‘Waarom Poetin nog altijd veel steun geniet bij de Russische bevolking’

In de eerste weken van de Russische invasie van Oekraïne werd er in de westerse media volop gespeculeerd dat de dagen van Vladimir Poetin geteld waren. Maar nu lijkt het er steeds meer op dat hij nog veel steun geniet, en stevig in het zadel blijft zitten, schrijft Alexander Hill Professor of Militaire Geschiedenis aan de Universiteit van Calgary.

Volgens veel commentatoren zouden de nooit geziene westerse sancties de Russische economie snel op de knieën dwingen. De inbeslagnames van boten en bezittingen zouden Russische oligarchen tegen het regime van Poetin doen keren.

Ook de Russische bevolking zou spoedig de economische pijn van sancties voelen en niet bereid zijn het groeiende dodental in Oekraïne te accepteren.

Toename in populariteit

Maar voorlopig bleek er van dat scenario geen sprake, en er zijn ook geen tekenen dat het zich in de nabije toekomst zal voltrekken.

Russische opiniepeilingen lijken zelfs op een toename van Poetins populariteit te wijzen. De steun voor de oorlog op zich is niet zo hoog als zijn algemene goedkeuringscijfer, maar hij kan nog steeds rekenen op meerderheid.

Bovendien is de Russische economie verrassend robuust gebleken. Dat is voor een groot deel zelfs te danken aan de sancties die net bedoeld waren om haar te schaden. Door zichzelf Russische olie en in mindere mate gas te ontzeggen, droegen Europese landen bij aan een stijging van de olie- en gasprijzen, en een flinke bonus voor de Russische schatkist.

Propaganda

Westerse commentatoren voeren aan dat er de opiniepeilingen een stille oppositie tegen Poetin verbergen, die de Russen uit angst niet durven uiten. En er wordt geargumenteerd dat de Russische bevolking voortdurend gebombardeerd wordt met pro-Kremlin-propaganda en daardoor niet in staat is om de status-quo echt in twijfel te trekken.

Een alternatief voor het wereldbeeld van Poetin is effectief vrijwel nergens te vinden in de Russische media, en het is duidelijk dat de  Russische media grotendeels loyaal zijn aan het Kremlin. 

Als je je in Rusland publiekelijk uitspreekt tegen de oorlog, kom je zeker in de problemen. Maar dat betekent niet dat Poetin geen echte supporters heeft.

Rijkdom en status

Toch is het grootste deel van de Russische bevolking bereid om stilletjes in te stemmen met het regime van Poetin. Niet enkel uit angst, maar ook omwille van andere redenen. 

Allereerst zijn veel Russische oligarchen en politieke leiders nauw verbonden met Poetin via een diepgeworteld systeem van bescherming. Zonder Poetin is het risico groot dat ze een deel van hun rijkdom en status verliezen.

Tegelijkertijd is er in de hogere regionen van de Russische samenleving ook steun voor de nationalistische agenda van Poetin. Veel Russische nationalisten zijn van mening dat Rusland onder zijn bewind herboren is.

Erfenis van Jeltsin

In sommige opzichten is dat ook het geval, na de wijdverbreide ellende van de jaren negentig.

De ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991 was een grote klap voor het Russische prestige. Op de economische en politieke onrust van de jaren 1990 die volgde onder president Boris Jeltsin wordt door veel Russen niet met nostalgie teruggekeken.

Onder Jeltsin leek Rusland zich aan te sluiten bij de westerse liberale wereld, maar voor veel Russen bracht dat alleen maar economisch lijden en wanorde. Rusland werd een tweederangs mogendheid op het wereldtoneel, en de voordelen van economische en politieke liberalisering wogen daar voor veel Russen niet tegenop.

In de jaren 1990 zagen oudere Russen hun spaargeld in tien jaar niet één maar twee keer weggevaagd worden.

Fatalistische woede

Tijdens de tweede financiële crisis van 1998, toen hyperinflatie de spaarcenten deed verdampen en veel ingevoerde goederen onbetaalbaar maakte, was ik in de stad Podolsk bij Moskou. Er heerste vaak een soort fatalistische woede als antwoord op alweer een nieuwe economische klap.

Al snel volgde een devaluatie van de munt, en toch herstelde de Russische economie zich veel sneller dan veel waarnemers hadden verwacht.

Eind 1999, kort na die financiële crash, hielp Jeltsin Poetin aan de macht als waarnemend president. Een onwaarschijnlijke opvolger voor Jeltsin wat betreft politiek profiel, maar ik verwachtte niet dat er veel zou veranderen onder Poetin.

Aanvankelijk was het beleid van Poetin ook vergelijkbaar met dat van Jeltsin. Maar toen ik in 2015 voor het eerst in jaren weer in Rusland was, was de stemming merkbaar veranderd. Niet alleen was er meer orde en netheid op straat, maar ook een groeiend gevoel van zelfvertrouwen in de Russische hoofdstad. Het was een jaar nadat Rusland de Krim had geannexeerd, en de meeste Russen steunden die stap.

Poetin had Rusland dan wel niet verlost van de gehate oligarchen, maar ze waren in het gareel gebracht. Er werden ook pogingen ondernomen om corruptie te verminderen of op zijn minst de schijn daarvan te wekken.

Orde na chaos

Poetin had als sterke man een zekere mate van orde gebracht na de chaos. Veel Russen verwelkomden die, ook al verdwenen een aantal democratische elementen van het regime-Jeltsin. Voor de meeste Russen had het liberalisme “westerse stijl” niet het soort leven opgeleverd dat hen werd beloofd door de hervormingsgezinden na de instorting van de Sovjet-Unie.

Ook nu zijn er tekenen dat veel Russen – ook wie geboren is na de ineenstorting van de Sovjet-Unie – veel zaken belangrijker vinden dan democratie en westers politiek liberalisme. De relatieve economische stabiliteit en orde die onder het Poetin-regime werd geboden, heeft grote aantrekkingskracht.

De westerse sancties hebben ongetwijfeld veel Russen getroffen. Maar de algemene en ongekende aard van westerse sancties – en westerse hypocrisie bij de behandeling van Rusland – voeden tegelijk Poetins verhaal dat het Westen Rusland wil onderdrukken.

Kortom: het Westen heeft het Poetin gemakkelijk gemaakt om zich op te werpen als verdediger van de Russische belangen.

Bij gebrek aan voor de hand liggende alternatieven voor Poetin is nu eigenlijk alleen zijn gezondheid een significante potentiële bedreiging voor zijn heerschappij. En de recente speculaties over zijn slechte gezondheid lijken op weinig of geen echt bewijs te zijn gebaseerd.

We kunnen er dus redelijkerwijs van nagaan dat Poetin nog een tijdje blijft.

–

Deze opinie verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner The Conversation.