Waarom de WhatsApp-berichten van het kabinet-De Croo toch van belang zijn

Premier Alexander De Croo (Open VLD) is in de Kamercommissie Binnenlandse Zaken vandaag uitleg komen geven over de WhatsApp-berichten die gisteren door Knack werden gepubliceerd. Op basis van die WhatsApp-berichten gaf het kabinet van de premier wel degelijk zijn goedkeuring voor de begroting die Eva De Bleeker (Open VLD) de das heeft omgedaan. De Croo ontkent: ‘Natuurlijk bestaan er tekstberichten over de begroting, maar dat er tekstberichten zijn die een oké geven aan een foutieve begroting, ontken ik.’

Het gaat daarbij over de lezing van de laatste twee berichten die via WhatsApp door de begrotingsverantwoordelijke van het kabinet van de premier naar het kabinet van De Bleeker werden gestuurd op woensdag 9 november om 17.23 uur. Ze luiden: ‘is dus ok voor ons’ en ‘bedankt voor aanpassingen!’

De premier zegt in de eerste plaats dat de WhatsApp-berichten die Knack uitbracht ‘oud nieuws’ zijn. Het is zo dat zijn kabinet ooit een klein fragment van de WhatsApp-berichten aan journalisten heeft getoond (zoals ook in het Knack-artikel staat), maar aangezien dat niet de hele conversatie was, wist niemand duidelijk waar het fragment eigenlijk over ging. De context werd pas duidelijk op het moment dat Knack alle WhatsApp-berichten in handen kreeg en ook vrijgaf.

Het bekendmaken van de volledige WhatsApp-conversatie is dus ‘nieuw nieuws’. Zelfs de woordvoerder van de premier zei gisteren tegen Knack: ‘Over die passages in de WhatsApps beschik ik niet. Ik heb hier alleen een uitdraai waar staat om 17.16 uur ‘is idd flou, voor farma’. Dus zelfs de woordvoerder van de premier bleek alle WhatsApp-berichten naar eigen zeggen, vóór de publicatie in Knack, niet te hebben.

Dat de WhatsApp-berichten zoals Knack ze vrijgaf volledig en correct zijn, wordt bevestigd door Kris Van Cauter. Hij was de adviseur die op het kabinet van De Bleeker de WhatsApp-berichten stuurde naar de begrotingsverantwoordelijke van het kabinet van de premier, en ook de antwoorden van dat kabinet ontving. Van Cauter bevestigde ook dat dit de berichten zijn waar hij naar verwees toen hij via LinkedIn liet weten dat ‘het kabinet (van de) premier expliciet zijn akkoord gegeven (had) via WhatsApp voor de versie met de 1,3 miljard lastenverlaging in en dat betekent dat de premier de eerste versie die aan het parlement werd bezorgd zelf heeft goedgekeurd.’ Ook deze bevestiging van de authenticiteit van de WhatsApp-conversatie door een van de deelnemers aan dat gesprek, is een nieuw element en was voor de publicatie van de WhatsApps door Knack niet bekend.

De premier voert steeds aan dat de WhatsApp-berichten niet slaan op de hele begroting, maar alleen op de berichten die daar in de WhatsApp net voor staan en gaan over de efficiëntie van de sociale zekerheid.

Hier zijn twee mogelijkheden:

1. ofwel slaat die ‘ok’ toch op de hele begroting en dan gaat het kabinet-De Croo dus akkoord met de eerste versie van de begrotingsteksten van De Bleeker en dus met het hogere begrotingstekort.
2. ofwel slaat ‘ok’ alleen op de zinnen die daar net voorstaan, zoals De Croo zegt. Als dat het geval zou zijn, valt het volgende op te merken:

De WhatsApp-berichten komen aan het eind van een hele procedure. De WhatsApp-berichten moeten gelezen worden in samenhang met de opmerkingen die eerder werden gemaakt door het zogenaamde leescomité. Dat zijn de vicepremiers, hun kabinetschefs en adviseurs, aan wie de begrotingstekst ter goedkeuring werd voorgelegd. Dat leescomité gaf opmerkingen en correcties door in trackchanges, dat zijn wijzigingen in de tekst zelf, of bemerkingen in de marge van de tekst. Ook het kabinet-De Croo deed dat. Vervolgens werd de aangepaste begrotingstekst door het kabinet van De Bleeker teruggemaild naar de vicepremiers, hun kabinetschefs en adviseurs, die dan konden nakijken of en hoe de correcties werden doorgevoerd.

