1018 scheldwoorden die u niet tegen Vladimir Poetin mag gebruiken

Uit een lek van de Russische internetwaakhond Roskomnadzor blijkt dat Rusland het gebruik van scheldwoorden online wil bestrijden. Knack grasduinde door de 1018 scheldwoorden die voortaan niet meer voor Vladimir Poetin worden gebruikt.

Is zelfs de nobele Russische gewoonte om elkaar verrot te schelden niet langer veilig? Die vraag is uiterst actueel sinds het Belarussische hackerscollectief Kiberpartizany (Cyberpartizanen) erin slaagde om in te breken in het datasysteem van Roskomnadzor, de Russische internetwaakhond. Sinds 2008 monitort dat overheidsorgaan de online informatieverspreiding in Rusland. Het agentschap treedt daarbij steeds repressiever op.

Ook woorden als ‘haarlijn’, ‘voorbehoedsmiddel’ of ‘seks’ worden aangemerkt als ongewenst.

Uit de gelekte documenten, die onder andere gepubliceerd werden door het onafhankelijke medium Mediazona, blijkt dat Roskomnadzor in 2021 een lijst heeft aangelegd met scheldwoorden en verwensingen die op websites niet in de buurt van de naam van president Vladimir Poetin mogen verschijnen. Verschillende ambtenaren hebben meer dan een jaar aan het document gewerkt. Op basis van de lijst wil Roskomnadzor online beledigingen jegens de president automatisch opsporen.

Gedeeltelijk gaat het om begrippen met een negatieve connotatie die de Russische president in een slecht daglicht zouden stellen, zoals ‘corruptie’, ‘KGB’, ‘sancties’ of ‘tsaar’. Ook woorden als ‘haarlijn’, ‘voorbehoedsmiddel’ of ‘seks’ worden aangemerkt als ongewenst. Net zoals concepten als ‘pedofilie’, ‘nymfomanie’ en ‘seksueel verlangen’ niet in verband mogen worden gebracht met de Russische president.

Schelden met Poesjkin

Indrukwekkender is de lijst van in totaal 1018 beledigende termen die Roskomnadzor met opmerkelijke nauwgezetheid heeft samengesteld. Die bevat brave verwensingen als ‘idioot’ en ‘klootzak’, maar ontaardt al snel in een verrukkelijke opsomming van alles wat onbeleefd is in de Russische taal. Voor liefhebbers van schuttingtaal – en dat zijn er in Rusland niet weinig – is het een unieke schatkamer die informeel taalgebruik vastlegt. Die ambtelijke benadering leest als een stille ode aan de talige creativiteit waarmee Russen elkaar verbaal te lijf gaan.

De lijst geeft een unieke inkijk in wat in Rusland bekend staat als Maternyj Jazyk, ook bekend als Matersjtsjina of Mat. Letterlijk betekent dat zoveel als ‘moedertaal’. De naam is afgeleid van de uitroep Job tvojoe mat (Neuk je moeder, nvdr), wat onder Russischtaligen een courante verwensing is. Mat is een catalogus van verwensingen aan de hand van geslachtsorganen, lichaamsgassen, seksuele voorkeuren en eigenlijk ongeveer alles wat scabreus en onwelvoeglijk is. Het is strikt informeel taalgebruik dat niet vastgelegd wordt door overheidsinstanties. Het maakt de lijst van Roskomnadzor des te unieker.

Maar Mat is meer dan een reeks vuile woorden om indruk te maken op je gezelschap. ‘Het is een taal op zich’, zegt de Russisch-Belgische schrijver Aleksandr Skorobogatov, zelf een enthousiaste gebruiker van Russische schuttingtaal. ‘Je kunt met Mat hele gesprekken voeren zonder dat je een normaal woord nodig hebt. Je kunt het gebruiken om elkaar de verschrikkelijkste dingen toe te wensen of om het werk van Auguste Rodin te bespreken. Ook grote negentiende-eeuwse schrijvers als Aleksandr Poesjkin en Michaïl Lermontov gebruikten het in hun brieven en gedichten. Mat verbreedt je palet als taalgebruiker. Ik word onmiddellijk goedgezind wanneer ik het gebruik.’

Ik heb ooit het woord bljad (slet, nvdr) 17 keer gebruikt in een minuut tijd. 17 keer had het een lichtjes andere betekenis, en geen enkele keer betekende het “slet”.

