Vrouw van Catalaans activist Jordi Cuixart: ‘Laat dit vonnis maar eens goed doordringen in België’

Negen jaar cel wegens opruiing: het vonnis voor haar echtgenoot Jordi Cuixart was zwaar, maar het was voor Txell Bonet geen verrassing.

Txell Bonet (44), een Catalaanse radio- en televisiepresentatrice, beviel in september van haar tweede zoontje. Haar partner Jordi Cuixart, met wie ze eind vorig jaar in de gevangenis trouwde, mocht toen enkele uren zijn cel verlaten om bij de geboorte aanwezig te zijn. Hun oudste kind is vandaag tweeënhalf, het jongste ligt rustig te slapen in een kinderwagen wanneer we Bonet ontmoeten in de Barcelonese volkswijk Gràcia.

Txell Bonet: Negen jaar cel! Laat dit toch even goed doordringen in België. Mijn man is niet eens een politicus. Hij werd gecriminaliseerd en veroordeeld omdat hij als cultureel activist gebruik heeft gemaakt van zijn recht op vrije meningsuiting.

Uw man werd veroordeeld wegens opruiing. Wat betekent dat precies?

Bonet: Het is een breed en dubbelzinnig begrip in de Spaanse grondwet. Amnesty International analyseerde het 500 pagina’s tellende vonnis, en kwam vorige week tot de conclusie dat de uitspraak in strijd is met het recht op vrije meningsuiting en het betogingsrecht. De veroordelingen van zowel mijn man als van Jordi Sànchez, die ook een middenveldorganisatie leidt, zijn volgens Amnesty het resultaat van een vage definiëring van het misdrijf ‘opruiing’ én van een te ruime en gevaarlijke interpretatie daarvan. Zo kan elke legitieme protestactie bestraft worden.

Amnesty kwam zopas tot de conclusie dat het vonnis in strijd is met het recht op vrije meningsuiting en het betogingsrecht.

Mijn echtgenoot is, in tegenstelling tot de meeste andere veroordeelden, niet eens een politicus. Hij is voorzitter van Omnium, een grote culturele organisatie, en kon dus ook niet beschuldigd worden van burgerlijke ongehoorzaamheid. Men kon hem niet aanwrijven dat hij een zogenaamd onwettig referendum zou hebben georganiseerd, of dat hij de onafhankelijkheid zou hebben uitgeroepen. Maar via zijn oproep om te betogen en deel te nemen aan het referendum zou hij het volk hebben opgeruid.

Jullie zijn vorig jaar in de cel getrouwd. Wilde u daarmee een statement maken?

Bonet: Het was uiteraard een huwelijk in mineur, en ergens was het wel een daad van verzet, ja. Door mijn man zo lang op te sluiten, wil Madrid ons leven in zekere zin stopzetten. Daar verzetten we ons tegen. Het was geen evidentie om in de gegeven omstandigheden nog voor een extra kind te kiezen, maar ik wil over twintig jaar geen spijt hebben dat we geen tweede kind zouden hebben gekregen omdat Jordi in de gevangenis zat.

Deelt u zijn overtuiging dat Catalonië op termijn best af zou zijn met volledige onafhankelijkheid?

Bonet: Uiteraard lopen onze ideeën niet altijd op alle vlakken gelijk, we respecteren elkaars intellectuele vrijheid. Wij zijn ook geen ’taliban’ van de onafhankelijkheid, hè. Mijn man zit niet in de cel omdat hij de onafhankelijkheid zou hebben uitgeroepen, maar omdat hij gebruik heeft gemaakt van zijn recht op vrije meningsuiting. Dat gezegd, ik kan niet begrijpen waarom de inwoners van Schotland of Québec zich wél kunnen uitspreken over de onafhankelijkheid van hun regio en de Catalanen niet. Persoonlijk ben ik voor onafhankelijkheid, maar ik heb er geen enkel probleem mee dat andere mensen daar niet voor te vinden zijn. Het enige wat ik wil, is dat burgers in de 21e eeuw de kans krijgen om zich daar in alle openheid over uit te spreken.

U kent het tegenargument van Madrid: de Spaanse grondwet laat dit niet toe.

Bonet: Dat is natuurlijk regelrechte onzin: zijn de wetten er voor de burgers, of omgekeerd? In andere gevallen, als het de Spaanse regering goed uitkwam, kon de grondwet niet snel genoeg gewijzigd worden. Trouwens, de samenleving evolueert, en dus moeten de wetten volgen. In het verleden mochten vrouwen volgens de grondwet niet stemmen, willen ze dat ook blijven verdedigen? Als ruim één miljoen mensen in Catalonië zo’n referendum vragen, dan kun je die vraag als overheid niet zomaar negeren.

