‘Waarom de Vlaamse Beweging haar Europese roeping moet waarmaken’

VVB-voorzitter Bart De Valck gaat dieper in op de Europese roeping van de Vlaamse Beweging. ‘Die heeft ‘de kracht van verandering’ in petto om de manier waarop de Europese Unie momenteel functioneert verregaand te transformeren.’

Het is goed af en toe in eigen hart te kijken. Deze week begin ik met een vaststelling: sinds er gemiddeld elke tien jaar gesleuteld wordt aan de Belgische staat, om die eerst federaal en – recenter – confedera(a)l(er) te maken (geen wandeling door het park!), stelt de Vlaamse Beweging zich heel geregeld zélf ter discussie.

De Beweging wordt vooral in vraag gesteld van binnenuit. Van buitenaf komen verwijten zoals reactionair, oubollig, verzuurd, vergane glorie en ga zo maar door. Maar dat is maar verbale krachtpatserij om die Vlaamse Bewegers te intimideren.

Want in feite staat die Vlaamse Beweging bijzonder sterk. Waarvoor ze ijvert, wat ze beoogt, is ongelofelijk actueel. En de mensen die ze aanspreekt, zijn over het algemeen de mensen die de samenleving rechthouden: gezinnen, zelfstandigen, zorgverleners, idealisten, vrijwilligers, harde werkers. Maar vooral: warme, onthalende, zorgende mensen. Er zijn ook een pak dromers bij, bij die Vlaamse Beweging. Dromers reiken de ideeën aan die een gemeenschap gestalte geven en die ‘natie’ met leven en kleur inspireren.

Uilenspiegel

De kritiek van binnenuit betreft vooral de symbooldossiers waarop de Vlaamse Beweging zich van oudsher concentreerde en die ogenschijnlijk minder relevant zijn in de sterk internationale context waarin alle politiek en alle beleid zich afspelen. Die globalisering voelen we niet alleen op nationaal (Belgisch) vlak, maar eveneens regionaal (Vlaams) en zelfs lokaal (steden en gemeenten). Vroeger was er de taalstrijd, de taalgrens, Voeren, apartheid in Brussel, vergrendeling van democratische meerderheden, sociaaleconomische achterstelling van Vlaanderen, Leuven Vlaams. Daar kon stevig rond worden gemobiliseerd. Weliswaar hebben een aantal van deze onrechtvaardigheden een oplossing gekregen, niet in het minst omdat de Vlaamse Beweging aan de kar trok.

Anderzijds is het opmerkelijk hoezeer wij ons hebben neergelegd bij de taaldiscriminaties in Brussel, Franstalige machtsovernames in Vlaamse Randgemeenten en antidemocratische scheeftrekkingen allerhande (de uiteindelijke halve splitsing na ruim veertig jaar van Brussel-Halle-Vilvoorde als recent voorbeeld). De technische kant van veel dossiers en de internationale juridische context hebben het conflict naar de achtergrond geduwd. We zijn de spelbrekers van het luchtkasteel – van de te water gelaten kruik. De Uilenspiegels dus, nog steeds.

Overigens, wat de actualiteit van de doelstellingen van de Vlaamse Beweging betreft: in de eenentwintigste eeuw zijn gelijkenis en verschil van mensen onderling en van hun gemeenschappen de uitdagingen bij uitstek. De komende tientallen jaren zal identiteit meer dan ooit ter discussie staan, maar – zo voel ik en zo weet ik – zal die meer dan ooit worden herbevestigd. Ja, de Vlaamse Beweging is voor meer autonomie en zelfbeschikking. Maar voor ons is de realiteit de toetssteen en die werkelijkheid laat zich niet in een keurslijf van verlammende hypotheses wringen (genre: “Wat als morgen Limburg ook onafhankelijk wil worden?”).

De diagnose is dat België nooit een oplossing kan uitdenken waar Vlaanderen en Wallonië zich beiden goed bij voelen. Een ander deel van de diagnose is dat de tijdsgeest de mond vol heeft van doorgedreven individuele emancipatie, maar dat in feite niemand dat écht wil. Mensen blijven zich aan elkaar binden – en zullen dat blijven doen – en zij die zich meer en beter aan anderen binden, zijn ook de mensen die het langst en het best het klimaat bepalen binnen hun gezin, hun buurt en wijk, hun stad of gemeente, hun natie. Het zijn de gezinnen, de vrijwilligers en de harde werkers.

Voor ons heeft autonomie dus grenzen. Een samenleving die geborgen is en open tegelijkertijd, kan voor ons alleen Vlaanderen zijn. Het is dat Vlaanderen dat we willen uithakken uit de gestolde lava van onze (hete) dromen en de Belgische as dat erop is blijven neerdwarrelen. De Vlaamse Beweging moet geborgenheid en openheid tegelijkertijd laten voortspruiten uit onze identiteit. Die is niet ontstaan uit een of andere wiskundige formule of alchemistische ’tovertruuk’, maar is de gelouterde overlevering van wat ooit goed bleek te zijn en waarmee we ons ook thans nog steeds willen vereenzelvigen. Niet om de loutere zekerheid van een bekend schema, maar om de diepe waarheid die erin besloten ligt.

