Het kiessysteem in Iowa, de eerste en daarom belangrijke voorverkiezing in de race naar het Witte Huis, is op z’n zachtst gezegd ingewikkeld. Dit is hoe het in elkaar zit.
Naar de voorverkiezingen of caucussen in de Amerikaanse staat Iowa wordt met spanning uitgekeken. Niet alleen omdat het de eerste op de kalender zijn, maar ook omwille van de onvoorspelbaarheid van het omslachtige kiessysteem in de ‘Hawkeye State’. De uitslag kan er grondig verschillen van de peilingen en kandidaten kraken of maken.
Met de caucussen in de staat Iowa gaan de Amerikaanse presidentsverkiezingen op 1 februari echt van start. Hoewel de zogenaamde Hawkeye State slechts een slordige drie miljoen inwoners telt en lang niet representatief is voor de hele Amerikaanse bevolking, wordt van Iowa wel gezegd dat daar reeds de presidentskandidaten worden verkozen. Dat is wat overdreven, al zijn het wellicht de belangrijkste voorverkiezingen van het hele voorjaar. Of met de woorden van Dennis Goldford, professor Politieke Wetenschappen aan de Drake University in Des Moines: ‘Iowa is niet eerst omdat het belangrijk is, het is belangrijk omdat het eerst is.’ Er speelt echter nog iets anders: de onvoorspelbaarheid van het bijzondere kiessysteem maakt dat de peilingen en de uiteindelijke uitslag soms mijlenver uit elkaar liggen.
Buurtvergaderingen
Bij de voorverkiezingen of primaries worden per staat delegaties aangeduid voor de nationale partijconventies in de zomer, waar de Republikeinen en de Democraten officieel hun kandidaat kiezen voor de echte presidentsverkiezing in november.
In Iowa verloopt de voorverkiezing in vier fasen, te beginnen met een bijzonder systeem van caucussen: groepsbijeenkomsten van leden van de politieke partijen op heel lokaal niveau. In elk van de bijna 1.700 precincts (districten) komen geregistreerde kiezers bijeen in bibliotheken, restaurants of klaslokalen om afgevaardigden (delegates) voor de verschillende kandidaten te verkiezen (fase 1).
Die afgevaardigden mogen in de tweede fase naar de county convention (Iowa telt 99 county’s of districten) om daar op hun beurt afgevaardigden voor de Congressional District Convention (fase 3) en de State Convention (fase 4) te verkiezen. Op die laatste meeting worden ten slotte de afgevaardigden voor de nationale partijconventie aangeduid.
Democraten versus Republikeinen
Tijdens zo’n caucus mogen lokale aanhangers van de presidentskandidaten eerst nog kiezers proberen te overtuigen om zich achter hun kandidaat te scharen. Wat dan volgt, verschilt tussen de Republikeinen en de Democraten.
Bij de Republikeinen geldt sinds dit jaar het principe van one man, one vote. De kiezers duiden de naam van hun favoriete kandidaat aan op een papier, de stemmen worden geteld per district. Het resultaat zou in principe een afspiegeling moeten krijgen in de finale Republikeinse delegatie naar de nationale conventie in de zomer.
Bij de Democraten gaat het er iets gesofisticeerder aan toe – sommigen noemen het zelfs ondemocratisch. Elk precinct mag een proportioneel aantal mensen afvaardigden voor de county convention, gebaseerd op de opkomst van de twee vorige verkiezingen. Als een precinct bijvoorbeeld vijf afgevaardigden mag sturen, maakt het dus niet uit of er nu tien of honderd mensen opdagen voor de caucus.
Na de toespraken gaan de kiezers letterlijk bij elkaar staan. Ook kiezers die onbeslist zijn, vormen een aparte groep. Om geldig te zijn, moet een groep een bepaald percentage van het aantal deelnemers aan de caucus verzamelen. In een precinct dat vijf kiezers mag afvaardigen, is dat bijvoorbeeld 15 procent. Vervolgens mogen de aanhangers nog proberen kiezers te overhalen om te veranderen. Haalt een kandidaat niet het benodigde aantal kiezers, dan kunnen die kiezers zich alsnog achter een andere kandidaat scharen. Daarna volgt de definitieve telling.
Wellicht zal de aanhang van Martin O’Malley, die in de peilingen op enkele procenten staat, zelden tot nooit aan 15 procent komen en mogelijk mee beslissen of Bernie Sanders dan wel Hillary Clinton aan de leiding komt.
9 februari?
De voorverkiezingen in Iowa zijn dus – vooral psychologisch – zeer belangrijk, maar niet doorslaggevend. In 2008 won de latere Democratische kandidaat Barack Obama er van Hillary Clinton, maar bij de Republikeinen eindigde de uiteindelijke presidentskandidaat John McCain in Iowa pas op de vierde plaats.
‘Iowa verkiest niet de president en zelfs niet noodzakelijk de genomineerde van de partij,’ aldus professor Goldford. ‘Wat Iowa doet, is onverwachte zwaktes en sterktes in de campagne blootleggen’.
Een definitieve plooi kan gelegd worden in New Hampshire op 9 februari. Daar worden ofwel de topkandidaten in Iowa bevestigd, of de resultaten van Iowa tenietgedaan met een ander resultaat.
Probleem voor Trump?
Aangenomen wordt dat het kiessysteem in Iowa in het nadeel van de Republikeinse koploper in de peilingen Donald Trump kan werken. Omdat hij vaak mensen mobiliseert die nooit eerder hebben deelgenomen aan de caucus, kan hij problemen ondervinden om zijn aanhang ingeschreven te krijgen.
Op zijn website heeft Trump daarom een caucus-finder, die hij onder andere via Facebook verspreidt. Van Ted Cruz, de nummer twee in de Republikeinse peilingen, wordt beweerd dat hij het beste rekruteringssysteem heeft.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier