‘AKP van Erdogan is niet alleen verantwoordelijk voor mislukken van coalitiegesprekken’

Nu alle pogingen tot een regeringsvorming in Turkije mislukt zijn, staat niets nieuwe verkiezingen nog in de weg. ‘Het economisch plaatje van Turkije ziet er duister uit, dat zal een invloed hebben op het stemgedrag’, zegt Dirk Rochtus van de KULeuven.

De jongste en laatste poging van de Turkse AKP-partij (Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling) om een coalitieregering te vormen, is mislukt. Daardoor staat niets nieuwe verkiezingen later dit jaar in de weg. Op 23 augustus verstrijkt namelijk de deadline van de 45-dagenperiode voor de vorming van een regering.

‘Niet alleen de AKP van president Recep Tayyip Erdogan heeft de coalitiegesprekken doen mislukken, ook de andere partijen hebben niet echt veel moeite gedaan’, zegt Dirk Rochtus professor Internationale Politiek aan KU Leuven/Campus Antwerpen.

De niet-regeringsgezinde Turkse pers meldt dat die gesprekken voor de vorm werden gevoerd. Had Erdogan vanaf het begin zijn zinnen gezet op vervroegde verkiezingen?

Dirk Rochtus: ‘Het water tussen de verschillende partijen was sowieso erg diep. Niet alleen de AKP van Erdogan, maar ook de drie andere partijen hebben eigenlijk niet veel moeite gedaan om een coalitie te vormen. Elke partij heeft zijn eigen agenda.’

‘Al klopt het wel dat nieuwe verkiezingen Erdogan op dit moment niet slecht uitkomen. Door de aanhoudende spanningen met de Koerden hoopt hij dat pro-Koerdische partij HDP haar verrassend goede verkiezingsresultaat van juni, niet kan herhalen. Toen haalde de partij met 13 procent ruimschoots de kiesdrempel.’

‘Een absolute meerderheid behalen wordt moeilijk voor Erdogan. Nochtans heeft hij die nodig wil hij zijn gedroomde grondwetshervorming doorvoeren. Alles hangt af van hoe de situatie in Turkije en zijn grensgebieden evolueert of escaleert. Enerzijds bestaat de kans dat nationalistische MHP-stemmers overlopen naar de AKP die zijn nationalistische retoriek sterk aanscherpt. Maar tegelijkertijd kan de partij van Erdogan ook stemmen verliezen, onder meer gematigde Koerdische AKP-stemmers zouden wel eens kunnen overlopen naar de HDP.’

De verkiezingen zouden pas plaatsvinden 1 november, hoe moet het in de tussentijd verder?

Rochtus: ‘De Turkse grondwet schrijft voor dat er ondertussen een interim-regering gevormd moet worden die alle partijen die in het parlement zetelen omvat (in dit geval dus AKP, CHP, MHP en HDP). Maar zowel de nationalistische MHP als de republikeinse CHP hebben al laten weten hier niet te willen aan meewerken. HDP daarentegen is wel bereid, maar dat kan nog vonken geven. Want HDP en AKP zijn zoals water en vuur. Erdogan heeft de partij al meermaals beschuldigd als het verlengde van de PKK, dewelke hij terroristen noemt.’

‘De reden waarom HDP toehapt, is waarschijnlijk om te tonen dat de partij bekommerd is om de democratie van het land. Daarnaast wil de pro-Koerdische partij bewijzen dat ze mee kan regeren.’

Door de politieke instabiliteit blijft de waarde van de lira dalen, welke consequenties hebben de spanningen voor de economie van Turkije?

Rochtus: ‘Naast de dalende lira, lijdt het toerisme hier ook onder. Berichten over aanslagen en schietincidenten schrikken mensen af waardoor ze voor een andere bestemming kiezen. En ook de buitenlandse investeringen lijden onder de politieke onrust. Turkije voert handel met het noorden van Irak, maar als het daar rommelt, dalen de inkomsten ongetwijfeld. Het economisch plaatje ziet er dus duister uit, wat een invloed heeft op het stemgedrag. Het land uit de economische malaise halen, wordt waarschijnlijk een belangrijke verkiezingsbelofte.’

Hoe speelt de pro-Koerdische partij HDPvanSelahattin Demirtas in op deze situatie?

Rochtus: ‘De HDP heeft er geen belang bij om dichter bij de PKK aan te schuren. Ze zal haar retoriek dus niet pro-Koerdischer maken.Wel zal de HDP -nog feller dan de partij vandaag al doet- de fouten van Erdogan belichten en de AKP bekritiseren. Erdogan stuurt aan op het burgeroorlog, klinkt het. In plaats van op te komen voor meer autonomie voor de Koerden zal de HDP het belang van een goede democratie en de veiligheid van Turkije benadrukken. Het succes van de partij ligt dan ook in een gematigde Koerdische houding. Bij de vorige verkiezingen stemden veel liberalen op HDP, die stemmen wil Demirtas niet verliezen.’

Glijdt Turkije terug af naar de situatie van de jaren negentig toen beide groepen een bloedige strijd uitvochten en er veel slachtoffers vielen?

Rochtus: ‘De situatie lijkt er wel op. Net zoals in de jaren negentig zet de AKP alle middelen in om met geweld de Koerden te bestrijden. Bovendien riep de leider van de nationalistische partij MHP al op om een staat van beleg in te voeren in bepaalde delen van Turkije, wat erg doet denken aan de jaren negentig.’