‘Wat waar is op de fiets van Geert Noels, geldt niet noodzakelijk voor de economie’

‘De eurozone is aan de rand van de afgrond gebracht door een misplaatst geloof in besparen en hervormen als remedie voor crisis. Maar spaarders pesten tot ze het lage rendement beu zijn, zorgt evenmin voor economische relance’, reageert Jan Cornillie (SP.A) op de kritiek van Geert Noels op het huidige ECB-beleid.

Vorig weekend nam vermogensbeheerder Geert Noels het beleid van de Europese Centrale Bank op de korrel. Dat vernietigt het kapitalisme, zo stelde Noels in De Tijd. Het lage rentebeleid zorgt voor zeepbellen (denk maar aan de vastgoedprijzen), toenemende ongelijkheid en oneerlijke concurrentie. Noels vraagt zich meteen af wat de Franse econoom Thomas Piketty hiervan zou vinden.

Het beleid van de ECB vernietigt het kapitalisme van binnenuit. @tijd https://t.co/OkeVmNSwQ3

— Geert Noels (@GeertNoels) 10 september 2016

Wel, ik had het geluk aanwezig te zijn in Bozar toen Piketty precies op die vraag een antwoord gaf. De economie aanvuren door meer geld in omloop te brengen, is gewoon een minder beschaafde keuze dan een Europese vermogensbelasting volgens Piketty. Op mijn beurt ben ik benieuwd wat Noels hiervan zou vinden.

Want vermogen staat inderdaad centraal in de discussie over hoe we de eurozone uit het economisch moeras trekken. In de visie van de Europese conservatieven zorgt de ECB met haar lage rente via de banken voor de onteigening van de spaarders. Dat beleid werkt niet: de mensen blijven sparen en de economie trekt nauwelijks aan. Erger, het maakt spaarders dermate boos dat het de samenleving bedreigt.

Zo acht de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schaüble de Europese Centrale Bank rechtstreeks verantwoordelijk voor de opkomst van de rechts-populistische Alternative für Deutschland. Investeringen en economische groei moet je volgens Schäuble en de zijnen creëren door competitief te zijn, te besparen en te hervormen.

De ECB ziet daarentegen de omgekeerde dynamiek. Het is precies omdat de Duitsers hun geld blijven oppotten, dat er te weinig investeringen zijn en de economische groei te beperkt is. Zowel de overheid, de Duitse bedrijven als de burgers geven minder uit dan bij hen binnenkomt. Erger nog, onder Duitse druk zijn bijna alle euro-economieën (maar niet alle overheden) overschotten aan het aanleggen.

Door de rente extreem laag – zelfs negatief – te houden, hoopt de ECB dat spaarders uiteindelijk zullen beslissen om iets beters te doen met hun geld. Het uitgeven bijvoorbeeld. Zodat dat spaarvermogen via consumptie en investeringen het inkomen van iemand anders wordt. Die het zijn beurt uitgeeft. En op die manier de economische groei weer oppikt.

Wat moeten we daar nu van denken? Wel, Piketty erkent de negatieve effecten van het lage rentebeleid van de ECB, maar stelt ook een alternatief voor. De lage rente werkt namelijk impliciet als een vermogensbelasting, doordat de rente achterblijft op de inflatie. In de visie van Piketty is het eerlijker en beschaafder als we dat via een Europese vermogensbelasting zouden doen en niet op de slinkse manier van het ECB. Eerlijker, omdat zo ook de echt grote vermogens uit aandelen en vastgoed meebetalen en niet enkel de mensen met spaargeld.

Spaargeld als beleggingskeuze voor kleine vermogens

Spaargeld is tot slot eerder de beleggingskeuze van mensen met kleine vermogens. Het is bovendien niet zo dat de vermogenden armer worden, enkel iets trager rijker. Piketty’s Europese vermogensbelasting zou jaarlijks 230 miljard opleveren. Dat is een derde van de jaarlijkse vermogenswinst in Europa in de voorbije jaren. Zo’n bedrag rechtstreeks in de Europese economie investeren zou verschil maken.

Maar het is niet alleen een kwestie van eerlijkheid. Een Europese vermogensbelasting zou ook beschaafder zijn. En op die manier zelfs tegemoet komen aan de kritieken van Noels en Schaüble. Ten eerste zou het efficiënter zijn want een vermogensbelasting zou beurs- en vastgoedzeepbellen tegenwerken in plaats van ze aan te stoken zoals de ECB doet. De AB Inbev-aandeelhouders die volgens Noels overnames doen met gratis geld, zouden meer belasting betalen op hun groter vermogen na overname. Ten tweede zou een vermogensbelasting democratischer zijn.

Want niemand kan de zeer onafhankelijke ECB ter verantwoording roepen, een punt waar zowel Noels als de voormalige Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis over vallen. Tenslotte zou het minder verdeeldheid veroorzaken onder de Europese burgers. Want Schaüble – een overtuigd Europeaan – duidt terecht op dat gevaar wanneer burgers op zo’n manier tegenover elkaar komen te staan. Dit is niet de 99 tegen de 1%. Dit is de 50% die niet kunnen sparen tegen de 50% die dat wel kunnen. Dat is gevaarlijk. Politiek en beleid moeten in een democratie verhinderen dat er dergelijk ressentiment ontstaat tussen zo’n grote groepen mensen.

Kortom, het is niet het beleid van de ECB dat het kapitalisme dreigt te vernietigen. Het kapitalisme is bedreigd door de onmacht van Europese politici om het gigantische Europese vermogen op een beschaafde manier om te zetten in jobs en inkomens. Geert Noels gaat er van uit dat de appetijt om te investeren terugkomt als overheden voldoende bespaard en hervormd hebben. Dat is niet gebeurd. En dat zal ook niet gebeuren.

Want wat waar is op de fiets van Geert Noels – een beetje pijn nu is deugdelijk voor de conditie later – is niet noodzakelijk waar voor de hele economie. De eurozone is aan de rand van de afgrond gebracht door een misplaatst geloof in besparen en hervormen als remedie voor crisis. Maar spaarders pesten tot ze het lage rendement beu zijn, zorgt evenmin voor economische relance. Om het kapitalisme te redden, kan je dus maar beter voor een Europese vermogensbelasting zijn. Dat zou zowel beschaafder als succesvoller zijn dan de huidige mislukte economische recepten.