Afscheid van Rosalynn Carter, de first lady die Jimmy’s campagne stuurde en speeches schreef

In Plains, Georgia, overleed Rosalynn Carter (96). Met haar Jimmy, de 39e Amerikaanse president, vaak weggezet als religieuze femelaars. Fout, beweert The New York Times. Twee first lady’s startten een revolutie voor alle presidentsvrouwen: Eleanor Roosevelt en Rosalynn.

Rosalynn Smith komt ook uit Plains, 600 zielen en één benzinestation groot. Pa een automechanicus en boer. Ma werkt deels voor de post en als naaister. Op haar dertiende sterft haar vader aan leukemie. De moeder krijgt 18,75 dollar pensioen per maand voor vijf monden. ‘We waren arm, maar niemand had veel’, schrijft Rosalynn zestig jaar later in haar biografie.

Brave mensen

Het meisje werkt thuis hard en behaalt toch puike resultaten op school. Op haar achttien valt ze voor Jimmy Carter, een marineman. Rosalynn geeft haar droom – binnenhuisarchitecte – op en trouwt. Trekkend van kazerne naar legerbasis krijgen zij vier kinderen. In 1953 sterft haar schoonvader en Jimmy beslist om thuis de slabakkende pindaboerderij over te nemen. Zonder overleg met zijn vrouw. Als ze naar Plains rijden – 3 dagen en ruim 1800 kilometer ver – zegt Rosalynn niet één woord. ‘Brave mensen allebei,’ noteert later zijn biograaf, ‘maar ze konden ook allebei koppig zijn.’

In Plains doet zij de administratie en boekhouding. De boerderij raakt erbovenop en hij kandideert voor de Senaat van Georgia. Rosalynn stuurt zijn campagne, schrijft speeches en noteert meticuleus waar hij welk grapje moet maken. Zij propageren rassengelijkheid, wat in de deep South niet altijd even goed valt. Maar toch raakt Jimmy later ook verkozen als gouverneur.

Zij militeert voor verplichte vaccinaties tegen kinderziekten, vrouwenrechten en mentale gezondheidszorg. Dat moet in 1975 wijken. Haar man, onbekend buiten Georgia, wil president worden. Rosalynn kampeert 75 dagen in Florida om de Democratische nominatie te verzekeren en bezoekt 41 staten. Vaak valt zij er – haar bedeesdheid heeft ze onderweg afgelegd – lokale radiostations binnen voor een interview. Ze geeft de presentator steevast een lijstje met vragen en praat dan als Brugman.

Liflafjes

Carter wint nipt van Gerald Ford. Bij de inauguratie draagt zij een mantelpakje van zes jaar oud. Maar zij is duidelijk: ze komt niet naar Washington als bloempot, noch om koekjes te bakken. Rosalynn brengt Mary Prince mee als nanny, een zwarte veroordeeld wegens moord, vrij onder voorwaarden en later volledig vrijgesproken. Maar de Carters schrappen ook alcohol bij de diners, de feestjes en Franse liflafjes uit de keuken. Met moeite kunnen advocaten de president ervan weerhouden zijn vrouw een baan in zijn kabinet te geven. Ongrondwettelijk. En het Congres komt in opstand als Rosalynn naar regeringsleiders in Midden- en Zuid-Amerika reist om te onderhandelen over handelsakkoorden.

Zij houdt zich even gedeisd maar schuift – een primeur – voortaan aan bij de wekelijkse kabinetsraad. En – ook nieuw – in de oostvleugel van het Witte Huis richt zij haar kantoren in, bestaft met 18 medewerkers. Time noemt haar na vier jaar de op een na machtigste persoon in de VS. De ‘stalen magnolia’ (The Washington Post) laat haar dromen over mentale gezondheidszorg in wetten beitelen en krijgt overal vrouwen benoemd. Maar een tweede ambtstermijn zit er niet in. De Carters gaan ten onder aan de gijzeling in Teheran. Zeloten houden er 63 diplomaten en burgers veertien maanden onder schot op de Amerikaanse ambassade.

Ronald Reagan wint de verkiezingen. Binnenskamers huilt Rosalynn tranen met tuiten. Net als Jimmy. Ze vinden moeizaam hun draai terug in Plains. Voor hun Carter Center trekken ze na een tijd als vredesgezanten de wereld rond. Het levert hem in 2002 de Nobelprijs voor de Vrede op. Op zondag geven ze les in de lokale kerkgemeenschap. Voor armen bouwen ze met blote handen huizen. En elke avond lezen de Carters samen de Bijbel en bidden tot de goede God. In het Spaans.