‘Wat voor brexit-akkoord er ook uit de bus komt, miljoenen kiezers zullen zich verraden voelen’

‘Zestien maanden na het referendum hoor je geen Britse minister meer zeggen dat ‘we alle troeven in handen hebben”, schrijft Lia van Bekhoven vanuit Londen over de handelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie.

Niets stimuleert het concentratievermogen als de wetenschap ‘dat je over twee weken word opgehangen’, noteerde de 18de eeuwse Britse schrijver Samuel Johnson. Uitgezonderd misschien het vooruitzicht van de economische rots te vallen zonder parachute. Hoe lastiger de brexitonderhandelingen in Brussel, des te harder de roep in Londen om no deal, om weg te lopen van het overleg. Liefst met slaande deuren.

De beloftes zijn verdwenen, maar voor de Brextremisten is het einddoel ongewijzigd. Zestien maanden na het referendum hoor je geen Britse minister meer zeggen dat ‘we alle troeven in handen hebben’. Of dat overleg over een handelsakkoord met de EU ‘de makkelijkste onderhandelingen zijn in de geschiedenis van de mensheid’. Er wordt nu niks meer beloofd. Maar des te meer geeist. Wat de Brexit-ideologen nu van premier Theresa May verwachten is dat ze de onderhandelingen met de EU stopzet. Een harde breuk is de enige kans op absolute vrijheid van Europa. De tijdelijke economische pijn die dat veroorzaakt is noodzakelijk; het spreekwoordelijke middel dat het doel heiligt.

De Britse premier zal voorlopig in Brussel aan tafel blijven zitten. Ze zal, druppel voor druppel, water bij de wijn doen. De Europese onderhandelaars zullen de duimschroeven aandraaien totdat Theresa May over de brug komt met een opwaardering van de Britse financiële contributie. Het alternatief, geen handelsakkoord, is onverteerbaar.

Craig Oliver, woordvoerder van oud-premier David Cameron, somde de brexit op als ‘de overwinning van eenvoudige leugens op een ingewikkelde waarheid’. De ingewikkelde waarheid heeft nu zijn kop opgestoken. Voor het eerst is in de discussie over de brexit de politieke ideologie ondergeschikt aan economische afwegingen.

Scenario’s voor rampenfilms

No deal met de EU is even afschrikwekkend als het kleurrijk is. Het voedt het soort brein dat scenario’s bedenkt voor rampenfilms. Stel je voor, vliegtuigen die niet meer opstijgen, geen veerboten meer die ieder etmaal 12.000 vrachtwagens het Kanaal overbrengen, lege schappen in de supermarkten, oponthoud aan de grenzen en rechteloze Europese burgers.

Nog bijna anderhalf jaar voor uittreding en Brexit heeft de Britse economie al een trap gegeven. Inflatie was in vijf jaar niet zo hoog, de Britse valuta is 15% ontwaard (tegen de euro), lonen stagneren, productiviteit blijft kelderen en de economische groeiprognoses zijn lager dan voor de EU. In twee jaar tijd viel Groot Brittannie van de top in de internationale economische eredivisie, tot aan onderste trede.

Werkgeversfederaties en vakbonden beginnen zich te roeren met voorspellingen van dertig jaar economische turbulentie. Ergens in een la in Whitehall liggen vijftig onderzoeksrapporten naar de gevolgen van Brexit voor diverse sectoren van de Britse samenleving. De regering weigert de verslagen vrij te geven, maar ze kunnen niet eeuwig verborgen blijven. Ambtenaren weten hoe laat het is. Ze emailen hun ministers met waarschuwingen voor de gevolgen van een harde Brexit. Niet in de hoop dat die berichten ooit gelezen worden, maar om zichzelf vrij te pleiten voor het onvermijdelijke onderzoek dat eens gehouden zal worden naar de onbekwaamheid en chaos, het zelfbedrog en de onwetendheid die leidden tot Brexit.

Bozer land

Wat voor brexit-akkoord er ook uitrolt (vermoedelijk een rafelig compromis waarbij Groot Brittannie via de achterdeur in verbinding met de EU blijft staan), miljoenen kiezers zullen zich verraden voelen. De beloften die gedaan zijn, zullen niet worden nagekomen. Grenzen zullen openblijven voor migranten. Soevereiniteit zal, lang na uittreding, gedeeld blijven volgens de normen van de EU. Het Europese Hof zal zich nog jarenlang mengen in de Britse wetgeving.

Het Verenigd Koninkrijk zal een bozer land zijn en meer gepolariseerd. Londen zal niet langer bij machte zijn om op het internationaal toneel ‘boven zijn kunnen te boksen’. Groot-Brittanië zal een doorsnee middelgroot Europees land zijn. Of, in de terminologie van het wereldfeitenboek van de CIA , ‘ietsje kleiner in omvang dan Oregon’.

Het is mogelijk dat nu de werkelijkheid de fantasie aan het inhalen is, de stemming in het land omslaat. En dat een tweede referendum in 2019 uittreding uit de EU zelfs ongedaan maakt. Maar dat is, op moment van schrijven, even goed wensdenken als de notie dat Brexit op den duur leidt naar een nieuw, soeverein Beloofd Land.