Waarom Steven Vanackere moest opstappen

Steven Vanackere heeft dus de eer aan zichzelf gehouden en zijn ontslag als minister van Financiën en vicepemier aangekondigd.

Menselijk is dat altijd een drama, ook voor Steven Vanackere. In de lange vorming van de regering-Di Rupo heeft hij er zich ernstig over beraden of hij wel in de regering zou stappen. Zijn hart ging uit naar het provinciegouverneurschap van West-Vlaanderen, het ambt dat zijn schielijk overleden vader ook even heeft bekleed. ACW-bronnen zeiden ons toen: “Dat is wel Stevens wens, maar het zou niet goed zijn. Niet voor de CD&V, en niet voor de Beweging (zo spreken ze over het ACW). Hij moet even het algemeen belang voor ogen houden.”

Precies die notie zou Steven Vanackere zijn hele ambtstermijn achtervolgen: algemeen belang. Want toen hij minister van Financiën werd, had de Dexia/Belfius-ramp zich net voltrokken. De Gemeentelijke Holding was in vereffening gegaan, alsook Arco, de financiële poot van het ACW. En al snel begon de politieke discussie over oude en nieuwe financiële afspraken tussen de bank – nu een soort overheidsinstelling – en het ACW en haar geledingen.

En zo kwam Vanackere in een quasi-onmogelijk verhaal terecht. Het ACW is namelijk een pijler van regeringspartij CD&V, als CD&V-minister van Financiën was hij ook een vertrouwensman van het ACW. Hoe onpartijdig hij ook zou zijn in zijn optreden, de schijn van partijdigheid was er. Die had in wezen niets met zijn persoon te maken, noch met zijn optreden, wel met de context: een ACW’er die hoe dan ook moet arbitreren in een zaak waarvoor het ACW en de ACW-achterban honderden miljoenen euro op het spel staan: dat kàn niet neutraal zijn. Omdat het dat niet is.

Vooral omdat de minister van Financiën eigenlijk zou moeten aansturen op deals die ‘de gemeenschap’ het best uitkomen: die dus zo weinig mogelijk kosten aan de belastingbetaler, of in het voordeel zijn van Belfius. (Zo weinig mogelijk, omdat het uitbetalen van Arco-coöperanten of een ‘fee’ voor het ACW geen kerntaak van de overheid is. Dat zijn niet de pensioenen, of de ziekteverzekering, nog veel kostelijkere posten op de begroting, en ook daar geldt de regel van zuinig beheer. Maar dat is tenminste ‘goed besteed geld’. Bij de financiële compensaties in de afwikkeling van de sowieso dure bankencrisis is dat veel minder een overheidstaak. En dus is het legitiem dat de minister van Financiën in deze extra zuinig is. Net zoals de ACW’ers hun claims legitiem vinden, en het dus ook logisch vinden dat ‘hun’ politieke vrienden die indekken.

Vandaar: Vanackere zat sowieso in een onmogelijke positie, net zoals dat het geval zou zijn met elke andere ACW’er. En dus zou het een onzalig idee zijn om weer een ACW’er op Financiën te benoemen. Dus geen comeback van Yves Leterme, geen nieuwe ambitie voor Etienne Schouppe, geen dwaze promotie voor Hilde Crevits. De christen-democratie is wel een stuk afgekalfd, maar kan toch nog beroep doen op bekwaam politiek personeel met een andere achtergrond.

Valt Vanackere zelf niets te verwijten? Toch wel. De man raakte steeds verder verwikkeld in het kluwen tussen ACW en Belfius, en hij heeft geprobeerd én een keurig minister van Financiën te zijn, én ervoor te zorgen dat zijn ACW gehoor vindt met zijn voor hen ‘legitieme’ verzuchtingen. Dat bleek niet of amper mogelijk. En wat in deze mediamaatschappij dodelijk is: hij raakte hoe langer hoe meer verstrikt in zijn eigen communicatie. Zoals zo vaak is de echte aanleiding van de definitieve val dan een bagatel. In dit geval: De Morgen schrijft in een klein kaderstukje over Belfius-bestuurder Wouter Devriendt die nog altijd kabinetsmedewerker is van Vanackere. Die ontkent, en zelfs heftig. De ontkenning blijkt niet vol te houden. Dan is het natuurlijk voorbij.

