-checks plaats en dreigt alles wat in Europa nog aan sociale regels bestaat voor de bijl te gaan. Dit weinig gekend offensief wordt door de werkgeversorganisatis gevoed en door de Europese commissie in snel tempo uitgevoerd. De freemarketeers hebben in het bijzonder hun oog laten vallen op de richtlijnen inzake veiligheid en gezondheid : voor hen moeten die eraan geloven. Deze administratieve vereenvoudiging is dus geen neutraal, laat staan een onschuldig gegeven.

Zal Soma leiden tot een wijziging in dit beleid ?

In plaats van deze race to the bottom, zou de Europese commissie beter onderzoeken in hoeverre de richtlijnen inzake veiligheid en gezondheid kunnen worden aangescherpt en bijvoorbeeld een verbod op onderaanneming kunnen bevatten. Naar aanleiding van voormelde ontploffing van een fabriek in Toulouse als gevolg van praktijken van onderaanneming, was alvast het Franse parlement deze optie niet ongenegen. Het voorstel sneuvelde uiteindelijk door gelobby van werkgeverszijde.

In het licht van de recente mijnramp te Soma zou het de kandidaten voor het Europese Parlement en de Europese Commissie sieren als ze aandacht besteden aan de verbetering van de veiligheid en gezondheid op het werk, een thema dat afwezig was tijdens de campagne. En dat ze het heilloze pad van REFIT verlaten.

Tot slot. In Italië heeft men een woord voor doden die op het werk vallen door een gebrek aan respect voor veiligheidsvoorschriften: morti bianche. En connaissance de cause, zouden de Turkse en Europese werknemers na de ramp in Soma meer dan ooit gevrijwaard moeten worden van de witte dood.

Jan Buelens,Advocaat Progress Lawyers Network, Gastprofessor Universiteit Antwerpen en Docent Hogeschool Universiteit Brussel