Herkenbare grenzen

Identiteit verandert dus, maar slechts mondjesmaat. Ze moet altijd de realiteitstoets doorstaan. Het Vlaanderen van morgen moet herkenbare grenzen hebben: territoriaal, identitair, wat plichten en rechten betreft enzovoorts. Die grenzen mogen gerust ‘oversteekbaar’ zijn, maar ze moeten eindelijk wel eens worden ‘geijkt’, ‘gebenchmarkt’ zoals dat tegenwoordig klinkt in de internationale zakenwereld.

Voor mij mogen de contouren en de waarden van Vlaanderen vervolgens geleidelijk veranderen, maar het zou goed en fair zijn om de Vlamingen de kans te geven te ervaren wat het is als gemeenschap de hoogste stem te hebben die in de wereld mogelijk is: die van een nationale staat met een sterke eigen identiteit in het ‘concert der naties’. Met waarden die het zelf vastlegt en solidair uitdraagt.

Europese zending

Wie allerhande verwijten de Vlaamse Beweging toestuurt, die dus kant noch wal raken, is er in feite vooral voor beducht dat de Beweging zichzelf zou zien voor wat ze in werkelijkheid (of in potentie) is. Ze is een stroming voor autonomie, zelfbeschikking en dus soevereiniteit van nationale identiteit in Europa en de wereld. En in die zin heeft ze de ‘kracht van verandering’ in petto om de manier waarop de Europese Unie momenteel functioneert verregaand te transformeren in de volksnationale richting.

Kan elke groep mensen met een sterke historische en culturele identiteit dan aanspraak maken op staatkundige onafhankelijkheid? Opnieuw dreigen we hier te verzeilen in de sfeer van het hypothetische. Voor mij heeft elke natie recht op staatkundige onafhankelijkheid als zij de kracht heeft zich te organiseren om zich die staat vroeg of laat ook te verwerven. Pas dan is zij wat mij betreft ook een natie.

Ook hier is de realiteit dus de toetssteen. Daarom ben ik van mening dat de Vlaamse Beweging sterke banden moet smeden met soortgelijke stromingen elders in Europa. Dat is al het geval met de Catalanen en de Schotten. Meteen plaatsen we ons in een internationale context en maken op die manier de kritiek binnen de Beweging zelf zinledig; we zijn dan namelijk opnieuw politiek relevant, omdat we het conflict situeren waar het in de eenentwintigste eeuw thuishoort: internationaal, als een strijd voor nationale zelfbeschikking en niet langer als een moeizaam geven en nemen in een hervorming van de Belgische staat.

Toekomst van de Vlaamse Beweging

De Vlaamse Beweging is een Europese onafhankelijkheidsbeweging. Daarin ligt haar toekomst. Maar het belang van het Vlaamse volk staat voorop. We zijn dus geen syndicaat van iedereen in Europa die zijn volk soeverein en staatkundig onafhankelijk wil zien worden. Ons bondgenootschap met andere volkeren is geïnspireerd door sympathie en door een grotere strategische impact op Europese besluitvorming rond soevereiniteit en subsidiariteit.

Indien Vlaanderen morgen klaar blijkt voor onafhankelijkheid en er doet zich daartoe een opportuniteit voor, bijvoorbeeld naar aanleiding van een crisis van de Belgische instellingen (de afgelopen tien jaar overleefde dit land al twee bijna zulke crisissen), dan moeten wij niet wachten op de Catalanen om te vragen of we de eerste stap mogen zetten.

We nemen die stap dan gewoon en dat is op dat moment de grootste dienst die we kunnen bewijzen aan die andere naties die onafhankelijkheid aspireren.

Vergeten we namelijk niet dat Vlaanderen in het centrum van de EU ligt: Brussel is hoofdstad van Vlaanderen (en België), maar eveneens van de Unie. Bovendien liggen we op de breuklijn van de Germaanse en Latijnse invloedssferen, met hun respectieve voorkeuren voor de manier waarop staten bestuurt en gefinancierd worden.

De impact van Vlaamse staatsvorming op het DNA van de EU kan onmogelijk overschat worden. De Vlaamse Beweging is een onafhankelijkheidsbeweging en dus uit de aard van het beestje een Europese Beweging, naar het gevleugelde woord van August Vermeylen “Vlaming zijn om Europeeër te worden”.

De grootste verdienste die onze Beweging kan leveren aan de huidige tijd is dus niet zichzelf afschaffen, wat sommigen in een onbewaakt moment al eens tussen neus en lippen durven beweren. Wat mij moeten doen, is niet meer of niet minder dan onze Europese roeping waarmaken.