Het is daarna dat er gebruik wordt gemaakt van WhatsApp. Dat kan verbazing wekken, maar WhatsApp blijkt een snelle en eenvoudige manier om na te gaan of de correcties goed waren doorgevoerd. Het moest vlug gaan, want de tekst moest naar de drukker en daarna naar de koning ter ondertekening.

Hier komt de aap uit de mouw. In heel de stroom van WhatsApp-berichten is er geen enkele opmerking gemaakt over het aanpassen van de tabellen of begrotingscijfers, waar later de discussie over zou ontstaan (en die tot het ontslag van Eva De Bleeker zou leiden). In de WhatsApp-conversatie tussen de kabinetten van De Bleeker en De Croo gaat het wel over de aanpassing van een passage in de tekst over btw en accijnzen. Daarin zegt het kabinetslid van premier Alexander De Croo, in een reactie op het eigen bericht om 17.13 uur, dat dit ook ‘voor een stuk’ is gebeurd. Dat is merkwaardig: mocht het kabinet van De Croo in zijn opmerkingen gevraagd hebben om het hogere begrotingstekort weer naar beneden bij te stellen, en als dat niet in de gecorrigeerde versie zou zijn gebeurd, dan had het kabinet van De Croo daarover zeker een opmerking moeten maken in het WhatsApp-verkeer. Net voor dit soort laatste controle en aanpassingen diende deze conversatie via WhatsApp. En toch is daar geen spoor van.

(Lees verder onder het artikel.)

Ook de dagen na het verdelen van de begrotingstekst op 10 november komt er daarover trouwens geen reactie. Die komt er pas na 14 november, nadat de oppositie heeft opgemerkt dat het begrotingstekort gestegen is in vergelijking met wat de premier eerder in zijn State of the Union had verklaard.

Premier De Croo zegt ook dat zijn opmerkingen aan het kabinet van De Bleeker gemaakt werden via ‘de geëigende kanalen’, met een mail van het leescomité via trackchanges en comments. Maar die communicatie is door het kabinet van De Croo nog steeds niet vrijgegeven, ondanks herhaaldelijk verzoek van zowel de oppositie als Knack. De vraag blijft: als die communicatie bestaat, zoals de premier zegt, waarom geeft hij die dan niet vrij? Daarmee zou de discussie immers beslecht zijn.

Conclusie:

Als de ‘ok’ slaat op de hele begroting, dan is het kabinet van de premier akkoord gegaan met de tekst waar een groter begrotingstekort instaat.

Als die ‘ok’ niet op de gehele begroting slaat, kan nog geconcludeerd worden dat het kabinet van de premier stilzwijgend akkoord is gegaan met de tekst met daarin een groter begrotingstekort. Want nergens merkt het kabinet van de premier op dat de door de premier gevraagde correctie over de tabellen en cijfers niet is opgenomen. Dat zou wel heel nonchalant zijn van het kabinet van De Croo, want het gaat om een cruciale wijziging: namelijk hoe groot het begrotingstekort is.

Tot slot zijn er nog twee belangrijke zaken op te merken.

Ten eerste, de tekst over de begroting zoals die door bevoegd staatssecretaris Eva De Bleeker op 10 november werd ingediend, is ondertekend door De Bleeker zelf, door minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) én door minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD). Met Van Quickenborne keurde dus ook een partijgenoot van de premier en van Eva De Bleeker deze tekst (en dus het grotere begrotingstekort) goed.

Ten tweede, ook tussen het verspreiden van de tekst op 10 november en de bespreking op 14 november in de commissie Financiën van de Kamer is er niemand die nog opmerkt dat de volgens de premier gevraagde wijzigingen aan de cijfers en tabellen niet werd doorgevoerd. Terwijl dat begrotingstekort zo cruciaal is en juist het hogere begrotingstekort vanaf 14 november de discussie doet losbarsten die staatssecretaris De Bleeker haar politieke lot zal beslechten.