Het engagement van uw man treft uw gezin. Is het dat allemaal wel waard?

Bonet: Het leven is niet perfect. We worden gestraft als gezin, misschien kunnen we jarenlang niet samen zijn, dat klopt. Maar onze strijd is perfect legitiem. Jordi heeft niets fouts gedaan, dan moet je je niet afvragen of het wel de moeite waard was. Ik laat niet toe dat iemand onze ideeën criminaliseert.

Er moeten toch momenten zijn waarop u razend wordt bij de gedachte dat er negen jaar van jullie leven verloren gaat?

Bonet: Nee, ik laat die woede niet toe. Ik heb de voorbije twee jaar nooit iemand gehaat, omdat het gewoon ook geen zin heeft. Op langere termijn vreet zoiets vooral aan jezelf, en in Madrid zullen ze er geen traan om laten. Ik probeer mijn energie en mijn tijd positief te gebruiken. Goed, het zit ons nu even niet mee, maar er zijn zoveel mensen die het nog veel zwaarder hebben.

Zijn prioriteit is niet zozeer om uit de gevangenis te raken, hij wil dat er eindelijk een oplossing komt voor het Catalaanse probleem.

Uw man is intussen naar een gevangenis in Catalonië overgebracht.

Bonet: Gelukkig maar. De eerste negen maanden zat hij in een gevangenis even buiten Madrid, wat een pure schande was want zo straf je ook de familie. We waren urenlang onderweg om hem te bezoeken. Nu zitten de zeven mannelijke veroordeelden samen in één gevangenis even buiten Barcelona, en kan ik hem één keer per week bezoeken.

Mentaal stelt hij het heel goed. Zijn prioriteit is niet zozeer om uit de gevangenis te raken, hij wil dat er eindelijk een oplossing komt voor het Catalaanse probleem. Hij zal zijn ideeën nooit verloochenen in ruil voor een eventuele vervroegde vrijlating. Ik aanvaard dat. Hij is geen crimineel, dus hoeft hij ook geen schuld te bekennen of gratie te vragen.

Voor de twee vrouwelijke veroordeelden liggen de kaarten anders. Omdat hun familie niet in de buurt van Barcelona woont, zitten zij allebei volledig geïsoleerd in twee andere gevangenissen, en dat is geen pretje. Ze zijn allebei de 65 gepasseerd, en kregen meer dan tien jaar cel. Een van hen omdat ze als toenmalige voorzitster van het Catalaanse parlement een debat over de onafhankelijkheid had toegestaan. Dat hou je toch niet voor mogelijk in een rechtsstaat?

Hebt u het gevoel dat Madrid bereid is te onderhandelen over een strafvermindering?

Bonet: Ik zou het echt niet weten. Op Unidas Podemos na hebben alle politieke partijen zich de voorbije maanden bijzonder onverantwoordelijk gedragen: ze misbruiken het Catalaanse thema als bliksemafleider om stemmen te ronselen voor de parlementsverkiezingen. Alsof het land geen andere katten te geselen heeft. Bovendien hebben al die partijen zo flink meegewerkt aan het opstoken van de anti-Catalaanse gevoelens in de rest van Spanje. Terwijl ze vroeg of laat toch met de Catalaanse politici aan tafel zullen moeten zitten.

Ook in Catalonië is de kloof tussen voor- en tegenstanders almaar dieper geworden.

Bonet: Het klopt dat de tegenstellingen groter zijn geworden, maar daar heeft de harde repressie van de voorbije twee jaar stevig toe bijgedragen. Agenten uit de rest van Spanje naar hier importeren, mensen die hun stem willen uitbrengen met een matrak bewerken: dat doe je niet vanuit een streven om de zaak op te lossen. Een referendum mag vanuit Spaans standpunt bekeken dan wel illegaal zijn, het is zeker wél legitiem om je als burger uit te willen spreken over zo’n belangrijk thema. Ook die mensen die tegen de onafhankelijkheid gekant zijn, moeten begrijpen dat een bindend referendum op termijn de beste oplossing is.

Stel dat zo’n referendum er ooit komt, en de tegenstanders van onafhankelijkheid winnen nipt. Zouden de voorstanders de uitslag dan aanvaarden?

Bonet: Uiteraard! Ik ben een democraat in hart en nieren, ik ben niet het type dat dan Spaanse vlaggen zou gaan verbranden. Maar iedereen moet wel beseffen dat geen enkele politieke beslissing ooit eeuwigdurend zal zijn. Mensen evolueren, ideeën veranderen, en misschien is er over tien jaar wél een meerderheid voor onafhankelijkheid te vinden.