‘Welke Belg zou het accepteren als hier twee kinderen in een schuurtje zouden leven zonder dat de overheid hen onder haar hoede neemt?, vraagt Ronnie Tack opbouwwerker bij Samenlevingsopbouw Brussel, zich af. ‘Nochtans lijkt die tegenstrijdigheid de manier waarop België tegenwoordig met nieuwe migratie omgaat.’
Wouter Van Bellingen, directeur van het Minderhedenforum, krijgt elke week een forum op Knack.be. De ene week schrijft Van Bellingen zelf over wat relevant is. De andere week geeft hij zijn pen en forum door aan een van de vele leden van zijn Minderhedenforum. Deze week is dat Ronnie Tack opbouwwerker bij Samenlevingsopbouw Brussel. De organisatie ondersteunt mensen zonder wettig verblijf in de uitoefening van hun grondrechten en – via groepswerking – in hun keuze voor een zinvol toekomstperspectief.
‘Het is daar misschien niet zo aangenaam als hier, maar voor ze naar België kwamen waren ze het al gewoon om voor zichzelf te zorgen’, luidt de redenering van een medewerkster van de Dienst Vreemdelingenzaken in de reportagereeks op Canvas Weg van België. ‘Ze’ zijn twee kinderen die zonder ouders in Mongolië opnieuw hun eigen boontjes moeten doppen, nadat ze enkele jaren in België verbleven. Als sociaal werker heb ik de voorbij jaren duizenden mensen zonder wettige verblijfspapieren intensief begeleid en als ik dan zo’n simpele stelling hoor, moet ik toch even slikken.
Welke zin heeft het om analfabeten iedere toegang tot onderwijs te ontzeggen
Asielzoekers worden meestal geweigerd met dooddoeners genre: ‘we kunnen toch de hele wereld niet toelaten?’. Bij de Mongoolse kinderen uit de reportage gaat de Dienst Vreemdelingenzaken een stap verder: de medewerkster minimaliseert de impact van een terugkeer op de betrokken immigrant. Haar standpunt is ook kenschetsend voor een ideologisch gedreven beleid dat vooral de migratiecijfers onder controle wil houden. De Dienst Vreemdelingenzaken, als uitvoerende administratie, moet dan blijkbaar voor de beoordeling van verblijfsaanvragen – zoals die van de twee Mongoolse tieners – zelfs internationaal erkende mensenrechten negeren om tot een motief voor de weigering te komen.
Bewuste keuze
Welke Belg zou het accepteren als hier twee kinderen in een schuurtje zouden leven zonder dat de overheid hen onder haar hoede neemt? Die tegenstrijdigheid lijkt een rode draad in de manier waarop er in België momenteel met nieuwe migratie wordt omgegaan. Het beleid wil voornamelijk de instroom van migratie beperken en de uitstroom vergroten. Het nieuwe regeerakkoord staat vol maatregelen in die richting. Een beleid herleiden tot overlastbestrijding getuigt van een eenzijdige ambitie.
Uit de groepssessies en individuele gesprekken met mensen zonder wettig verblijf heb ik geleerd dat zij per definitie overlopen van ambitie. Zij zijn hier naartoe getrokken om hun leven een nieuwe wending te geven. Die beslissing wordt niet genomen van de ene dag op de andere, maar gaat vaak gepaard met jarenlange pogingen om corruptie, armoede, tradities of onderdrukking het hoofd te bieden. Die mensen kiezen bewust voor een heel ander leven en ondernemen het onmogelijke om dat te realiseren.
Ironisch genoeg staan deze migranten in België na een tijdje volledig stil. Wanneer ze hier niet kunnen blijven, verliezen ze hun dromen stukje bij beetje en proberen te overleven zonder verblijfspapieren. Uiteraard in de hoop dat zij op een dag alsnog papieren zullen krijgen.
Samenlevingsopbouw Brussel ontwikkelde een methodisch kader - toekomstoriëntering – om in groep uitgeprocedeerde asielzoekers weer perspectief te bieden.
Geen bedreiging voor sociale zekerheid
Want migranten zijn geen bedreiging voor de sociale zekerheid. Ze hebben in hun land van herkomst gewerkt. Waarom zouden ze dat hier niet doen? Vanuit dat idee werd de regulering van arbeidsmigratie voor laag- en middengeschoolden al afgeschaft in 1974. Voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Maggie De Block (Open VLD) stelde dat asiel wordt toegekend aan zij die ‘het nodig hebben’, maar dat de rest ‘verkeerde redenen’ heeft.
Door mijn ervaring bij Samenlevingsopbouw Brussel weet ik dat mensen zich niet vrijwillig in een onzekere en onbekende wereld storten als ze daar geen gegronde redenen voor hebben. Steeds weer denk ik alles wel gehoord en gezien te hebben, maar telkens ben ik verbaasd over de verhalen die migranten keer op keer meebrengen.
De manier waarop de makers van Weg van België ons even binnen hebben gelaten in de woonkamer van migranten was zelfs voor mij nog steeds erg aangrijpend. De overheid kan dit niet negeren, ze moet luisteren en het programma gebruiken als inspiratie voor een slim en doordacht beleid. Zolang dat niet gebeurt, blijft de Belgische overheid zelf de voedingsbodem voor clandestiene migratie leveren.
De overheid kan hier niet doof voor blijven. Waarom is het niet voldoende om mensen een nieuwe kans te bieden als zij ernstig ziek zijn, als hun partner spoorloos verdwenen is of als een kind gedwongen wordt om te leven bij een man aan wie zijn moeder is uitgehuwelijkt en die haar misbruikt? De drijfveren om te vertrekken zijn momenteel sterker zijn dan de uitsluiting waaraan België hen onderwerpt.
Groep op structurele manier uitsluiten
België schendt de grondrechten van migranten zonder wettig verblijf in de hoop hen te ontmoedigen of af te schrikken. Maar wat rechtvaardigt de langdurige dakloosheid van moeders met kleine kinderen? Welke zin heeft het om analfabeten iedere toegang tot onderwijs te ontzeggen? Hoe is ons land gebaat bij mensen die met moeite een maaltijd per dag bij elkaar sprokkelen? Is het niet rendabeler om formele tewerkstelling te bevorderen, in plaats van uitbuiting te laten zegevieren?
Er zijn al landen voor minder veroordeeld door de Belgische overheid omdat zij een groep viseren die op structurele wijze wordt uitgesloten.
De nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) zegt in zijn beleidsnota werk te maken van een Migratiewetboek, om het kluwen aan procedures te ordenen. Ik doe alvast een voorstel voor artikel 1: ‘Respect voor grondrechten staat voorop en is steeds (kosteloos) juridisch afdwingbaar als deze niet automatisch worden toegekend.’
Met de focus op terugkeer geeft de overheid een pijnlijk signaal: ‘jullie zijn meer last dan lust’. Ik kom dan in gedachten uit bij de Afghaanse jongen uit Weg van België. Volgens zijn vader krijgen jongeren steeds te horen dat ze in feite niks waard zijn, ondanks alle moeite die ze doen en alle vaardigheden die ze hebben. Misschien moeten we mensen aansteken in plaats van uitzuigen en eens kijken welk resultaat dat oplevert?
Ronnie Tack is opbouwwerker bij Samenlevingsopbouw Brussel. De organisatie ondersteunt mensen zonder wettig verblijf in de uitoefening van hun grondrechten en – via groepswerking – in hun keuze voor een zinvol toekomstperspectief.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier