‘We zijn meer waard dan deze geïnstitutionaliseerde hypocrisie’

‘Zolang onze instellingen vasthouden aan recepten uit de vorige eeuw en de burgers behandelen als flinke of stoute kleuters, zal de sociale onrust toenemen. Burgerinspraak is de weg van de toekomst’, zo schrijft Sarah Van Liefferinge in haar laatste piratenbijdrage van het jaar.

85 procent van de Vlamingen is voorstander van een vermogensbelasting: een overrompelende meerderheid. Toch werd het idee meteen van tafel geveegd: “Dat staat niet in het regeerakkoord!” Onder druk van de vakbonden werd de taks even bespreekbaar gemaakt.

Het is echter tekenend voor onze ‘democratie’ dat de stem van de burger compleet genegeerd wordt eens de verkiezingen voorbij zijn. Is ons politieke systeem de naam ‘democratie’ (letterlijk ‘volksheerschappij’) dan nog wel waardig?

De stem van de burger

We voelen ons niet meer gehoord door onze overheden. De regeltjes omtrent duurzaamheid en rechtvaardigheid gelden enkel voor de kleintjes, niet voor de groten. De burger draait op voor de bankencrisis, het dreigende elektriciteitstekort en de hoge werkloosheid.

Ondertussen vertoont een rijke en machtige elite extreem gedrag dat onze planeet verwoest en mensen reduceert tot goedkope en flexibele arbeidskrachten. Onder het mom van winstmaximalisatie en economische groei moet ze daar geen enkele verantwoording voor afleggen.

Het aanzwellende ongenoegen is geen lokaal fenomeen. Overal ter wereld komen burgers op straat om de legitimiteit van hun overheden in vraag te stellen. Afgelopen jaar waren er protesten in onder andere Griekenland, Spanje, de Verenigde Staten, Turkije, Italië, Hong Kong, China, Mexico, Frankrijk en Brazilië.

De redenen? Strenge besparingsmaatregelen, brutaal politiegeweld, de toenemende vervuiling en aanslagen op de volksgezondheid, investeringen in megalomane projecten ten koste van onderwijs en gezondheidszorg, enzovoort. Burgers voelen zich niet gehoord dus laten ze van zich horen, mét of zonder geweld.

Nieuwe politieke cultuur

Deze sociale onrust gaat voorbij links en rechts, en kan en zal niet bezworen worden door regimewissels. De tijd is rijp voor burgerinspraak en een nieuwe politieke cultuur. Partijen die deze vernieuwing -de kracht van verandering- beloven, kunnen dan ook op electorale bijval rekenen.

Echter, de modernisering zal niet uit partijhoek komen: de particratie is onderdeel van het probleem, niet van de oplossing. De partijen zijn rijkelijk gefinancierde machtsbastions. Ze hebben baat bij volgzame burgers die hun stem weggeven in plaats van ze te benutten.

De paternalistische invulling van burgerschap verstikt onze democratieën. Politieke macht aan de burger betekent dat we zelf thema’s op de politieke agenda kunnen plaatsen, en samen beslissingen kunnen nemen. Natuurlijk kunnen niet alle stemgerechtigde burgers van een regio samenkomen en discussiëren, zoals in het oude Athene. Maar de digitale revolutie biedt wel nieuwe kansen die we voorlopig weigeren te benutten.

‘Vloeibare democratie’

Het principe van ‘vloeibare democratie’ bijvoorbeeld, een mengvorm van representatieve en directe democratie. Het is een manier om regeringen bij te sturen door tussen verkiezingen in bijkomende stemmingen te organiseren. Zo hoeven we onze stem niet langer weg te geven aan partijen waarvan we verwachten dat ze al onze standpunten delen.

Voor thema’s die ons aanbelangen, stemmen we zelf. Voor onderwerpen waar we minder voeling of kennis over hebben, kunnen we onze stem aan een afgevaardigde geven. Een ander voorbeeld is het e-loket in Finland. Dat geeft burgers de kans om zelf thema’s op de politieke agenda te plaatsen, mits voldoende steun van de bevolking.

Dankzij frequentere stemmingen over concrete thema’s, zouden we de toenemende polarisatie -en immobilisatie- van links versus rechts kunnen ontmijnen. En ook de frustratie die veel mensen voelen, wanneer na de verkiezingen blijkt dat veel beloftes valse verleidingen waren.

Het zou ons ook in staat stellen om het algemeen belang te laten primeren boven de belangen van multinationals en het groot kapitaal. Het is immers nodig om het gebrek aan ethiek en duurzaamheid binnen onze politieke en economische instellingen te corrigeren. Hypocrisie is des mensen, maar geïnstitutionaliseerde hypocrisie is wraakroepend.

Empowerment in de 21ste eeuw

We zijn de 21ste eeuw binnengetreden, maar onze politieke en economische instellingen zijn achtergebleven in het vorige tijdperk. Nochtans verandert de digitale revolutie onze wereld ingrijpend. Logge piramidale top-down structuren worden op snelheid gepakt door gedecentraliseerde bottom-up netwerken, zoals bijvoorbeeld Wikipedia, het ongrijpbare Islamitische Staat (IS) en de populaire taxidienst Uber. Ook onze definitie van leiderschap is veranderd: een leider is iemand die inspireert, niet iemand die commandeert.

Zolang onze instellingen vasthouden aan recepten uit de vorige eeuw en de burgers behandelen als flinke of stoute kleuters, zal de sociale onrust toenemen. Burgerinspraak is de weg van de toekomst. Dan kunnen we eindelijk zelf aansturen op een vermogensbelasting, een loonlastenverlaging en een afslanking van ons politieke en bureaucratische apparaat. Ook de invoering van een basisinkomen, dat burgers meer vrijheid en zelfbeschikkingsrecht zou bieden, zal enkel geschieden als wij onze politieke macht durven opnemen.

Voor 2015 wens ik ons geen nieuwe gevechtsvliegtuigen of overbodige shoppingcentra, geen valse besparingsmantra’s of fiscale schandalen à la LuxLeaks. De toekomst vraagt om investeringen in ons Bruto Nationaal Geluk en om empowerment van de burger. Want we zijn meer waard dan de politieke poppenkast die we nu voorgeschoteld krijgen.