Achter de schermen van #Qatargate: ‘Ik kan de parlementsvoorzitster toch niet vermoorden’

Ruim een jaar nadat speurders binnenvielen in het Europees Parlement in een onderzoek naar corruptie publiceren Le Soir-journalisten Louis Colart en Joël Matriche een boek over Qatargate, vol markante details en een pak vertrouwelijke informatie.

Valiezen met cash geld, afgeleverd in een appartementje vlak bij de basiliek van Koekelberg, of in een hotel aan de Koningstraat in Brussel. Dure reisjes, luxehotels, horloges, WK-tickets. Geheime ontmoetingen om de verdeling van ‘pralines’ te bespreken. Stiekeme opnames in hotellobby’s. Welkom in het onwaarschijnlijke universum van Qatargate – het schandaal dat Europa op zijn grondvesten deed daveren toen speurders op 9 december 2022 huiszoekingen deden op verschillende plekken rond het Europees Parlement in Brussel.

Le Soir en Knack brachten de affaire samen aan het licht – onze onthullingen waren wekenlang voorpaginanieuws in verschillende Europese landen. Maar ook nadat het eerste stof was gaan liggen, zijn journalisten Louis Colart en Joël Matriche de ‘gerechtelijke marathon’ aanklampend blijven volgen. Voor hun dagelijkse berichtgeving in Le Soir én voor een boek over wat ze bestempelen als ‘het grootste corruptieschandaal dat het Europees Parlement ooit heeft gekend’.

Schuldvraag

‘Het onderzoek dat je nu gaat lezen is echt’, schrijven Colart en Matriche, ‘maar om achter de gerechtelijke waarheid te komen, zul je een paar jaar moeten wachten.’ Want ook al is er véél cash geld in beslag genomen, zijn er tal van telefoongesprekken afgeluisterd, computers en gsm’s uitgelezen, bankrekeningen uitgeplozen, parlementaire stukken bestudeerd en verhoren afgenomen, over de schuldvraag spreken de auteurs zich niet uit. ‘Gerechtigheid vindt niet plaats op de bladzijden van een boek.’

Het Qatargate-onderzoek loopt dan ook nog volop. Maar over één zaak bestaat al lang geen twijfel meer: voormalig Italiaans Europarlementslid Pier Antonio Panzeri (68) en zijn ex-assistent Francesco Giorgi (37) hebben namens Qatar, Marokko en Mauritanië geprobeerd om de werking van het Europees Parlement te beïnvloeden. Dat had het duo al vroeg in het gerechtelijk onderzoek toegegeven – Panzeri werd ook al vrij snel spijtoptant. Maar de drie anderen die in beschuldiging zijn gesteld – Europarlementsleden Eva Kaili (Griekenland), Marc Tarabella (België) en Andrea Cozzolino (Italië) – schreeuwden hun onschuld uit.

Saillante details

Het voorbije jaar zijn er al heel wat fragmenten uit het Qatargate-onderzoek in de Belgische en buitenlandse pers verschenen. Colart en Matriche voegen daarnog heel wat saillante details aan toe. Bijvoorbeeld over de huiszoeking in de duplex van het koppel Giorgi-Kaili in de Brusselse Rue Wiertz, waar zo veel cash lag dat de ‘geldsnuffelhond helemaal gek werd en van de plek moest worden weggehaald’. Of over de dolle rit van parlementsvoorzitster Roberta Metsola, die aanwezig moest zijn tijdens de huiszoeking bij Marc Tarabella. Onder politiebegeleiding scheurde haar wagen tegen soms wel 200 kilometer per uur over de E40 van Brussel naar Luik. ‘Tot haar chauffeur de politie smeekt om het wat rustiger aan te doen: “Ik kan de voorzitter toch niet vermoorden.”’

Ook straf is dat de ouders van Eva Kaili tijdens de huiszoekingen in Brussel op bezoek waren, op uitnodiging van hun dochter als leden van een Griekse delegatie. Gevolg: een deel van hun reis- en verblijfskosten waren betaald door het parlement – de belastingbetaler dus. Dat uitgerekend de vader van Eva Kaili die ochtend van 9 december 2022 op heterdaad betrapt werd met een trolley vol cash geld, bleek een onverwachte katalysator voor het hele onderzoek. Want makkelijk was het zeker niet voor de Belgische speurders: de parlementaire onschendbaarheid van sommige verdachten maakte hun werk extra moeilijk.

