‘Waar is het recht op asiel heen? Het is tijd om werk te maken van échte hulp in plaats van schuldig verzuim te plegen’

‘Dat noodsignalen op de Middellandse Zee niet meer doorgegeven worden aan reddingsschepen van ngo’s, is schuldig verzuim’, schrijft Eef Heylighen van Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Het is akelig stil op de Middellandse Zee en dat is geen toeval”. Een inleiding op een stuk in De Standaard van afgelopen weekend. Een inleiding waar je zelf akelig stil van wordt. De Europese onverschilligheid tegenover mensen op de vlucht bereikte een nieuw dieptepunt: uit het stuk in de krant blijkt dat de Europese Unie noodsignalen van mensen op de vlucht in bootjes weigert te delen met reddingsschepen van ngo’s op de Middellandse Zee. Enkel de kustwacht wordt verwittigd, maar maar het is onduidelijk welke actie ze ondernemen en hoe snel Dat is een ernstige schending van het internationale zeerecht dat stelt dat je informatie over een boot in nood moet delen met andere schepen in de buurt, zodat er snel kan overgegaan worden tot een reddingsactie. Het is schuldig verzuim.

Vorig jaar werd de Europese operatie Sophia, dat sinds 2015 44.000 vluchtelingen redde van de verdrinkingsdood, afgebouwd. Er zouden vanaf dan geen schepen meer maar alleen nog vliegtuigen en drones uitgestuurd worden ter observatie. Daardoor werd de rol van reddingsschepen van ngo’s crucialer in het redden van mensenlevens. Als deze schepen geen noodsignalen doorkrijgen van de vliegtuigen en drones, kunnen ze ook geen mensen meer redden. Dat is schuldig verzuim.

Deze maatregel is 1 van de vele maatregelen die de Europese Unie de laatste jaren neemt om vluchtelingen buiten Europa te houden. Het doel heiligt daarbij de middelen: samenwerken met derde landen die mensenrechten schenden zoals Turkije en Libië wordt bijna zonder verpinken geaccepteerd. Concreet houdt dit in dat de EU mensen op de vlucht ’terugduwt’ naar bv. Libië. Dit terwijl uit heel wat rapporten van bv. Amnesty International blijkt dat de mensen daar bedreigd, verkracht en gemarteld worden, … De EU wéét dat, maar blijft toch investeren in deze samenwerkingen. Dit is zelfs geen schuldig verzuim meer, maar medeplichtigheid aan grove mensenrechtenschendingen.

De vluchtelingen die het halen komen veelal terecht op de Griekse eilanden of Italië. De situatie wordt daar slechter en slechter, is onmenselijk: kampen zijn overbevolkt, de hygiënische omstandigheden zijn erbarmelijk, medische en psychologische bijstand onvoldoende, mensen leven er op elkaars lip en de bescherming van kinderen en niet-begeleide minderjaren is ontoereikend. In augustus stierf een Afghaanse jongen van 15 in een kamp op het Griekse eiland Lesbos van Moria (Griekenland) toen er een gevecht uitbrak. In dat centrum verblijven meer dan 500 niet-begeleide minderjarige jongens en meisjes. Op alle Griekse eilanden gaat het over meer dan 1100 kinderen. Artsen zonder grenzen getuigt over zelfmoordpogingen bij kinderen. Volwassenen en kinderen overleven in mensonwaardige omstandigheden en worden niet beschermd. Er is een absoluut gebrek aan gedeelde verantwoordelijkheid en solidariteit vanuit de Europese lidstaten.

Ook in ons land blijft het oorverdovend stil. Zo wil ons land geen deel uitmaken van ’the coalition of the willing’, een verzameling van ‘welwillende’ Europese landen die, in afwachting van meer structurele oplossingen, een tijdelijke regeling uitwerken voor de opname en de verdeling van mensen op de vlucht, gered op zee, Dit om te vermijden dat ze wekenlang op zee, in mensonterende omstandigheden, blijven ronddobberen. De politieke wil ontbreekt om een vuist te maken naar de EU en solidair te zijn met de Europese landen aan de grens én met mensen op de vlucht. Ondertussen raken kampen aan de grens voller, worden reddingsoperaties gestaakt, komen vluchtelingen terecht bij gevaarlijke regimes en sterven mensen op zee. Hoe moeten we dit noemen?

Waar is het recht op asiel heen? Internationale bescherming bieden is en blijft nochtans een belangrijke Europese taak. Het gaat om één van haar basiswaarden. Er voor zorgen dat mensen ook effectief toegang kunnen krijgen tot die bescherming is daarbij van levensbelang. Hoe? Meer veilige en legale toegang realiseren. Dat kan onder meer door het implementeren van een structureel hervestigingsbeleid met hoge jaarlijkse quota, een duidelijk en transparant beleid rond humanitaire visa en een minder strenge procedure voor gezinshereniging voor mensen met een beschermingsstatus. België kan ervoor kiezen om bepaalde dossiers in België te laten onderzoeken en niet terug te sturen naar Griekenland en Italië. Een gecontroleerd én menselijk beleid kan ook. Talloze organisaties hebben dit al in den treure herhaald aan Europese en Belgische beleidsmakers. Toch blijft het oorverdovend stil. Dat is schuldig verzuim.

Sophia betekent in het Grieks ‘wijsheid’. En wijsheid komt met de jaren. De EU heeft de voorbije jaren al meerdere keren de boot gemist om schuldig verzuim om te buigen naar échte hulp. Maar het is nooit te laat een andere koers te varen. Wij roepen iedere beleidsmaker op om zijn/haar verantwoordelijkheid op te nemen om de koers van schuldig verzuim om te buigen naar solidariteit, gedeelde verantwoordelijkheid en échte hulp.

Eef Heylighen is woordvoerder van Vluchtelingenwerk Vlaanderen.