Vraag: is het verstandig, hoe Bart De Wever het spel speelt? Antwoord: hij komt er alleszins mee weg

N-VA-voorzitter Bart De Wever stelde voor een volgelopen auditorium van de UGent de conventie van Genève in vraag. ‘We mogen niet naëf zijn’, hield hij de studenten voor. Wat volgde waren er een pleidooi voor een pushback-beleid, een bijna-doodverklaring van de Schengenzone, en een sneer voor de twee media die zijn openingscollege streamden op hun website.

‘We moeten durven stellen dat de Conventie van Genève een deel is van het probleem‘, stelde N-VA-voorzitter Bart De Wever in het openingscollege Politicologie, georganiseerd door UGent-professor Carl Devos. ‘De Conventie van Genève dateert van 1951, maar wordt nog steeds toegepast’, zo plaatste De Wever de internationale afspraak in historisch perspectief. ‘Maar de sociale zekerheid van toen kan je niet vergelijken met de situatie van vandaag.’

De Wever wisselde zijn petje van historicus vlot met dat van Antwerpse burgemeester en partijvoorzitter.

Van de gelegenheid maakte hij gebruik om de N-VA-voorstellen die de laatste weken nogal wat kritiek kregen, nog eens toe te lichten. Over het wetsvoorstel van parlementslid Sarah Smeyers om de kinderbijslag pas na vier jaar toe te kennen: ‘Dat doen ze in Denemarken zo.’ Over de mogelijkheid om een pushback-beleid te voeren: ‘Dat doen ze in Spanje. Het werd tot 2011 in Italië gedaan.’

De Wever selecteert zorgvuldig de buitenlandse voorbeelden die in zijn verhaal passen, maar hoe die mogelijk concreet toegepast kunnen worden hier in België, is minder duidelijk.

Los daarvan blijft een speech van anderhalf uur is voor een politicus als De Wever dan ook een uitzonderlijke gelegenheid om voor een relatief groot publiek een selectie tegenargumenten te counteren met zijn eigen redeneringen. Een gelegenheid die De Wever hier met beide handen aangreep. Onder meer de veel gehoorde vergelijking dat Belgen in WO I ook vluchtelingen waren, werd door De Wever uit de lucht geschoten. ‘We hebben nadien de factuur wel gekregen.’

Dat De Wever historicus is, illustreert nog maar eens hoe moeilijk het is om in deze situatie parallellen te trekken. Zowel links als rechts beschuldigen elkaar ervan om selectief om te springen met de geschiedenis.

Recor Anne De Paepe verwelkomde de N-VA-voorzitter en hoopte dat hij de studenten ertoe zou aanzetten om twee keer na te denken. ‘U hoeft het niet met hem eens te zijn, maar het luisteren naar ideeën van anderen helpt je om zelf beter te redeneren.’ En passant hoopte ze ook dat zijn betoog verder zou gaan dan het oplaten van ballonnetjes. ‘Daar wordt niemand beter van.’

De Wever maakte gebruik van de tijd en ruimte die hem was toebedeeld om een aantal van zijn standpunten in de verf te zetten, maar liet ook geen kans onbenut om (politieke) tegenstrevers op de korrel te nemen. De eerste slide die hij had meegebracht, was er één waarop Guy Verhofstadt (Open VLD) poseert naast de Libische leider Muammar Khadaffi. ‘Europa vaart zonder geopolitiek kompas’, stak De Wever zijn gelegenheidstoespraak van wal.

Woorden van kritiek waren er ook voor de Griekse Syriza-regering die de achterdeur van Schengen niet bewaakt. ‘De poorten staan open. ‘Iedereen focust hier altijd op Viktor Orban in Hongarije, maar dat is niet de wortel van het probleem. Mocht iedereen de Griekese houding aannemen, dan zou het probleem nog veel groter zijn.’

‘Schengen is klinisch dood’, klinkt het pessimistisch. De Wever begreep ook niet dat er op sommige landen die hekkens bouwen, kritiek komt en dat over andere gezwegen werd. Waarop een student in de zaal tegen zijn buurman zei dat je ook niet overal hekkens kan zetten.

Door zijn manier van argumenteren slaagt De Wever er beter in dan veel van zijn collega’s in de Wetstraat om de tegenstand een stapje voor te blijven. ”Veel van wat hij zegt klinkt goed in theorie, maar ik denk dat hij zelf ook weet dat de meeste van zijn plannen niet praktisch haalbaar zijn. Als ik er iets langer over nadenk, zit ik toch nog met vragen’, legt een student politicologie na afloop uit.

‘Een epic fail van Mutti Merkel’

Daarnaast richtte De Wever zijn pijlen nog op Angela Merkel. De Duitse bondskanselier kreeg van N-VA heel wat lof voor haar houding in de aanpak van de Griekse schuldencrisis. Als het over de vluchtelingen gaat, liggen de kaarten anders. ‘De uitspraak ‘Wir schaffen dass‘ was een epic fail‘, zo paste De Wever zijn taalgebruik even aan aan het jonge publiek. ‘Feitelijk heeft zij de hele wereld uitgenodigd. Dan kunnen in theorie alle zestig miljoen vluchtelingen komen.’

