Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) schuift de coronabarometer op de lange baan. Viroloog Marc Van Ranst (KUL) steunt die beslissing. ‘Maar zo blijft alle controle bij politici en experts’, zegt motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent).
Eerst kwam hij er. Dan weer niet. Toen kwam hij er toch. Nu alsnog niet. Nog voor hij het levenslicht ziet, heeft de coronabarometer er al een hobbelig parcours opzitten. Gezondheidsminister Frank Vandenbroucke (SP.A) wil het hele concept laten herdenken. De barometer belandt opnieuw op de lange baan.
De geruchten rond een transparant systeem met kleurcodes begonnen na de zomer. Op vraag van voormalig premier Sophie Wilmès (MR) gingen de experten van de Celeval aan de slag met een barometer. Die moest op basis van het aantal ziekenhuisopnames de maatregelen vanzelf laten aanscherpen op nationaal, regionaal en provinciaal niveau. ‘Het doel is om over twee weken een consensus te bereiken in het Overlegcomité’, klonk het na Wilmès’ laatste Veiligheidsraad op 23 september.
Meer dan een anderhalve maand later vindt Vandenbroucke dat de huidige epidemiologische toestand de introductie niet toestaat. De cijfers moeten in eerste instantie stevig de kop worden ingedrukt. ‘Een barometer die zegt dat het weer een beetje beter gaat en dan weer een beetje minder: dat is niet wat we vandaag nodig hebben’, zei de SP.A’er op Radio 1. Meer nog: Vandenbroucke vreest dat de jojobeweging tussen meer en minder versoepelen kan leiden tot een derde golf.
Hoe dan ook wil de vicepremier de barometer nog niet begraven. Hij blijft een ’topprioriteit’ voor coronacommissaris Pedro Facon, die de operationalisering en de communicatie van het project in handen heeft. Onder meer epidemiologe Erika Vlieghe (UZA) maakt deel uit van zijn team. Maar snel moeten we de barometer dus niet gaan verwachten.
We zijn nooit voor en nooit tegen geweest.
Afgemaakt in de media
In de Wetstraat is niemand echt vragende partij voor het mechanisme. Ook de Vlaamse regering stond niet reikhalzend uit te kijken. ‘We zijn nooit voor en nooit tegen geweest’, zegt de woordvoerder van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA). ‘Het idee van de barometer is ontstaan op het ogenblik dat men mensen perspectief wilden geven. Dat principe huldigen we nog altijd. Maar het valt te betwijfelen of de barometer daarvoor het juiste instrument is.’
De beslissing geniet eveneens de steun van viroloog Marc Van Ranst (KUL). ‘Ik zou net hetzelfde doen’, zegt hij. ‘Vraag maar aan Ben Weyts (N-VA) hoeveel plezier hij al aan zijn kleurcodes heeft beleefd.’
Een verwijzing naar de draaiboeken die de Vlaamse onderwijsminister uittekende, maar waarvan de implementatie ervan hem en cours de route op felle kritiek kwam te staan.
Volgens Van Ranst komt de hele kwestie rond de coronabarometer – die volgens hem nooit aangekondigd had mogen worden – neer op de Engelse spreekwijze: damned if you do, damned if you don’t.
‘Vanaf je een coronabarometer presenteert, mag je een berg kritiek verwachten’, zegt hij. Dat dilemma wordt alleen maar groter wanneer de coronabarometer op volle toeren draait. ‘Er is nog zoveel onbekend in deze crisis’, zegt hij. ‘Met een barometer zit je vast. Vanaf we een bepaalde kleur naderen, zegt men “joepie, we mogen weer open!”. Wie dan een jota aan het systeem zou aanpassen, die wordt afgemaakt in de media.’
Een transparant systeem zou overdreven optimisme helpen vermijden.
Victorie kraaien
Motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent) heeft gemengde gevoelens bij het uitstel. Hij begrijpt het voorbehoud van de minister om in deze fase te spreken over kleurcodes. ‘Maar ook wanneer je diep in de zwarte code zit, kan je mensen een realistische inschatting geven. Bijvoorbeeld door te zeggen hoe diep we in het zwart zitten. Zo krijgen we een gemeenschappelijke visie van hoe risicovol de situatie is.’
Ook Vansteenkiste deinst ervoor terug om mensen valse hoop te geven en al te snel te spreken over versoepelingen. Maar hij denkt dat een barometer net kan helpen om die valse hoop voor te zijn. ‘Virologen, epidemiologen en ministers moeten nu bij wijze van spreken roepen dat we geen victorie moeten kraaien wanneer de curve daalt. Een transparant systeem zou overdreven optimisme helpen vermijden.’
Het is belangrijk dat mensen voelen dat ze een rol spelen in de strijd tegen het virus, zegt de psycholoog. ‘Op dit moment ligt alle controle bij de politici en experts en niet voor een deel bij de bevolking. Bij een gebrek aan voorspelbaarheid en doelgerichtheid, krijgt men het gevoel te weinig te worden betrokken en daalt de motivatie. En dat moeten we ten alle tijden vermijden, want dat stuurt ons gedrag en dus de cijfers.’
Ook Van Ranst vindt dat we op een bepaald ogenblik een soort van barometer nodig zullen hebben. ‘Je moet doelen en zelfs tussendoelen hebben om mensen te motiveren’, zegt hij. ‘Maar we hadden nooit in deze situatie mogen zitten.’
In ieder geval zitten experts en politici opnieuw op dezelfde golflengte, aldus de viroloog. ‘Het feit dat een minister van Volksgezondheid zegt dat hij zich grote zorgen maakt: dat is de spirit die we nodig hebben. Je moet niet zeggen dat je iets onder controle hebt wanneer dat niet zo is.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
