‘Waarom zo weinig begrip voor zogenaamde “moeilijke leerlingen”?’

‘Is onbegrip nu echt een excuus geworden om een kind te pesten dat het moeilijk heeft’, schrijft Steven De Blieck. Hij vraagt zich af waarom er vandaag nog altijd zoveel onbegrip is voor ASS en ADHD.

Nu het wangedrag van leerkrachten tegenover leerlingen met autisme en ADHD in de school in Ninove aan het licht is gekomen, merk ik in de publieke reacties dat er toch nog steeds heel wat mensen zijn die denken dat het toch ook wel “moeilijke kinderen” zijn. De hedendaagse trend genaamd “beoordelen wat we niet begrijpen”, lijken we nu zelfs op kinderen toe te passen.

De prevalentie van ASS en/of ADHD wordt geschat op 1-5% van de bevolking, niet bepaald een klein percentage. Bij kinderen is deze incidentie zelfs nog een pak hoger. Zo goed als iedereen kent dus wel iemand die “neurodivergent” is. En toch moet ik, een man met ASS en ADHD, nog bijna dagelijks vaststellen hoe weinig geduld we hebben voor mensen waarvan hun brein op een ietwat andere manier werkt, en waar de wereld nog altijd onvoldoende op ingesteld is. Een kind moet boven alles een onvoorwaardelijke omarming voelen, dat het mag zijn wie het is, wie dat ook mag zijn. En zoals het voorval in Ninove toont, is dergelijke compassievolle mindset bij pedagogen vaak niet aanwezig..

Ook in het hoger onderwijs blijkt die mindset soms ver te zoeken. Ikzelf had best veel moeite met mijn stage tijdens mijn opleiding kinesitherapie aan de UGent. Een stagebegeleider was zo lyrisch om mij erop attent te maken dat “als ik later met kinderen zou werken, die mij toch wel zouden uitlachen”. Een coördinator van de opleiding vroeg mij dan weer “maar Steven, zit jij aan de drugs ofzo?”. Ik kon op heel weinig begrip rekenen, ik had toen ook nog geen diagnose. En bij gebrek aan een duidelijke verklaring ging men dan maar over op het kleineren en beoordelen. Mijn reactie was bijgevolg dan ook absoluut geen van waardevolle zelfreflectie, je zou het achteraf gezien eerder een diepe depressie kunnen noemen.

Daarom hoop ik er ook vandaag nog lezers attent op te kunnen maken hoe hard het binnenkomt als men je goede wil niet ziet. Ik was tijdens mijn stage wekenlang elke dag in overdrive. ’s Avonds had ik ook geen energie voor uitbundige studentikoze activiteiten, maar ik ging direct naar bed, plat als een patat. Ik voelde al heel mijn leven dat ik “anders” was, maar ik wist niet waarom, en dit legde gewoon de vinger op de wonde. En natuurlijk was ik moe, ik moest in mijn contact met patiënten in een mum van tijd complexe mentale algoritmes over intonatie, lichaamstaal en een wirwar van geluidsgolven laten draaien. Op dat vlak is mijn brein een pak minder automatisch, vergelijk het wat met een boemeltrein van de NMBS. De maatschappij stelt zich dan ook niet altijd even geduldig op ten opzichte van mensen die meer moeite moeten steken in het navigeren van een sociale situatie.

Dus, ik ben zo vrijpostig te stellen dat ik misschien net méér mijn best deed dan mijn medestudenten. En is dat niet ook zo bij die zogenaamde “moeilijke kinderen”? Een kind met autisme dat in de klas een tantrum krijgt, is zich heus niet aan het aanstellen, maar is in het diepste van zijn/haar ziel aan het afzien. Het heeft een wereldbeleving die zo intens is, dat hij/zij het bos door de bomen niet meer ziet. In plaats dat het arme kind dan te horen krijgt dat het OK is om het eventjes niet te weten, dat het de tijd mag nemen om terug op zichzelf te komen, wordt het vernederd (en zelfs aan de stoel vastgelijmd?). En wat krijg je dan de volgende keer? Een nog hevigere reactie natuurlijk, want  het kind anticipeert al een omgeving waar emoties uiten niet veilig is.

En laten we eerlijk zijn, is deze omgeving niet ook ietwat onnatuurlijk? Kun je een kind met ADHD het écht kwalijk nemen dat het moeite heeft met stilzitten? Verdienen onze kinderen niet überhaupt een medaille dat ze hier zo vaak wél in slagen? Voor zover ik weet is er vanuit evolutionair perspectief geen selectiedruk geweest op het “al dan niet kunnen stilzitten”. Integendeel, ons organisme is gemaakt om op verschillende impulsen met adequate snelheid te kunnen reageren. Dat betekende vaak het verschil tussen leven of dood. Waarom kunnen we het dan toch weer niet laten om het kind te gaan bekritiseren, in plaats van eens deze ietwat absurde invulling van onze jeugd met name “fulltime stilzitten” in vraag te stellen?

We kunnen een gelijkaardige denkoefening maken omtrent autisme. Is het echt zo verwonderlijk dat onze kinderen overprikkeld worden in deze hypermoderne maatschappij? Niet alleen de fysieke wereld heeft de drukte van onze evolutionaire origines veruit overschreden, maar nu hebben we er ook nog een tweede wereld bij die we moeten “managen”, de digitale. Een kind moet met oneindig veel abstracties tegelijk jongleren, daar is ons organisme niet voor gemaakt.

Nu is het voor mij natuurlijk gemakkelijk om met de vinger te wijzen, want ik heb geen kinderen, en ben al zeker geen pedagoog. Maar, en misschien is dat net wat de vele getuigenissen van neurodivergente mensen laten zien, zijn er heel wat mensen die in hun pedagogische rol getuimeld zijn, maar zijn het verre van pedagogen? Er is volgens mij toch een groot verschil tussen “heer en meester” te zijn van je vakgebied, en effectief op een compassievolle manier dit proberen aan de man te brengen aan een oneindig wijd spectrum aan leerlingen. (Dat zie je ook, maar op een andere manier, in de verhalen over misbruiken op onze universiteiten.)

In ieder geval, onze kinderen bedoelen het allemaal goed, en doen ontzettend hun best, zeker diegene die we al te rap als “moelijk” gaan bestempelen. Laat ons ook eens de maatschappelijke context bevragen waar we onze kinderen vaak in duwen, want we maken het hen er niet bepaald gemakkelijker op. Laat ons ook werken aan een uitgebreidere vorming inzake ADHD/ASS voor pedagogen, zodat uit een beter begrip een grotere barmhartigheid kan voortvloeien. Maar laat ons vooral stoppen met te beoordelen van wat we niet begrijpen.