Shirt van Inter Milan

Dankzij een ongekende toegang tot gerechtelijke documenten en bronnen vertrouwd met het strafonderzoek maken Colart en Matriche voor het eerst een alomvattende én heldere reconstructie van het speurwerk. De auteurs presenteren de informatie als een mix van scènes, citaten uit verhoren en afgeluisterde gesprekken, nota’s van de Staatsveiligheid en pv’s van de politie. Het voordeel van hun aanpak is dat heel duidelijk wordt wie-wat-heeft-beweerd-over-wie. Wanneer twee versies over een bepaalde kwestie uiteenlopen, dan krijgt de lezer dat duidelijk mee. Zoals de restaurant-meeting in mei 2022 tussen Tarabella, Panzeri en Giorgi. De Belg kreeg toen van Panzeri een papieren zak overhandigd, uit een boetiek van zijn favoriete voetbalclub Inter Milan. Panzeri beweert dat in het sportshirt 20.000 euro cash verborgen zat. ‘Om het lobbywerk voor Qatar verder te zetten.’ Onzin volgens Tarabella, er zat alleen een shirt in de zak. Volgens Panzeri zou de Belg tussen 2019 en 2022 zowat 120.000 euro gecasht hebben. Tarabella ontkent met klem. En het moet gezegd: tijdens huiszoekingen is bij de man géén verdacht geld aangetroffen.

Easy money: 4,5 miljoen euro

‘Qatargate’ heeft alle elementen van een spionageroman – maar dan écht. Een verhaal van vriendschap en verraad. Een moeizame evenwichtsoefening over grijze zone tussen lobbywerk (legaal) en corruptie (illegaal). Het relaas geeft ook inzicht in de interne intriges van politieke groepen en de machtsverhoudingen achter de schermen van de vele commissies in het Europees Parlement. Het onderstreept het gewicht van actualiteitsvragen (en vooral wié bepaalt of en hoe die mogen worden gesteld) en parlementaire resoluties (en hoe die tegen te houden).

Hét centrale document in het gerechtelijke onderzoek is een Excel-bestand waarin Francesco Giorgi minutieus bijhield wélke acties in het Europees Parlement zouden zijn opgezet – van een parlementair debat beïnvloeden tot een resolutie tegenhouden of net pushen. Volgens Giorgi gebeurde dat 199 keer ten voordele van Qatar, 34 keer voor Marokko en 12 keer namens Mauritanië. Maar de auteurs merken op dat die cijfers met een korrel zout moeten genomen worden, want mogelijk hebben Giorgi en Panzeri hier en daar wat overdreven, en wilden ze vooral goede indruk maken op hun opdrachtgevers.

Er viel immers wel wat te verdienen. Ook die bedragen staan in het boek te lezen. Zo stelde Giorgi tijdens een verhoor dat hij samen met Panzeri zo’n 4,5 miljoen euro van Qatar moest ontvangen tijdens de legislatuur 2019-2024. Dat is alvast een pak meer dan de 180.000 euro die volgens Panzeri bestemd waren om de belangen van Marokko te verdedigen in het hart van Europa.

Marie Arena

Colart en Matriche schuwen ook hun kritiek op het strafonderzoek niet. Ze wijzen onder meer op de beperkte gerechtelijke middelen, en verbazen er zich over dat pas na zeven maanden het huis van Belgisch Europarlementslid Marie Arena is doorzocht, ‘al was het maar om pistes te sluiten.’ Want ook al valt haar naam reeds in de eerste nota van de Staatsveiligheid die aan justitie is overgemaakt, Arena is tot op vandaag niet in beschuldiging gesteld – en ook niemand van de andere protagonisten beweert dat zij op een onkiese manier geld zou hebben ontvangen.

Belgiumgate

De auteurs wijzen erop dat onderzoeksrechter Michel Claise moest opstappen vanwege een belangenconflict. Ze achterhaalden ook dat Panzeri en Giorgi drie dagen lang dezelfde cel deelden in de gevangenis. Twee verdachten samenzetten: dat is toch wel héél opmerkelijk – tenzij het zou gaan om een bewuste actie (zet ze samen achter de tralies en luister vervolgens alles stiekem af, dat idee).

Tegelijkertijd stippen de onderzoeksjournalisten van Le Soir aan hoe politie en justitie in deze affaire onder ‘ongekende druk’ kwamen te staan. Vreemde gebeurtenissen volgden mekaar op. Het arrestatiebevel dat aanvankelijk was uitgevaardigd tegen de vermoedelijke spil van de Qatarese inmenging, werd enkele weken later alweer opgeschort, ‘om welke diplomatieke redenen of redenen van wederzijdse rechtshulp dan ook’. En dat is niet alles: ‘Onderzoeksrechter Claise stelde vast dat zijn huis tijdens zijn afwezigheid was “bezocht” door mysterieuze indringers die niets hadden gestolen en geen sporen van hun bezoek hadden achtergelaten.’ En als kers op de taart is op sociale netwerken zoals X een pro-Qatar nepnieuwscampagne gelanceerd. ‘Die probeerde een “Belgiumgate”-verhaal op te dringen in plaats van “Qatarargate”’, aldus de auteurs. ‘De federale procureur had in zijn hele carrière nog nooit zoiets gezien.’