De Wever herhaalde een paar keer dat de vluchtelingen, geholpen door hun smartphone, langs een economisch kompas wandelen. Ze gaan volgens hem op zoek naar waar de situatie gunstig is. ‘We mogen niet naïef zijn.’

Hierbij steunde hij ook partijgenoot en staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken, die het had over ‘een knus tentenkampje’ in het Maximiliaanpark. ‘Na een tocht van duizenden kilometers van Bagdad naar de dienst vreemdelingenzaken in Brussel, slagen ze er niet in om de pre-opvang twee huizen verder te vinden.’

De Wever benadrukte ook het grote aantal asielaanvragen van jonge, alleenstaande mannen uit Bagdad. ‘Daar is geen oorlog. Dit is een vluchtelingeneconomie. Een ganse familie betaalt om één iemand naar Europa te sturen, zodat die geld kan doorsturen. Dat is wat nu aan het gebeuren is.’

De Wever besloot met de hypothese: ‘Het zou me niet verbazen dat veel Syriërs die zich aanmelden, eigenlijk Irakezen zijn. Dat moet onderzocht worden.’

Sommige studenten twijfelen aan de woorden van De Wever: ‘Hij plaatst solidariteit en naïviteit wel vaak op dezelfde lijn’, vindt Niels. ‘Vluchten is vaak een oerinstinct. Hoe zou je zelf zijn.’

‘De tolerantie in Europa staat op het spel’

Ten slotte speelt in De Wever ook in op een zeker buikgevoel dat bij veel mensen leeft, een irrationele angst, die de N-VA-voorzitter als geen andere weet te verwoorden. ‘Er is een groeiend gevoel van onbehagen. En de kostbaarste prijs die we daarvoor kunnen betalen is de tolerantie in Europa.’

Volgens De Wever is dat niet enkel materieel, maar vooral cultureel. ‘Onze steden zijn hyperdivers, en veel armoede is geïmporteerd. De ketting van de integratie is kapot. De derde generatie wordt nog steeds allochtoon genoemd. Er is geen probleem met de islam, er is een probleem in de islam.’

Volgens De Wever wordt er niet over die angst gesproken. ‘Naïef’, zo vindt hij dat. Het is een woord dat wel vaker viel in zijn betoog, gevolgd voor wat hij ‘een reality check‘ noemde.

‘Mensen maken zich zorgen over burgerschap, en de idealen van de verlichting. Ik zie dat nu al door de toenemende problemen rond gaybashing in Antwerpen. Daarnaast word ik ook aangeklaagd door het Centrum voor Gelijke Kansen omdat iemand in een burkini wil zwemmen in een stedelijk zwembad. En dat terwijl ik al een pragmatische oplossing heb, namelijk aparte zwemuren voor vrouwen.’

‘Waarom kunnen we in Europa niet zeggen: ‘Dat mag niet omdat we dat niet willen, omdat dat fundamenteel deel is van ons burgerschap’, stelt De Wever de zaken op scherp.

Het blijft een opvallend argument in veel toespraken of interviews met De Wever. Als een van de dominante stemmen in het debat in ons land herhaalt hij vaak dat sommige dingen niet gezegd mogen worden, dat er taboes zijn waarover niet gesproken mag worden. En toch is het net hij die ze telkens op de agenda kan zetten. Dat is nu ook weer het geval met de vluchtelingencrisis en de Conventie van Genève.

Beschuldigende vinger naar de media

Medeverantwoordelijk zijn ook nog de media, vindt De Wever. ‘Zij framen het nieuws zodanig om mensen een schuldgevoel aan te praten.’

De speech werd live uitgezonden door zowel De Standaard als de VRT. De media die enkele sneren kregen. Over de toon van de berichtgeving en hoofdredacteur Karel Verhoeven: ‘Die krant is het parochieblad van de politieke correctheid.’ Opvallend: bij deze uithaal krijgt De Wever voor het eerst applaus van het auditorium. Ook opvallend: om een voorpagina van De Standaard over geweld tegen vluchtelingen in Hongarije te weerleggen, wordt een videofragment van Russia Today gebruikt, een zender die wat framing betreft nu ook weer niet onbesproken is.

De aanvallen in de richting van de media, en de glimlach waar hij ze mee verkondigt, doen vermoeden dat er nog een rekening open stond. Of het verstandig is om het spel zo te spelen, en of je daar als voorzitter niet boven moet staan, is een andere vraag. Vaststelling is wel dat De Wever er mee wegkomt, getuige het applaus.

Aansluitend was er kritiek op de Facebook-pagina van Björn Soenens, de hoofdredacteur van Het Journaal. Op zijn persoonlijke pagina staat een foto van de aangespoelde kleuter Aylan, iets dat volgens De Wever niet samengaat met de richtlijn dat Het Journaal geen gruwelijke beelden van IS-propaganda laat zien.

Of die twee zaken wel iets met elkaar te maken hebben, is een vraag die blijkbaar geen van de studenten zich stelt. Want is de persoonlijke profielpagina van een hoofdredacteur niet nog iets anders dan een nieuwsstuk op de site?

En hoe ver moet je die lijn doorgetrokken worden? Is het dan – bijvoorbeeld – wel netjes dat de woordvoerder van de voorzitter van de grootste partij van het land een slotje heeft op zijn Twitterprofiel?