‘Als Donald Tusk premier wordt, heeft hij het nog niet helemaal voor het zeggen’

Polen wacht op een ontmijner. Donald Tusk wil de rechtsstaat herstellen, áls hij de kans krijgt van president Duda.

Drie weken na de parlementsverkiezingen wacht Warschau op een beslissing van president Andrzej Duda. Die heeft na de verkiezingen dertig dagen om uit te maken hoe het verder gaat. Hoewel de huidige nationaal-conservatieve regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) van Jaroslaw Kaczynski de grootste bleef, heeft een alliantie van drie oppositiepartijen een duidelijke meerderheid in het parlement. Die stelt voormalig premier en voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk voor als de nieuwe eerste minister. Alleen lijkt Duda, een bondgenoot van PiS, niet snel geneigd om Tusk te vragen een regering te vormen.

Het was zeker een schok voor PiS dat ze de verkiezingen verloor, terwijl ze toch het hele net van openbare televisie- en radiostations en zo goed als de hele regionale pers controleert. Om nog te zwijgen van de hand die ze in de werking van de rechtsstaat heeft. Tusk beloofde om schoon schip te maken. Veel journalisten bij de openbare omroep en andere PiS-benoemingen in vitale overheidsdiensten dreigen hun baan te verliezen.

Donald Tusk zal moeten uitkijken voor de boobytraps van PiS.

PiS weert zich daarom als een duivel in een wijwatervat. De openbare omroep, die jarenlang alleen een propagandatoeter voor Kaczynski was, pleit nu zowaar voor meer pluralisme in de media.

Aanhangers van PiS stellen zich voor als slachtoffers van vervalste verkiezingen en roepen, zoals Donald Trump in de VS, dat de verkiezingen werden gestolen. Volgens Kaczynski was deze uitslag ook alleen mogelijk door buitenlandse inmenging. Er wordt voor een Derde Wereldoorlog gewaarschuwd en een opstoot van lgbtq-activisme.

De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) was nochtans duidelijk: de verkiezingen verliepen inderdaad niet eerlijk, maar dan wel door het partijdige werk van de openbare omroep voor PiS. Die maakte geen onderscheid meer tussen de belangen van de staat en die van de partij. Dat verschil herstellen, wordt moeilijk.

Neem de Nationale Mediaraad, die door PiS wordt gecontroleerd en die over het personeel van de openbare omroep gaat. Nieuwe wetgeving daarover botst ongetwijfeld op een veto van president Duda. Het is een van de vele boobytraps die PiS in de overheidsinstellingen legde om ook na electoraal verlies de touwtjes in handen te houden.

Een waarnemer vergeleek de taak die Tusk wacht met die van een ontmijner die een dodelijke bom moet ontmantelen. Als hij premier wordt, heeft hij het nog niet helemaal voor het zeggen.