‘Waarom een bibliotheek ook in de 21ste eeuw nodig is’

‘De bib is een noodzakelijkev laagdrempelige toegangspoort voor cultuur en informatie’, schrijft Vlaams Parlementslid Bart Caron. Hij stelt de vraag hoe de afbouw van de bibliotheken strookt met de ideologie van N-VA.

Bibs doen veel meer dan eenvoudig boeken uitlenen. De bibs zijn hippe instellingen aan het worden. Ze maken digitale communicatie en informatie toegankelijk. Ze bieden rustige en kwalitatieve ruimtes voor mensen om zich te verdiepen. Ze bezorgen boeken aan huis voor ouderen en wisselcollecties in rusthuizen.

Maar wat doet de Vlaamse regering ? De subsidies voor bibliotheken worden in een grote pot gegoten, waarin ook wegenwerken zitten. Dat zal leiden tot minder boeken voor de collectie, sluiting van wijkbibs, afbouw van educatieve activiteiten voor kinderen, minder inspanningen om doelgroepen te bereiken, korten op de openingsuren, afvloeiing van personeel enz. En dat terwijl de uitdagingen groot zijn.

Het argument dat Vlaanderen vandaag slechts een beperkt gedeelte van de werkingskosten van de bibs subsidieert, is juist. De subsidie bedraagt tussen 20 en 40 procent van de kosten. Maar de Vlaamse subsidies zijn hefbomen, vliegwielen die een groot effect hebben. Door ze toe voegen aan het Gemeentefonds verliezen ze hun effect. Overigens bespaarde de regering-Bourgeois eerst 5% weg en besliste om niet meer te indexeren. De langzame afkalving zal de gemeenten, die financieel blijven investeren in hun bib, pijn doen. Met als logisch gevolg een nieuwe krimp.

Bibliotheek als burgerrecht

Ter vergelijking, in de Verenigde Staten, waar een cultuurbeleid haast onbestaande is, zijn openbare bibliotheken 12 uur per dag, 7 dagen op 7, en gratis toegankelijk zijn voor de burger. Kortom, de openbare bib beantwoordt aan een burgerrecht. De bib is een noodzakelijke laagdrempelige toegangspoort voor cultuur en informatie (zowel cultuurliefhebber als kansengroepen). Cultuur zo dicht mogelijk bij de mensen brengen. De openbare bibliotheken, maar ook de cultuurcentra, zijn daar de geesteskinderen van.

De autonomie van de lokale besturen moet worden verhoogd, zegt de Vlaamse overheid. Dat is an sich een legitieme vraag. Maar voor bibliotheken en cultuurcentra werden sinds het begin van deze eeuw de regels drastisch vereenvoudigd. Er bleven alleen enkele basisprincipes overeind, en uiteraard de geoormerkte subsidies ervoor aan de gemeenten. Geen gemeente of stad die daar nog over emmerde, zeker geen schepen van jeugd of cultuur. De aparte beleidsplannen werden geïntegreerd in één gemeentelijk plan. Prima. Er was een balans gevonden tussen sterke lokale autonomie en beperkte aansturing door Vlaanderen, tussen vrijheid en verantwoordelijkheidszin van gemeenten.

Maar N-VA en Open VLD wilden verder gaan in de afbouw. Voor de N-VA is het nog maar de vraag hoe deze afbouw strookt met haar ideologie. Is de ontwikkeling van de Vlaamse deelstaat niet gebouwd, zeker gestart, op culturele autonomie? Cultuur (o.a. taal) als fundament van natievorming? Gingen de eerste Vlaamse decreten nu net niet die over bibliotheken, cultuurraden en cultuurcentra? Mede geïnspireerd door een culturele democratiseringsgolf? Het lijkt erop dat de vraag van N-VA om verder af te bouwen opnieuw in haar lijn van ‘minimal state’ ligt, en de boodschap naar de gemeenten: ’trek uw plan’ wordt.

Basisrecht

Want de bibs doen nog veel meer dan de voorbeelden die we hierboven citeerden. De moderne bibs organiseren ook boekenkampen in de vakantieperiodes, werken met klasgroepen, organiseren voorleesuurtjes, tentoonstellingen, lezingen, hebben een leeshoek met kranten en tijdschriften, gratis internet, hulp bij huiswerk, werken samen met de basiseducatie in functie van de lessen Nederlands voor anderstaligen, bieden een collectie aan met meertalige en anderstalige prentenboeken. Kortom, vele activiteiten die de drempels tot cultuur en informatie verlagen. Dus ook in de 21^ste eeuw heeft de bib een levensnoodzakelijke functie om op een sociale manier toegang te geven tot informatie. Samengevat, de bibliotheek is meer dan ooit noodzakelijk, het is een basisrecht.

(Deze opiniebijdrage werd mee ondertegekend door de Groen-burgemeesters Jos Stassen en André Van de Vijver en de Groen-schepenen voor Cultuur Annelies Vander Bracht, Astrid Wittebolle, Marc Boogers, Evarist Heylen, Jeremie Vaneeckhout en Marco Verberckmoes.)