Waar Damiaanactie over zwijgt: een weerlegging van de kritiek

Pas na publicatie van het Knack-onderzoek naar Damiaanactie kwam er een eerste reactie van de ngo. Vooraf wenste Damiaanactie niet in te gaan op Knacks vraag om een interview. Bovendien wilde de directie van Damiaanactie geen van de 54 concrete vragen beantwoorden die Knack op 29 december had voorgelegd. Toch beschuldigt directrice Pascale Barnich Knack ervan ‘onterechte aantijgingen’ te publiceren ‘die voortkomen uit een onsamenhangend samenraapsel van sterk onvolledige tot zelfs flagrant onjuiste informatie’. In onderstaand artikel weerleggen de journalisten de inhoudelijke aanval op hun werk. De bevindingen uit het onderzoek blijven overeind.

Transparantie

Damiaanactie zegt dat Knack onterecht ‘een beeld van een niet-transparante organisatie ophangt’. Directrice Pascale Barnich maakt zich sterk dat de leden van algemene vergadering ‘alle informatie kunnen opvragen’.

Die perceptie valt moeilijk te rijmen met het feit dat cruciale bevindingen uit ons onderzoek net voortkomen uit documenten die niet met de algemene vergadering gedeeld werden: de lonen van de consultants-medewerkers, het bewijs van de geheimhoudingsovereenkomst met de vertrekkende juriste en het ‘vertrouwelijk’ Delaware-rapport.

Managementervaring

Directrice Barnich benadrukt dat het huidige ‘managementteam bestaat uit 4 mensen waarvan 3 met ngo-ervaring’. Dat spreekt onze bevinding niet tegen dat de helft van het laatste managementteam, dat van 2018 tot de zomer van 2022 actief was, ‘rechtstreeks uit het bedrijfsleven kwam en nog nooit voor een Noord-Zuidorganisatie had gewerkt’.

Global Fund

In het Knack-onderzoek leggen we uit hoe Damiaanactie sinds 2019 het aandeel van uitgaven aan de projecten rooskleuriger voorstelt dan voorheen. We ontdekten dat de ngo plots van externe geldstromen (vooral van Global Fund) doet uitschijnen dat het uitgaven van de ngo zijn, terwijl die uitgaven vroeger niet opgenomen werden in de projectuitgaven. Volgens de directie van Damiaanactie zouden wij ‘appelen met peren vergelijken’ door ‘alle uitgaven van de veertien landen af te zetten tegen de inkomsten van slechts één land (België)’.

Met onze simulatie wilden we nagaan hoeveel geld er naar goede doelen ging. Daarbij is het belangrijk dat de berekeningsmethode consequent gehandhaafd blijft voor de te analyseren periode: wij kozen voor de formule die Damiaanactie tot 2019 gebruikte (dus zonder Global Fund op te nemen). Daaruit bleek een dalende trend. Maar rekenen we, zoals Barnich voorstelt, Global Fund wel mee, dan zien we voor de laatste jaren zelfs een nog sterker afgetekende dalende trend.

Verloop

Damiaanactie vindt het verder ‘onfatsoenlijk’ dat Knack bericht heeft over de officiële verloopcijfers, zoals gerapporteerd in de jaarrekeningen van Damiaanactie zonder uit te leggen dat ‘contractwijzigingen, tijdelijke contracten en studentenjobs’ deel uitmaken van dat verloop. Daarmee zouden we ‘alles op een hoop gooien’.

Maar zelfs al zou Damiaanactie ons nu die precieze info willen geven, dan nog blijft de reden waarom we de verloopcijfers in ons stuk hebben behandeld even prangend: het gaat in de eerste plaats om de vraag waarom de verloopcijfers zo gestegen zijn in vergelijking met het verleden. Waarom wordt er – terwijl de loonkosten zo oplopen – de laatste jaren meer gewerkt met tijdelijke contracten en studentenjobs? Waarom worden contracten zo vaak gewijzigd?

We wachten nog steeds op het antwoord van de directie van Damiaanactie.

De lege stoel

Volgens de directrice doet Damiaanactie ‘enkel tijdelijk, uit operationele noodzaak en uitsluitend voor specifieke functies een beroep op freelance medewerkers’. Ook al verkiest de organisatie vaste medewerkers, door ‘de krapte op de arbeidsmarkt’ moet ze consultants inzetten ‘om de lege stoel te vermijden’, aldus Barnich. Maar als het werkelijk zo moeilijk is om personeel te vinden om te werken in ngo’s, dan rijst de vraag of het wel een goede beleidskeuze was om in enkele jaren het secretariaat uit te breiden van 23 naar 39 mensen.

Ontslag

In haar repliek stelt Damiaanactie dat het als gevolg van een projectoverdracht aan een lokale overheid soms ‘eigen medewerkers moet ontslaan’ die daarna in dienst genomen worden door die lokale overheid ‘die het project duurzaam verderzet’.

Maar de ontslagen waarover we spreken in het Knack-artikel gebeuren wel degelijk in het kader van een grote besparingsoefening. Ze worden aangekondigd in een powerpointslide met als titel ‘algemene gevolgen van de beslissingen’, waarbij de tegenvallende inkomsten besproken worden.

Loonkosten

Nog volgens Damiaanactie vergelijken we ‘de totaalfactuur van een freelance profiel – inclusief btw-met het nettoloon van een vaste medewerker’. Een dergelijke vergelijking komt nergens in het Knack-stuk aan bod. Wel citeren we uit een e-mail van een personeelslid dat een externe medewerker ‘drie tot vijf keer meer dan een personeelslid met vast contract’ verdient, in het kader van de toegenomen frustraties bij het personeel.

In het deel ‘Foute cijfers en berekeningen met cijfers uit hun context’ gaat de repliek van Damiaanactie in op de oorzaken van de gestegen loonkosten. Het bevat geen elementen die onze bevindingen in twijfel trekken of contesteren. De directie erkent zelfs dat de fel gestegen loonkosten ‘deels te wijten zijn aan het uitbetalen van ontslagvergoedingen’: een parameter waarover de directie nochtans zelf een zekere controle heeft.

Verderop geeft Barnich nog een verklaring: ‘Damiaanactie heeft van oudsher een verloningssysteem dat nog sterk focust op anciënniteit. Net doordat Damiaanactie trouwe medewerkers heeft, stijgen daardoor ook de loonkosten.’ Een opmerkelijke uitspraak, want van de 23 medewerkers die er onder oud-directeur Rigo Peeters werkten, werken er vandaag nog slechts 7 voor Damiaanactie.