‘Waarom het onderzoek naar de Bende van Nijvel uitgebreid moet worden’

Voormalig strafrechter Walter De Smedt pleit voor een wetenschappelijk onderzoek naar de Bende van Nijvel om de historische waarheid aan het licht te brengen.

In een interview met Knack stelde de Leuvense historicus Emmannuel Gerard: ‘Vandaar mijn punt: alleen als we het onderzoek uitbreiden tot buiten het eigenlijke Bendedossier, kunnen we te weten komen wat er echt is gebeurd met de Bende van Nijvel.’

Daar ben ik het meer dan honderd procent mee eens. Het is de boodschap die ik in verschillende bijdragen voor Knack.be en Apache steeds heb herhaald: er zijn ook andere feiten die ons naar de waarheid kunnen leiden en een antwoord geven op de vraag of ons land met medewerking van officiële en parallelle diensten werd ontwricht. Bovendien is het echt niet moeilijk om het aan te tonen: over veel werd reeds onderzoek gedaan en de dossiers liggen voor het grijpen in de archieven van justitie en van het Vast comité dat er toezicht op had. De gelijkenis met het dossier over de moord op Julien Lahaut is ook daarom frappant: ook daar zat alles in officiële dossiers die niet aan het moordonderzoek werden gevoegd, en ook daar werden de opeenvolgende onderzoeksrechters buiten de waarheid gehouden.

Wetenschappelijk onderzoek

Wat ik vraag is niet veel: op één dag kan ik uitleggen wat er is gebeurd, hoe de dossiers er een duidelijk beeld van geven, waar de waarheid ligt. Als ik mij daarin vergis kan wetenschappelijk onderzoek het weerleggen. En ook dat vraagt niet veel tijd: het gaat niet om miljoenen bladzijden maar over voornamelijk enkele kleinere dossiers.

Het wetenschappelijk onderzoek daarover heeft het voordeel dat het enkel naar de waarheid kan zoeken zonder er een gevolg te moeten aan geven: geen schuld of sanctie, enkel de historische waarheid. Bovendien belet de studie van deze dossiers in generlei mate het eerlijk proces over de bendefeiten.

Wie zoals ik het heeft meegemaakt is ondertussen een oude man of vrouw geworden. Eens er een zeven voor staat vraag je niet veel meer. Feiten zijn verjaard, wonden zijn geheeld. Maar de waarheid blijft als een knagende vraag op een dienstig antwoord wachten. En zelfs voor mij hoeft het niet meer. Voor mijn kinderen en kleinkinderen wél. Want ook zij hebben het recht op het immens geschenk dat wij van onze ouders kregen: de rechtsstaat en de welvaartstaat.

Recht en welvaart

Niemand kan het leed van de slachtoffers herstellen. Maar geldt dat ook niet voor ons allen: indien de Staat werd ontwricht dan zij wij daar allen het slachtoffer van. Het gaat ook niet langer over de bendefeiten alleen: ieder dag opnieuw moeten wij een nieuw schandaal verwerken. Over wat gaan de parlementaire onderzoeken anders dan over andere ontwrichtingen van de Staat? Of je het Paradise Papers of de Kazachgate noemt, het is allemaal de veruiterlijking van één zelfde fenomeen. Telkens gaat het over de aantasting van de Welvaartstaat die niet enkel voor het grootkapitaal maar voor iedereen was bedoeld en telkens gaat het over de disfuncties in de diensten die de Rechtsstaat, die aan iedereen gelijkheid waarborgt, moeten overheind houden.

Gewettigde vraag om meer transparantie

De uitspraak van professor Gerard is meer dan dat: het is een oproep die in ieder van ons leeft. Het is ook een herhaling van wat in, op de rakettenbetoging na, de grootste uiting van het Volksverlangen was: de gewettigde vraag om meer transparantie. Had het éne met het andere te maken? Waren de bendefeiten een antwoord op het massaal verzet van de bevolking tegen de herop flakkerende “war on communism“? Meer transparantie werd ons beloofd, maar nooit gegeven. Het tegendeel werd beslist: nooit was justitie heimelijker dan nu. Wie de waarheid kent, er niet kan mee leven, en deze kwijt wil loopt nu het risico er zwaar voor gestraft te worden: op lekken van de ondraagbare waarheid staat nu tot drie jaar gevangenis.

Ook daarom is de historische benadering de enige die soelaas kan brengen: op ernstig wetenschappelijk werk staat geen straf. Wie of wat kan dat daar tegen zijn?