‘Wat betekent de hashtag van Marc Coucke #werkenisplezant als werkdruk en stress voortdurend toenemen?’

‘Dikwijls is het een veldslag om betaald werk en gezin te kunnen combineren’, schrijft Peter Mertens in deze bijdrage voor het Schaduwparlement. Hij pleit voor een werkweek van 30 uur ‘omdat de huidige verdeling van betaald werk vol discriminaties zit’.

“Schitterend, de 30-uren werkweek! Zo goed dat ik er meteen 2 per week wil doen #werkenisgeenstraf #werkenisplezant”. Dat twitterde iemand vlak na de lancering van de PVDA-campagne voor de 30-urenweek. Veel mensen hebben al een combinatie die het dubbele van een 30-urenweek benadert of zelfs overschrijdt. Een eerste werkweek betaald. Dertig uur, of meer. En dan nog eens een tweede job in het huishouden, bij de opvoeding van de kinderen en voor de zorgtaken.

De combinatie tussen professionele arbeid en private arbeid loopt steeds moeilijker. Dikwijls is het een veldslag om betaald werk en gezin te kunnen combineren. En net in deze hightech samenleving met ongekende mogelijkheden, verliezen we het van de tijd en hollen we onszelf gek.

Schitterend idee, de 30-uren werkweek! Zo goed dat ik er meteen 2 per week wil doen.. #werkenisgeenstraf #werkenisplezant

— Marc Coucke (@CouckeMarc) May 1, 2015

Werken is plezant?

Het is niet toevallig de wereldwijde vrouwenbeweging die het voortouw neemt in de strijd voor de 30-urenweek als de nieuwe norm voor voltijds. In Begië is het Femma die de 30-urenweek op de agenda zet. Vorig jaar startte deze vrouwenbeweging met 65.000 leden en 750 basisgroepen een campagne voor de 30 uur. Toch is het geen vrouw die twitterde dat een dubbele 30-urenweek plezant en schitterend is. Die tweet kwam van Marc Coucke, de man achter Omega Pharma dat een paar maand geleden voor 3,6 miljard euro aan een Amerikaans bedrijf verkocht werd. Met die verkoop realiseerde Coucke een meerwaarde van 1,4 miljard euro waarop hij geen cent belasting moest betalen. Niemand die twijfelt dat Coucke hard werkt en nog meer verdient.

Maar deze man die als derde Belg op de miljardairslijst van Forbes prijkt, zou toch moeten weten dat de werknemers van Omega Pharma – de mensen die zijn firma zo rijk maakten – de benen van onder het lijf gelopen hebben om werk en gezin te combineren.

Marc Coucke gaat voorbij aan nog een tweede tegenstelling. Terwijl honderdduizenden mensen tevergeefs een baan zoeken, zijn burn-out en stress de ziekten van de 21^ste eeuw geworden. Hoe reëel is Coucke’s hashtag #werkenisplezant als de druk en de stress voortdurend toenemen?

Studies tonen aan hoe arbeid-gebonden gezondheidsproblemen in haast alle beroepssectoren toenemen. Vooral stress op het werk, zeggen deze studies, is verantwoordelijk voor een toenemend aantal problemen. Neen, dat #werkenisplezant van Marc Coucke gaat niet voor iedereen op.

“De combinatie professionele arbeid en privé-arbeid zoals opvoeding, huishoudelijke taken en zorg is dringend aan een nieuw, inspirerend verhaal toe. We hebben een ander levensmodel nodig, dat niet alleen vrouwen, maar ook mannen toelaat werk, zorg, engagement en vrije tijd menswaardig te combineren”, schrijven Maartje De Vries en Benjamin Pestieau in Een werkweek van 30 uur heeft meer voordelen dan u zou verwachten. Dat is een hoofdstuk uit het nieuwe boek De miljonairstaks en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen en het werd exclusief op Knack.be gepubliceerd. De twee auteurs pleiten voor een 30-urenweek om een ander levensmodel structureel mogelijk te maken. Vandaag zijn alleen individuele oplossingen mogelijk, zoals tijdskrediet en thema-verlof. Heel veel ouders maken daar gebruik van, precies om betaalde en onbetaalde arbeid beter te kunnen combineren. Maar de regering sluit ook die poorten van individuele arbeidsduurvermindering.

