‘Wanneer gaan journalisten beseffen dat ze niet almachtig zijn?’

‘Wanneer gaan de boeren beseffen dat ze niet langer almachtig zijn?’, schrijft Dirk Draulans in een stuk waarin hij spreekt over de decennialange oorlog tussen landbouw en natuur. Met zijn opiniestuk maakt hij er op slag de Honderdjarige Oorlog van, aldus Piet Vanthemsche, voorzitter van de Boerenbond.

Minder dan 1% van de Belgische bevolking is land- of tuinbouwer. Ooit was zo goed als iedereen een boer die produceerde voor eigen consumptie. Een minderheid was herenboer, had landarbeiders in dienst en kon op die manier het grootste deel van zijn oogst op de markt verkopen.

Eind 19^e eeuw werd België een industriële samenleving. Mensen ontvluchtten het platteland om in de industrie, gelegen in de steden, te gaan werken. Dat betekende een grote ommekeer voor onze Vlaamse landbouw. Met steeds minder handen moest meer geproduceerd worden dan wat zelf geconsumeerd werd. Immers, de arbeidersbevolking moest gevoed worden. Het is ook in die tijd dat de Belgische regering de massale invoer van goedkope granen uit het verre Amerika verwelkomde en stimuleerde, het begin van de liberalisering en globalisering van de markten. Niets nieuws onder de zon, mag je zeggen.

De Belgische boeren reageerden door van akkerbouw, hun belangrijkste activiteit, om te schakelen naar tuinbouw (groenten, fruit, sierteelt) en veeteelt ( varkens, rundvee en pluimmvee). Een zeer grote transitie binnen de landbouw. Opnieuw: niks nieuws onder de zon. Vlees, fruit en groenten vulden de eentonige graan- en aardappelmaaltijden aan. Brood halveerde in prijs. Iedereen kreeg toegang tot evenwichtiger voeding. Ook arbeiders en boeren.

Het dichtbevolkte Vlaanderen was al geruime tijd een voorbeeld van uitzonderlijk hoge, en kwaliteitsvolle opbrengsten per hectare. De vele handen, de vruchtbare grond en de eeuwenoude kennis van bemesting lagen aan de basis. Vele buitenlanders kwamen de Vlaamse intensieve landbouw bestuderen.

Landbouw beïnvloedt zijn leefomgeving, zo schrijft Dirk Draulans op Knack.be, maar landbouw beïnvloedt ook een samenleving. Landbouw laat toe dat er in een maatschappij ruimte is voor andere dingen zoals economie, onderwijs, cultuur, zorg, … Waar geen of onvoldoende voedsel op de markt komt, zijn mensen vooral bezig met hun eigen voedselvoorziening. Kijk maar naar de vele Afrikaanse regio’s waar soms tot 80% van de bevolking op het land actief is. Onvoldoende scholen, ziekenhuizen, laat staan schouwburgen, zelfs amper verwerking van zelf geproduceerde landbouwproducten.

Landbouw creëert ruimte voor economische maar ook niet-economische bedrijvigheid. Landbouw creëert welvaart. Landbouw creëert ook open ruimte. Wie denkt dat elke ‘weekendbeleving’, zoals Draulans het zo mooi formuleert, plaatsvindt in natuurgebied, heeft het mis. De meeste fiets- en wandelroutes kronkelen door agrarisch gebied, tussen akkers en weiden. Mensen ervaren en omschrijven dat als ‘natuur’ maar het is een landschap dat gecreëerd is, onderhouden en toegankelijk gemaakt wordt door de landbouwers. Landbouw is dus niet alleen voeding, landbouw is ook plattelandsbeleving.

Draulans heeft het in zijn artikel over de ‘diepgewortelde afkeer van de doorsnee landbouwer voor belangrijke natuurwaarden’. Op meer dan 10% van het Vlaamse landbouwareaal lopen beheersovereenkomsten die op één of meerdere manieren natuurwaarde creëren. Hetzelfde doen boeren in de meer dan 25 beheergroepen die Vlaanderen telt. Boeren koesteren hun zwaluwnesten, gebruiken minder, gerichter en betere gewasbeschermingsmiddelen, ….

Toch bestaat er ook spanning tussen landbouw en natuur. Het feit dat landbouw al te vaak de pasmunt is bij ontwikkelingen als de haven van Antwerpen, de Noord-Zuid verbinding in Limburg, of de realisatie van Europese natuurdoelen zorgt binnen de landbouwsector voor wrevel ten opzichte van natuur. Maar als iets een diepgewortelde afkeer stimuleert, dan is het een opiniestuk zoals Draulans het schreef onder de titel ‘Wanneer gaan de boeren beseffen dat ze niet langer almachtig zijn?’. Hij spreekt over de decennialange oorlog tussen landbouw en natuur. Met zijn opiniestuk maakt hij er op slag de Honderdjarige Oorlog van.

Wat de instandhoudingsdoelstellingen betreft, erkent de sector de rol die hij speelt op vlak van de nitraatneerslag. Ook erkent Boerenbond de gevolgen op de ontwikkeling van nabijgelegen natuurgebieden. Was het trouwens Boerenbond niet die de studie liet uitvoeren en betalen die de invloed van de sector op natuur in kaart bracht? Maar wie de beschuldigende vinger enkel uitsteekt naar de veehouderij verzwijgt een groot deel van het verhaal. Ook al zou alle veehouderij uit Vlaanderen verdwijnen, de druk op het milieu zou niet verdwenen zijn. Ook mobiliteit en industrie spelen een belangrijke rol. Ik vraag me af wanneer de eerste fabriek zal moeten sluiten en koning auto aan banden wordt gelegd. Alle gevolgen op rekening van de landbouw schrijven is incorrect. Individuele familiale veehouderijen de volle rekening laten betalen, is onaanvaardbaar.

Mensen eten, dat is van alle tijden. Ondanks het feit dat Draulans zegt dat voedsel tegenwoordig uit supermarkten komt, help ik hem graag herinneren dat, zoals altijd geweest is en altijd zal zijn, voedsel van de landbouw komt. Tenzij Draulans terug naar het tijdperk van pluk, jacht en visvangst wil. Maar dan gaan we terug naar af, terug naar een samenleving waarin de hoofdbekommernis van elke burger voedselinzameling is. Ook zonder plaats voor opiniërende journalisten dus.

De uitdaging moet zijn om verder in te zetten in het verduurzamen van de maatschappij, ook van de land- en tuinbouw. Niet ten koste van natuur, maar samen met natuur, wel wetende dat het paradijs nooit zal bestaan. Ik stel me wel steeds vaker de vraag of anderen dezelfde instelling hebben: niet ten koste van landbouw, maar samen met de landbouw.