‘Wat als alleen de millennials hadden gestemd?’

Jan Cornillie focust op de stem van jongeren in referenda en verkiezingen.

Wat als alleen millennials hadden gestemd? Dat vroeg de Nederlandse openbare omroep zich af na de stembusslag van afgelopen woensdag. Wel, dan zouden progressieve partijen als D66 en GroenLinks nog meer hebben gewonnen; zouden VVD, PVV en CDA wat zetels hebben verloren; en zouden linkse partijen SP en PvdA nóg slechter hebben gescoord. Drie keer ‘zouden’, want uiteindelijk kwam een derde van de jongeren geboren na 1992 niet stemmen. In de VS en in het VK zagen we al dezelfde trend. Als enkel jongeren er hadden gestemd, was er nooit sprake geweest van een Brexit of Donald Trump. Maar ook daar bleven dus meer jongeren thuis dan hun oudere kiesgerechtigden.

Voor referenda of presidentsverkiezingen kan de stem van jongeren fundamenteel andere resultaten opleveren. Voor parlementsverkiezingen is dat effect minder doorslaggevend. Zo zouden in Nederland evengoed 4 partijen nodig zijn om een meerderheid te vormen. En in België zouden we in 2014 wellicht met dezelfde Zweedse coalitie geëindigd zijn. Op verkiezingsdag zijn jongeren de uitvergroting van de trend eerder dan de afwijking. De winnaars winnen meer, de verliezers verliezen harder. We zien dat ook nu al in de peilingen voor de Franse en Duitse verkiezingen. Als in Frankrijk enkel millennials zouden stemmen, is de extreemrechtse Marine Le Pen wellicht de volgende president. Vier op de 10 Franse jongeren geeft immers aan op haar te (willen) stemmen. Net zoals 4 op 10 Duitse millennials aangeven voor de sociaaldemocraat Martin Schulz te (willen) stemmen. Schulz is niet meteen een toonbeeld van hip en hoop, maar als het van jongeren alleen afhangt, vervangt hij straks Angela Merkel als kanselier.

Gezegd wordt dat jongeren de kaarten in Europa nog steviger zullen herschudden in volgende jaren. Er broeit wat, zoveel is duidelijk. Een nieuwe wissel van de macht is dient zich aan. De vraag is welke? De prachtige politieke reeks ‘De Wissel van de Macht’ van journalist Marc Van de Looverbosch toont alvast hoe de voorbije twintig jaar niet één maar een viertal wissels van de macht plaatsvonden. ‘De Wissel van de Macht’ leest als mijn eigen politieke dagboek. Zelf werd ik politiek actief aan het begin van die periode, toen ik met enkele leeftijdsgenoten ijverde voor vernieuwing. De achtergrond toen: onvrede met het jarenlange bezuinigingsbeleid in aanloop naar de euro, milieuschandalen, een falend veiligheidsoptreden, spanningen op vlak van diversiteit en vooral onvrede met de manier waarop de partijen van toen niet in staat bleken om oplossingen te vinden. Ik herinner me hoe de outsiders van toen, Groen en Vlaams Belang, op winst stonden in de peilingen. Net zoals vandaag. Alleen is die politieke vernieuwing helemaal anders uitgedraaid dan we toen hadden gedacht. Terwijl wij streefden naar progressieve frontvorming, draaide de oefening op een totaal onvoorspelbare manier uit op een stemmenbundeling voor de N-VA en een dreigende versplintering op links. Kan verkeren, zei Bredero.

Gemoedstoestand van jongeren

Net zoals 20 jaar terug is de reeks gebeurtenissen van de voorbije jaren indrukwekkend. Intussen gelooft twee derde van de jongeren dat zij het minder goed zullen hebben dan hun ouders. Ik kan millennials maar één iets aanraden: wacht niet op verkiezingen, maar neem zelf de toekomst in handen. Formuleer ideeën en ga ermee in debat. Richt nieuwe maatschappelijke bewegingen op naar het voorbeeld van Ringland. Werk over de partijgrenzen heen. Sla de handen in elkaar voor maatschappelijke en politieke vernieuwing. Welke wissels van de macht de komende twintig jaar zullen plaatsvinden, is moeilijk te voorspellen. Maar als de reeks van Van de Looverbosch ons iets leert, dan is dat die wissels afhangen van gebeurtenissen die de gemoedstoestand van mensen (en jongeren) veranderen én van politici die die gemoedstoestand aanvoelen en ermee aan de slag gaan.