Naar een andere arbeidsverdeling

“Hoe hoog zou de werkloosheidsgraad zijn, als we nog altijd werkten zoals in de jaren ’50, met hetzelfde arbeidsregime?”, vraagt Tony Demonte van de christelijke bediendencentrale CNE zich af. “Het gaat om een maatschappijvisie”, zegt hij, “We kunnen ons niet tevreden stellen met de vaststelling dat iedereen 38 uur per week moet werken, terwijl 1,2 miljoen mensen deeltijds werken of geen werk hebben.” Daar wringt inderdaad het schoentje. De verloonde arbeid wordt nu al verdeeld. Niet meer volgens het ritme van de 60-urenweek van 1880, de 48-urenweek van 1920, de 45-urenweek van 1960. Maar in 38- en 40-urenweken plus een waaier van deeltijdse arbeid, flexibel werk en uitzendarbeid.

De helft van de mensen die een job hebben, werkt meer dan 40 uur verloonde arbeid, een kwart werkt tussen de 35 en de 39 uren verloonde arbeid, en een kwart werkt minder dan 30 uur verloonde arbeid. Ondertussen werken meer dan 400.000 mensen nul uren verloonde arbeid. Ze zijn werkloos en zoeken een job. Het zijn vandaag vooral de vrouwen die minder werken. Bijna de helft van de vrouwen werkt minder dan 35 uur, en 30 procent werkt minder dan 30 uur.

In veel gezinnen werkt één van de twee partners deeltijds om voor de kinderen te kunnen zorgen, en vaak is dat de vrouw. Deze bestaande verdeling van verloond werk zit vol discriminaties. Tussen man en vrouw, tussen wie verloond werk heeft en wie werkloos is, tussen wie een voltijdse job heeft en wie deeltijds werkt, tussen wie een vaste job heeft en wie van de ene interimbaan naar de andere moet schuiven. De 30-urenweek is de structurele oplossing die deze discriminaties kan helpen opheffen.

In Göteborg is het realiteit

Dat vinden niet alleen de vrouwenbeweging, Femma, of de PVDA. In Duitsland schreven 150 vooraanstaanden uit de academische wereld, de vakbonden, de politiek en de groene beweging een open brief met een oproep voor de 30-urenweek. Volgens hen draagt ze bij tot minder burn-out, minder stress, minder chronische en psychosomatische ziekten. Anna Coote, voorzitter van de Britse politieke en sociale denktank New Economic Foundation voerde een studie uit naar arbeidsduurvermindering. Ook volgens deze studie moeten we dringend de manier herzien waarop we werk verdelen en waarop we betaalde en niet betaalde arbeid evalueren. In eigen land publiceerde de denktank Poliargus zopas een rapport over deze kwestie. Poliargus schrijft: “Op basis van een literatuurstudie en enkele simulaties komen we tot de conclusie dat een kortere werkweek zowel wenselijk als haalbaar is.”

In het Zweedse Göteborg maken ze er werk van. Vanaf 1 mei 2014 werken de ambtenaren van de stad daar 30-uren, aan hetzelfde loon als voorheen. Het experiment werd vorig jaar gelanceerd met twee doelstellingen: meer mensen aan het werk krijgen door de arbeid te verdelen en een betere werkomgeving creëren om de dienstverlening te verbeteren. Binnenkort volgt een officiële evaluatie, maar de eerste signalen zijn positief. Minder mensen nemen ziekteverlof en minder mensen hebben psychische problemen.

Zo weerlegt het Göteborgse experiment ook het verwijt dat de 30-urenweek utopisch is. Maar dat verwijt klonk ook toen de werknemers opkwamen voor de 40-urenweek…