Vraag is natuurlijk wie de minister geadviseerd heeft in die wereldvreemde communicatie (Devriendt staat niet officieel ingeschreven op de lijst van vaste kabinetsmedewerkers, maar hij heeft wel een bureau en een e-mailadres van het kabinet, dat desgevraagd ook gebruik maakt van zijn adviezen. In de schoot van de regering waren er meer die dat wisten.

Waarbij de intrigerende vraag opduikt: wie had de onweerstaanbare neiging om een journalist te wijzen op de figuur van Devriendt? Het is altijd delicaat om te gissen naar bronnen van collega’s, maar in deze zou het ons verwonderen indien het om een N-VA’er zou gaan. De kans is groot dat iemand binnen de regering met veel genoegen de huidige minister van Financiën in problemen bracht. Wie zou zo pervers kunnen zijn?

Open VLD’ers? CD&V’ers? Zeer onwaarschijnlijk, al was Steven Vanackere voor die twee Vlaamse regeringspartijen stilaan een reuzenprobleem. De jongste opiniepeiling van La Libre Belgique was namelijk vernietigend voor CD&V (14,1 procent) en Open VLD (10 procent). Het zal wel door de gewenning aan dergelijk nieuws komen dat die partijen deden alsof er niets aan de hand is, maar het tegendeel is waar.

Open VLD moest al weken toezien hoe N-VA met alle pluimen lopen gaat lopen in deze nieuwe oorlog tegen ‘de zuilen’. Sinds Verhofstadts Burgermanifesten zou dat liberale corebusiness moeten zijn. Open VLD’ers keken nu handenwringend toe een N-VA-backbencher als Peter De Decker meer media-aandacht en publieke bijval kreeg dan alle liberale kamerleden samen. En als Luc Van Biesen en Patrick Dewael dan toch eens mochten ‘gaan’, kwamen ze met niet originelers dan… een parlementaire onderzoekscommissie. En zo bevestigden ze opnieuw het marktleiderschap van N-VA.

En zo lang het ACW-dossier de Wetstraat bleef verzieken, mocht Kris Peeters nog honderd keer de confrontatie met Bart De Wever aandurven, zich blijven profileren als de sterkste Vlaamse politicus, de man die zijn verantwoordelijkheid neemt zonder voor de Franstaligen te buigen. Dan zou dat allemaal niet helpen. En dat zou duren zo lang Steven Vanackere of een andere ACW’er CD&V-minister van Financiën bleef, en dus bevoegd was voor het ACW-Belfius-dossier. Elke dag dat Vanackere aanbleef, cashte N-VA. Zo maakte Belfius alvast één Belg rijk en gelukkig: Bart De Wever. En dat zonder één winstbewijs op zak. In zijn eigen meerderheid lag de man steeds moeilijker, zeker in Vlaanderen.

En toch is het niet uitgesloten dat het fatale ‘nieuwsje’ niet uit Vlaanderen komt. Een paar weken terug schreef Béatrice Delvaux, ex-hoofdredacteur van Le Soir, een intrigerend stukje in de Standaard, waarbij ze wees op een aantal samenlopende belangen tussen Didier Reynders en Bart De Wever. Didier Reynders, u weet wel: de vorige minister van Financiën. Didier Reynders, u weet wel: de vorige baas van Wouter Devriendt. Didier Reynders, u weet wel: de man die als vicepremier nog altijd bijzonder goed op de hoogte is en blijft van alles wat er in het Belfius-dossier beweegt. Didier Reynders, u weet wel: de Waalse liberaal die het begrip ‘politiek cynisme’ een nieuwe invulling gaf.

Of dat fatale nieuwsje van Wouter Devriendt van Reynders of uit zijn omgeving kwam, hoort tot de keukengeheimen van de collega’s van De Morgen: we doen er respectvol het zwijgen toe. Feit is dat Steven Vanackere vanochtend heeft beslist de bittere kelk in één teug te legen.

Walter Pauli