In zekere zin is Mat een voortdurend spel, waarbij scabreuze woorden zodanig gebruikt worden dat ze een min of meer normale betekenis krijgen. Woorden die op zich een grove betekenis hebben, kunnen onder Mat-sprekers in een totaal neutrale betekenis gebruikt worden. ‘Ik ben er ooit geheel per ongeluk in geslaagd om 17 keer het woord bljad (slet, nvdr) te gebruiken in een minuut tijd’, zegt Skorobogatov, niet zonder trots. ‘Alle 17 keer had het een lichtjes andere betekenis, en geen enkele keer betekende het “slet”. Dat is toch prachtig?’

Delicate specerijen

De lijst die Roskomnadzor opstelde getuigt van de onwaarschijnlijke diversiteit van de Russische scheldcutuur. In de opsomming staan bijvoorbeeld maar liefst 205 (!) versies van het woord jebat (neuken, nvdr), 94 versies van het woord choej (‘lul’) en 93 versies van het woord pizda (kut).

Die vormen en verdraaiingen geven Mat-sprekers de mogelijkheid om op basis van enkele kernwoorden een plejade aan specifieke verwensingen te genereren, op maat gemaakt voor de gelegenheid. Zo bestaan er subtiele verschillen tussen woorden als jebanoet (stevig neuken), vjobyvat (hard neuken) en oejebat (kapotneuken). Zowel jeboen als jebyr betekenen sekspartner, al suggereert jeboen een iets ruwere aanpak tussen de lakens. ‘Dat is toch prachtig?’ klinkt Skorobogatov bijna ontroerd. ‘Het is alsof je je eten kruidt met delicate specerijen.’

Tegelijk toont Mat een onwaarschijnlijke inventiviteit in het creëren van nieuwe woorden. Zo bevat de lijst onder andere de fantastische tongbreker kakdvapaltsaobossat. Letterlijk betekent het ‘als-pissen-op-twee-vingers’, maar het wordt courant gebruikt als een synoniem voor ‘gemakkelijk’.

Choejlo is een nagenoeg volmaakt scheldwoord. Ik hoop dat de hele wereld het overneemt om Poetin te benoemen.

Het belangrijkste woord in de lijst is ongetwijfeld choejlo, gebaseerd op het woord choej (lul), dat in Oekraïne in één adem met de naam Vladimir Poetin wordt gebruikt. Sinds 2014 is ‘Poetin – Choejlo’ (‘Poetin is een lul’) een populair lied onder Oekraïense voetbalsupporters. Het gebruik is ondertussen ook onder Russen gemeengoed. Toch zou het een fout zijn om choejlo gewoon te begrijpen als ‘lul’, benadrukt Skorobogatov. ‘Choejlo suggereert dat het over een bijzonder onhygiënisch onderhouden lid gaat. Het is een nagenoeg volmaakt scheldwoord. Ik hoop dat de hele wereld het overneemt om Poetin te benoemen.’

De strijd tegen het schelden

Het is niet de eerste keer dat Roskomnadzor pogingen onderneemt om de Russische scheldcultuur aan banden te leggen. In 2014 ondertekende Vladimir Poetin een wet die de vier basiswoorden van het Mat aan banden legde. Bljad (slet), jebat (neuken), choej (lul) en pizda (kut), zeg maar de Grote Vier van het Russische scheldlexicon, zijn sindsdien officieel verboden in Russische theaters, concertzalen, films en televisieprogramma’s.

Het is toch enorm grappig dat de Russische overheid al die moeite heeft gedaan om die woorden op te sommen?

Met de nieuwe lijst wil Roskomnadzor nu een stap verder gaan. Op het eerste gezicht lijkt het misschien verwonderlijk dat een autoritair regime zich met dergelijke pietluttigheden bezighoudt. Waarom is schuttingtaal zo’n bedreiging voor het regime, zeker wanneer zo veel Russen zich er zo enthousiast en spontaan van bedienen? Skorobogatov ziet meerdere verklaringen. ‘Mat heeft iets heel anarchistisch,’ zegt Skorobogatov. ‘Het is een creatieve manier om je af te zetten tegen maatschappelijke normen. Eigenlijk is het een manier om de macht belachelijk te maken. Autoritaire regimes ervaren dat als heel bedreigend. In elke dictatuur probeert de overheid taal onder controle te krijgen.’

Skorobogatov hoopt dat Russischtaligen de gelegenheid te baat nemen om massaal van het nieuwe lexicon gebruik te maken. ‘Het is toch enorm grappig dat de Russische overheid al die moeite heeft gedaan om die woorden op te sommen? Het zou jammer zijn als wij ze nu niet massaal zouden gebruiken.’